Ngày 24/10, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Đảng ủy Bộ GD&ĐT, Đại học Quốc gia TPHCM phối hợp tổ chức hội thảo khoa học quốc gia chủ đề "Hiện đại hóa, nâng tầm giáo dục đại học Việt Nam, tạo đột phá phát triển nhân lực trình độ cao và nhân tài, dẫn dắt nghiên cứu, đổi mới sáng tạo" tại TPHCM.
Dự hội thảo có ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương; ông Huỳnh Thành Đạt, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương; ông Nguyễn Văn Phúc, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT; đại diện lãnh đạo Đại học Quốc gia TPHCM cùng các nhà quản lý, nhà khoa học và các chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục.
Tăng cấp, phân quyền cho cơ sở giáo dục đại học
Trong phần tham luận tại hội thảo, PGS.TS Đỗ Phú Trần Tình, Viện trưởng Viện Phát triển Chính sách Đại học Quốc gia TPHCM đã nêu một loạt đề xuất nhằm tăng cường phân cấp, phân quyền cho Đại học Quốc gia TPHCM trong bối cảnh thực hiện Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị.
Theo ông Tình, cơ chế phân cấp, phân quyền về tổ chức bộ máy và nhân sự trong các đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính hiện nay vẫn còn nhiều bất cập.
Ông dẫn chứng, một trường đại học quy mô 40.000 sinh viên hay chỉ 4.000 sinh viên đều chỉ được tối đa 3 phó hiệu trưởng là chưa phù hợp với thực tiễn quản lý.
Vì vậy, ông đề xuất cho phép thí điểm cơ chế tự chủ trong quy định về cơ cấu tổ chức và nhân sự tại một số trường đại học trọng điểm.
Ông Tình kiến nghị trao quyền tự quyết về số lượng phó hiệu trưởng và cơ cấu phòng ban tùy theo quy mô, đặc thù hoạt động của từng trường, đi kèm cơ chế giám sát, đánh giá hiệu quả minh bạch và trách nhiệm giải trình rõ ràng.
Một đề xuất đáng chú ý khác là cho phép thí điểm việc xét và công nhận chức danh giáo sư, phó giáo sư tại các cơ sở giáo dục đại học trọng điểm, đa ngành, có uy tín và tiềm lực khoa học mạnh.
Các cơ sở này sẽ được tự xét công nhận và bổ nhiệm trên cơ sở tuân thủ tiêu chuẩn chung do Thủ tướng Chính phủ ban hành; kết quả công nhận có giá trị pháp lý toàn quốc.
Viện trưởng Viện Phát triển Chính sách Đại học Quốc gia TPHCM cũng nhấn mạnh cần linh hoạt hơn trong chính sách với các nhà khoa học tài năng đặc biệt, thời gian thí điểm đề xuất là 3 năm.
Hội thảo nhằm quán triệt, hướng dẫn thực hiện Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Trong đó, nội dung trọng tâm là nâng cao nhận thức, đưa ra đề xuất, kiến nghị cụ thể hóa các đột phá để hiện đại, nâng tầm giáo dục đại học Việt Nam.
GS.TS Nguyễn Thị Thanh Mai, Phó Giám đốc Đại học Quốc gia TPHCM, nhấn mạnh Nghị quyết 71-NQ/TW đã truyền tải thông điệp mạnh mẽ rằng giáo dục đại học là nền tảng cốt lõi cho phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và đổi mới sáng tạo.
Bà khẳng định, Đại học Quốc gia TPHCM nhận thức rõ vai trò tiên phong của mình và đã xác định chiến lược phát triển giai đoạn 2021-2030 gắn liền với định hướng của Đảng và Nhà nước, hướng tới mục tiêu lọt top 100 đại học hàng đầu châu Á vào năm 2030.
Tăng đầu tư cho giáo dục đại học
Chuyên gia kinh tế Trần Thị Ánh Nguyệt (Ngân hàng Thế giới) đặt vấn đề về tài chính và đầu tư cho giáo dục đại học.
Theo bà Nguyệt, Nghị quyết 71-NQ/TW nhấn mạnh rằng các cơ sở giáo dục đại học là nền tảng chủ chốt để đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và nhân tài, cũng như thúc đẩy khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Hiện tại, lĩnh vực giáo dục đại học và khoa học công nghệ, nghiên cứu và phát triển, đổi mới sáng tạo của Việt Nam hiện đang đối mặt với những thách thức đáng kể về tài chính và cơ sở hạ tầng. Chi ngân sách nhà nước cho các cơ sở giáo dục đại học không theo kịp tốc độ tăng trưởng quy mô sinh viên, khiến các cơ sở ngày càng phụ thuộc vào học phí.
Đến nay chưa có cơ sở giáo dục đại học nào của Việt Nam lọt vào Top 100 thế giới trong các ngành khoa học hoặc kỹ thuật. Điều này phản ánh sự thiếu hụt về nghiên cứu xuất sắc và năng lực đổi mới sáng tạo tầm quốc tế.
Để khắc phục, bà Nguyệt đề xuất ngân sách đầu tư tối thiểu 12-17 tỷ USD cho giai đoạn 2026-2030 nhằm triển khai các chương trình phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và giáo dục đại học.
Nguồn vốn này cần đến từ ngân sách nhà nước, khu vực tư nhân và các đối tác phát triển, với mục tiêu đến năm 2030, mỗi đồng ngân sách chi cho phát triển nhân lực sẽ được khu vực tư nhân đóng góp tương ứng một đồng.
Hiện đại hóa, nâng tầm giáo dục đại học
Tổng kết hội thảo, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Văn Phúc cho biết, các nhà lãnh đạo, chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp và đại diện các cơ sở đào tạo trên cả nước đã cùng nhau thảo luận, thống nhất nhiều vấn đề quan trọng nhằm thực hiện hiệu quả Nghị quyết 71-NQ/TW.
Về nội dung đổi mới giáo dục đại học, các đại biểu cho rằng vấn đề phải được bắt đầu từ đổi mới thể chế, cơ chế và quản trị, bảo đảm tự chủ. Đây là nền tảng để các trường phát huy năng lực, sáng tạo và nâng cao chất lượng đào tạo. Chi cho giáo dục đại học sắp tới đạt ít nhất 3% tổng chi ngân sách nhà nước.
Các trường đại học cần cần xây dựng hệ sinh thái nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp trong đại học, trong đó đẩy mạnh liên kết giữa Nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp. Trong lĩnh vực đào tạo, các đại biểu đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của các ngành công nghệ mới, như trí tuệ nhân tạo và phát triển bền vững, nhằm đáp ứng yêu cầu của thời đại số.
Thứ tư, nhiều ý kiến khẳng định tầm quan trọng của đội ngũ trí thức, nhà giáo và nhà khoa học được với vai trò là nhân tố quyết định chất lượng và tầm vóc của giáo dục đại học Việt Nam. Vì vậy, cần có cơ chế thu hút, trọng dụng và đãi ngộ nhân tài phù hợp, tạo động lực để họ cống hiến và phát triển.
Thứ trưởng nhấn mạnh vai trò tiên phong của các cơ sở giáo dục đại học quốc gia, đại học vùng và các trường trọng điểm. Đây sẽ là trung tâm tri thức và đổi mới sáng tạo của từng khu vực, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững của đất nước.
