Sản phẩm là sáng chế của kĩ sư Dương Quang Kiều (phường Hòa Hương, TP Tam Kỳ, Quảng Nam).
Tận dụng nhiệt thừa từ bếp củi
Kĩ sư Dương Quang Kiều kể, năm 2019, anh cùng một nhóm bạn đi trải nghiệm thực tế trên vùng trồng sâm Ngọc Linh (Nam Trà My, Quảng Nam). Là một huyện miền núi, điều kiện sống người dân nơi đây vẫn còn thiếu thốn, đặc biệt là phải chống chịu với cái rét.
“Thời tiết giá lạnh, việc phải tắm giặt với dòng nước lạnh buốt từ khe suối là một thử thách lớn đối với chúng tôi. Đêm trên đỉnh núi, tôi cùng nhóm bạn không thể chợp mắt vì cái lạnh buốt da thịt, mây mù vây quanh.
Chúng tôi đốt bếp củi để sưởi ấm. Và những ngày lưu trú trên núi Ngọc Linh, chúng tôi chứng kiến hàng trăm hộ dân, nhiều điểm trường học sinh ở nội trú, bán trú cũng chống chọi với cái lạnh nhưng không có nước nóng để dùng”, kĩ sư Kiều nhớ lại.
Ở miền núi, vào mùa Thu - Đông thì các hệ thống lấy nước nóng từ năng lượng Mặt trời không thể hoạt động trong điều kiện thiếu ánh nắng mà mùa này thì nhu cầu nước nóng là rất cần thiết. Từ thực tế này, kĩ sư Kiều nghĩ cách tìm nguồn nhiệt ổn định để làm nóng nước cho bà con. Anh nghĩ đến việc tận dụng lượng nhiệt thừa của bếp củi để tạo nước nóng, lưu trữ và sử dụng.
Mất hơn 5 tháng tìm hiểu - nghiên cứu, sản phẩm đầu tiên đơn sơ đã ra đời. Hoạt động của hệ thống nước nóng này dựa trên cơ chế đối lưu nhiệt. Nhờ đó, bà con sẽ luôn có nước nóng để sử dụng hằng ngày, dù mùa Đông hay mùa Hè.
Với hệ thống tạo nước nóng bằng điện thì chi phí đun nóng nước rất cao. Với hệ thống bếp nước nóng thì không những không tốn thêm chi phí mà còn làm lợi lượng củi đốt, giảm lượng khí thải.
Ban đầu, anh Kiều tận dụng phế liệu cũ như vỏ tôn, tuýp sắt... rồi mày mò, tỉ mẩn lắp ghép. Mẫu này chưa được, anh bỏ đi làm lại mẫu khác và liên tục cải tiến từng chi tiết. Hơn 5 tháng nghiên cứu, anh hoàn thành bếp củi bằng inox vừa nấu ăn, vừa tạo ra nước nóng. “Mẫu hoàn thiện được cải tiến đến phiên bản thứ 4, trong đó vỏ bếp và bình đều làm từ inox để tăng thời gian sử dụng, tuổi thọ đạt tới 10 - 15 năm”, anh nói.
Bếp nước nóng T-sona gồm hai phần, một phần là bếp củi, một phần là bình chứa nước được kết nối với nhau bằng ống chịu nhiệt, đồng thời nối với bình bảo ôn chứa nước ở trên cao. Bếp hoạt động dựa trên cơ chế đối lưu nhiệt, kết hợp nhiều chức năng để tạo thành một hệ thống nước nóng hoàn chỉnh. Nước trong bếp chia làm 2 tầng nóng và lạnh.
Khi đun nấu, nhiệt dư thừa từ bếp củi sẽ được dẫn qua ống chịu nhiệt và truyền lên bình bảo ôn đựng nước, làm nóng nước trong bình. Cơ chế hoạt động tuần hoàn giúp làm nước nóng chỉ sau khoảng 3 - 5 phút và bình bảo ôn giữ nhiệt tới 3 ngày.
