Trong và sau mưa lũ, các vi sinh vật, bụi bẩn, rác thải, chất thải… theo dòng nước tràn ra nhiều nơi, gây ô nhiễm môi trường và tiềm ẩn nguy cơ dịch bệnh. Do đó, trẻ em cần chú trọng được phòng bệnh trong mùa mưa lũ.
Sốt xuất huyết
Mùa mưa cũng là thời điểm sốt xuất huyết bùng phát. Bệnh có thể diễn biến nhanh và nguy hiểm nếu không được phát hiện sớm và xử trí kịp thời. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), chỉ riêng năm 2024, thế giới ghi nhận hơn 14,6 triệu ca sốt xuất huyết và hơn 12 nghìn trường hợp tử vong, tập trung ở những khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu và mưa lũ thường xuyên.
Tại Việt Nam, một trong những quốc gia có nguy cơ cao về sốt xuất huyết và nằm trong “mối đe dọa đại dịch”, mỗi năm có hàng trăm nghìn ca mắc. Trong đó, tỷ lệ nhập viện và biến chứng tăng rõ rệt vào mùa mưa bão. Sốt xuất huyết có thể gặp ở mọi lứa tuổi, dễ gây biến chứng nặng như sốc, xuất huyết nội tạng, tổn thương gan, thận, và thậm chí tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Bác sĩ Nguyễn Tấn Hưng - Bệnh viện Nhi đồng 1 (TPHCM) cho biết, sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do virus Dengue gây ra, lây truyền qua muỗi vằn (Aedes aegypti) và thường bùng phát vào mùa mưa.
Hầu hết các trường hợp trẻ mắc sốt xuất huyết đều có thể hồi phục hoàn toàn nếu được theo dõi và chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, nếu không phát hiện kịp thời các dấu hiệu cảnh báo, bệnh có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng như sốc, xuất huyết nặng, tổn thương cơ quan, thậm chí tử vong.
Dấu hiệu nghi ngờ trẻ mắc sốt xuất huyết thường là sốt cao đột ngột trên 2 ngày, không đáp ứng tốt với thuốc hạ sốt. Trẻ cũng thường sốt kèm một trong các dấu hiệu sau: Phát ban/ chấm xuất huyết/ chấm đỏ dưới da; nhức đầu, chán ăn, đau cơ, đau khớp, đau hốc mắt; buồn nôn hoặc nôn. Một dấu hiệu khác là trẻ đã hết sốt nhưng mệt nhiều, biếng ăn, nôn ói.
Theo bác sĩ Hưng, việc phát hiện bệnh từ sớm giúp trẻ được theo dõi sát, ngăn ngừa biến chứng và giảm nguy cơ nhập viện. Khi trẻ sốt từ 2 đến 7 ngày, nếu xuất hiện một trong các dấu hiệu nghi ngờ, cần nghĩ đến sốt xuất huyết nặng và đưa trẻ đến bệnh viện ngay. Các dấu hiệu bao gồm: Lừ đừ, bứt rứt; lạnh tay chân (thường vào ngày thứ 4, thứ 5 của bệnh, nhất là khi hết sốt); ói nhiều; đau bụng; chảy máu bất thường: Máu mũi, ói máu, tiêu phân đen.
Đau mắt đỏ
Bệnh đau mắt đỏ, hay còn gọi là viêm kết mạc, thường xảy ra ở những nơi có điều kiện sống thấp, ẩm ướt. Cơ thể con người không sản sinh miễn dịch trọn đời với bệnh viêm kết mạc, do đó mỗi người có thể mắc nhiều lần.
Theo điều dưỡng Lê Thị Vân Anh - Khoa Nhi A9, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, đau mắt đỏ là tình trạng lớp màng trong suốt trên bề mặt nhãn cầu và kết mạc mi bị viêm nhiễm, thường do vi khuẩn hoặc virus gây ra, hoặc do phản ứng dị ứng với các tác nhân môi trường, với triệu chứng đặc trưng là đỏ mắt.
Thông thường, bệnh đau mắt đỏ sẽ khỏi hoàn toàn trong vòng 1 - 2 tuần mà không để lại di chứng. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, nếu không được chăm sóc đúng cách sẽ để lại những di chứng nặng, thậm chí mất hoặc giảm thị lực.
Trẻ bị đau mắt đỏ thường có những biểu hiện: Mắt đau rầm rộ, cộm, cảm giác như có cát trong mắt; chảy nước mắt và có nhiều gỉ mắt, thậm chí sau khi ngủ dậy gỉ làm dính chặt mi mắt; mi mắt sưng nhẹ, hơi đau, kết mạc sưng phù, đỏ.
Bệnh thường bắt đầu từ một mắt, sau vài ngày lan sang mắt thứ hai. Ở trẻ em, bệnh có thể kèm theo ho, sốt nhẹ, nổi hạch trước tai. Trong những trường hợp nặng có thể gây tổn thương giác mạc (tròng đen), khiến thị lực giảm.
Để phòng bệnh, trẻ cần luôn đảm bảo vệ sinh cá nhân, thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước sạch, dùng riêng khăn, gối, chậu rửa mặt. Khăn mặt cần được giặt bằng xà phòng, phơi ngoài nắng hàng ngày. Không dùng tay dụi mắt.
Khi đang có dịch đau mắt đỏ, ngoài việc thực hiện các biện pháp trên, cần lưu ý rửa tay bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn. Rửa mắt hằng ngày bằng nước muối sinh lý (0,9%), ít nhất 3 lần/ngày vào buổi sáng, trưa và tối.
Không dùng chung thuốc nhỏ mắt hay đồ đạc với người đau mắt. Hạn chế tiếp xúc với người bị đau mắt, hạn chế đến nơi đông người, đặc biệt tránh sử dụng các nguồn nước bị ô nhiễm, hạn chế đi bơi.
Tiêu chảy
Thời tiết mùa mưa cũng là điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn, virus gây tiêu chảy phát triển và xâm nhập qua thức ăn, đồ uống, gây bệnh cho trẻ. Theo BS.CKI Phan Tuấn Trọng - Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, tiêu chảy ở trẻ em thường là dấu hiệu trẻ bị nhiễm trùng.
Tuy tình trạng này không luôn nguy hiểm, cha mẹ không nên chủ quan, vì trẻ bị tiêu chảy thường kèm mất nước, nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe. Biểu hiện thường thấy: Cơn đau bụng quặn thắt, đi ngoài phân lỏng nhiều lần, kéo dài trung bình 3 - 5 ngày. Ngoài ra, trẻ còn có thể sốt, mất cảm giác ngon miệng, buồn nôn, nôn nhiều lần, sụt cân và mất nước.
Để phòng bệnh, phụ huynh cần nhắc trẻ rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn. Không cho trẻ tiếp xúc với trẻ bị tiêu chảy hoặc nôn trớ. Giữ các bề mặt trong phòng tắm, phòng khách (bồn rửa mặt, tay nắm cửa, bàn ghế, giường tủ…) sạch sẽ. Rửa sạch trái cây và rau củ trước khi cho trẻ ăn. Luôn đảm bảo trẻ uống nước lọc đã đun sôi hoặc nước tinh khiết. Hạn chế nước trái cây và đồ uống có đường trong thực đơn của trẻ.
Ngoài ra, cần bảo quản, rã đông thực phẩm đúng cách để ngăn ngừa vi khuẩn xâm nhập. Không cho trẻ uống sữa tươi chưa tiệt trùng hoặc thực phẩm có dấu hiệu hư hỏng (mốc, ôi thiu, lên men…). Tránh cho trẻ dùng thuốc, đặc biệt là kháng sinh, nếu không thật sự cần thiết. Đồng thời, tiêm vắc-xin ngừa virus rota đầy đủ.
Phòng, chống dịch bệnh
Để chủ động phòng chống dịch bệnh trong và sau lũ bão, Bộ Y tế khuyến cáo: Lựa chọn thực phẩm và chế biến an toàn, hợp vệ sinh, ăn thức ăn nấu chín và uống nước đun sôi.
Tuyệt đối không sử dụng gia súc, gia cầm chết làm thức ăn hoặc chế biến thực phẩm. Đối với khu vực bị ngập lụt, sạt lở gây chia cắt, cần có phương án đảm bảo cung cấp lương thực, thực phẩm, nước uống an toàn. Khuyến khích sử dụng thực phẩm chế biến sẵn, ăn ngay như lương khô, mỳ gói, nước uống đóng chai.
Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng trước và sau khi chế biến thực phẩm, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Vệ sinh cá nhân hằng ngày, rửa chân sạch và lau khô các kẽ ngón chân sau khi tiếp xúc nước lũ, nước bẩn. Thực hiện nguyên tắc “nước rút đến đâu, làm vệ sinh đến đó”; thu gom, xử lý xác động vật, gia cầm theo hướng dẫn của nhân viên y tế.
Nếu các nguồn nước như giếng khoan, giếng khơi bị ngập, cần lọc và khử trùng trước khi sử dụng. Thau rửa bể nước, dụng cụ chứa nước và dùng hóa chất khử trùng theo hướng dẫn. Đồng thời, tiêu diệt loăng quăng/bọ gậy, diệt muỗi. Khi có dấu hiệu nghi ngờ bệnh, cần đưa trẻ khám và điều trị tại cơ sở y tế gần nhất.
Các chuyên gia y tế khuyến cáo, trẻ nên ngủ 8 - 12 giờ mỗi ngày tùy theo lứa tuổi. Phòng ngủ cần đủ thoáng, ánh sáng phù hợp, độ ẩm duy trì khoảng 40 - 60%. Giữ nhà khô ráo, sạch sẽ, thoáng mát; đóng cửa sổ khi trời mưa để ngăn muỗi, ruồi và côn trùng. Dọn dẹp, phát quang bụi rậm, ao tù nước đọng, nuôi cá diệt loăng quăng.
Làm rỗng hoặc đậy kín các thùng, bể, xô chậu chứa nước. Trẻ cần được tiêm vắc-xin đầy đủ, đúng lịch để phòng các bệnh truyền nhiễm. Phụ huynh nên quan tâm đến cảm xúc của trẻ để tránh căng thẳng. Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động thể chất, vận động, vui chơi an toàn và học tập.
Một số trẻ cảm thấy thích thú mỗi khi trời mưa to gây lụt lội, vì khi đó chúng được nghỉ học và có cơ hội trốn cha mẹ để chạy ra ngoài nghịch nước. Tuy nhiên, trẻ thường chưa nhận thức đầy đủ rằng mưa lớn thường đi kèm dông lốc, có thể khiến cây đổ, thậm chí làm tốc mái tôn, mái ngói và rơi xuống người đi đường, gây nguy hiểm đến tính mạng và tài sản. Chính vì vậy, cha mẹ cần giải thích cho trẻ hiểu rõ về các hiện tượng thiên nhiên xảy ra trong cuộc sống, và những hậu quả mà chúng có thể gây ra đối với đời sống con người. Đồng thời, hướng dẫn trẻ cách tự xem dự báo thời tiết và thường xuyên cập nhật các thông tin về thời tiết, đặc biệt khi có cảnh báo về bão hoặc lũ, để trẻ hình thành ý thức phòng tránh nguy hiểm từ sớm.