Anh Kiều cho biết, người sử dụng chỉ cần cắm ống nước cấp vào hệ thống và nấu ăn như bình thường. Mọi hoạt động sẽ diễn ra tự động và lấy được ngay nước nóng sử dụng chỉ sau vài phút. Bếp không hiện đại nhưng rất dễ sử dụng, phù hợp với bà con nông thôn, miền núi nơi vẫn sử dụng củi đốt.
 |
Lắp đặt ở 20 điểm trường
Trong quá trình triển khai, nhóm gặp nhiều khó khăn do nguồn nước vùng cao kém chất lượng, biến động theo mùa. Do đó, nhóm đã cố gắng tạo ra bộ lọc bếp sạch hơn để cung cấp cho đồng bào vùng cao.
Hiện hệ thống bếp của anh Kiều được lắp đặt tại 20 điểm trường ở huyện Nam Trà My. Có gia đình dùng cho khoảng 7 - 10 người. Anh cho hay, bếp bộ 550 lít có giá khoảng 12 triệu đồng. Giá mỗi bếp chỉ lấy bằng số tiền anh bỏ ra mua vật liệu, thuê thợ cơ khí gò hàn và công vận chuyển lắp đặt.
Anh nói không có mục đích thương mại loại bếp này, chỉ mong muốn tiếp tục nghiên cứu nâng cấp và giảm giá thành để bếp có thể đến được với người miền núi còn khó khăn. Kĩ sư Kiều đã nộp đăng ký bản quyền sáng chế vào tháng 6/2022.
Giải pháp bếp nước ấm vùng cao được trao “Giải sáng kiến” tại cuộc thi Sáng kiến Khoa học 2024. Hạng mục vinh danh sản phẩm, sáng kiến đặc biệt phục vụ đồng bào vùng sâu, vùng xa, miền núi trị giá 30 triệu đồng.
Kĩ sư Dương Quang Kiều tốt nghiệp ngành Điện - Điện tử, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TPHCM, hiện làm về điều khiển tự động và cải tiến máy móc cho một doanh nghiệp nước ngoài chuyên sản xuất chip điện tử ở khu công nghiệp Bắc Chu Lai (Núi Thành, Quảng Nam).
Ông Nguyễn Trần Vỹ - Phó Hiệu trưởng Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học Vừ A Dính, xã Trà Don, cho biết nhiều điểm trường bán trú thời tiết lạnh không có nước nóng sử dụng. Thầy cô, nhân viên thường nấu ăn bằng bếp củi. Khi biết hệ thống bếp tạo nước nóng của anh Kiều, thầy Vỹ đã kêu gọi hơn 50 triệu đồng lắp đặt ở bốn điểm trường.
Ông Vỹ đánh giá khi đun nấu, bếp tạo nước nóng nhanh. Nước nóng đem dùng nấu ăn, cho học sinh tắm. Một bếp có thể phục vụ 30 - 40 học sinh liên tục. Bếp củi tạo nước nóng đắt hơn hệ thống Mặt trời nhưng hợp lý ở vùng cao, vì mùa Đông cần nước nóng và có thể phục vụ nhiều học sinh.
Kĩ sư Dương Quang Kiều cho biết, do có sự kết hợp nhiều chức năng để tạo thành một hệ thống nước nóng hoàn chỉnh từ đầu vào đến đầu ra nên không phát sinh chi phí lắp đặt và bảo trì, rất phù hợp với mọi miền quê, vùng núi.
Trong các thiết kế về lọc nước, cấp nước đã tính toán đến điều kiện thực tế đặc trưng của vùng núi để chọn công nghệ lọc nước ổn định nhất. Thời gian tới anh sẽ tiếp tục cải tiến hạ giá thành sản phẩm và tăng thêm tính tiện dụng.
