Tại họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 7/2025 diễn ra ngày 7/8, trả lời câu hỏi của phóng viên liên quan đến đề xuất sửa đổi trong Dự thảo Luật Giáo dục đại học về kiểm định chương trình đào tạo, ông Huỳnh Văn Chương, Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng (Bộ GD&ĐT) cho biết, Chương VI của Luật (từ Điều 32 đến Điều 36) quy định về bảo đảm và kiểm định chất lượng giáo dục đại học. Dự thảo giữ nguyên yêu cầu kiểm định bắt buộc đối với các cơ sở giáo dục đại học, đồng thời, bổ sung quy định kiểm định bắt buộc đối với chương trình đào tạo thuộc các lĩnh vực đặc thù như sư phạm, y dược và pháp luật.
"Với các ngành, lĩnh vực còn lại, Luật không bỏ kiểm định bắt buộc mà quy định theo danh mục do Bộ trưởng Bộ GD&ĐT ban hành, căn cứ mức độ rủi ro và yêu cầu bảo vệ lợi ích công cộng", ông Chương cho biết,
Cũng theo lãnh đạo Cục Quản lý chất lượng, đây là điều chỉnh cần thiết nhằm phân cấp cho cơ quan quản lý có đủ dữ liệu và thẩm quyền xác định phạm vi kiểm định một cách linh hoạt nhưng vẫn đảm bảo chất lượng, khách quan và trách nhiệm giải trình trong toàn hệ thống.
Dự thảo không bãi bỏ kiểm định bắt buộc, mà thiết lập lại phạm vi áp dụng theo hướng linh hoạt có kiểm soát. Điều này hướng tới một hệ thống kiểm định hiệu quả, phù hợp thực tiễn và thông lệ quốc tế.
Tại Hoa Kỳ, các chương trình đào tạo luật, y khoa và sư phạm đều có quy định kiểm định bắt buộc thông qua các tổ chức chuyên ngành. Tại châu Âu, hướng dẫn ESG (2015) cũng cho phép linh hoạt hình thức kiểm định, nhưng yêu cầu cao về trách nhiệm giải trình, đặc biệt với các ngành ảnh hưởng đến an sinh xã hội.
Một điểm mới đáng chú ý trong Dự thảo là quy định về hệ thống bảo đảm chất lượng bên trong (IQA – Internal Quality Assurance) tại các cơ sở giáo dục đại học.
Ông Huỳnh Văn Chương nhấn mạnh, IQA là yếu tố tiên quyết trong bối cảnh các trường được trao quyền tự chủ, còn Nhà nước đóng vai trò giám sát.
"Hệ thống đảm bảo chất lượng nội bộ là công cụ để nhà trường tự giám sát, phát hiện vấn đề và cải tiến liên tục. Đây là điều kiện bắt buộc nếu muốn nâng cao chất lượng thật và thực hiện tự chủ có trách nhiệm", Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng thông tin.
Việc giao Bộ GD&ĐT quyền xác định danh mục chương trình kiểm định bắt buộc cũng xuất phát từ thực tế Bộ có nhiều kênh thông tin như báo cáo, khảo sát, thanh tra, kiểm tra… để đánh giá toàn diện chất lượng đào tạo theo từng lĩnh vực. Cách tiếp cận này giúp phân bổ nguồn lực kiểm định hợp lý, tránh hình thức, lãng phí, đồng thời phản ánh đúng thực tiễn.
Mô hình này cũng đang được nhiều tổ chức kiểm định trong khu vực áp dụng, như AUN-QA của Đông Nam Á, đồng thời phù hợp với yêu cầu hội nhập và công nhận văn bằng giữa các quốc gia.
Liên quan đến việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong thẩm định kết quả kiểm định và đánh giá báo cáo của các cơ sở giáo dục đại học, ông Huỳnh Văn Chương cho biết, hiện nay, Bộ GD&ĐT đã ban hành Thông tư số 13 về giám sát và đánh giá chất lượng các trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục.
Điều này thể hiện rõ quan điểm không chỉ các trường đại học phải được kiểm định mà bản thân các trung tâm kiểm định cũng cần được giám sát chặt chẽ, theo hướng cấp phép linh hoạt theo chu kỳ 5 năm hoặc 10 năm.
Tuy nhiên, đại diện Bộ GD&ĐT chỉ ra một vướng mắc hiện nay là thiếu cơ sở pháp lý rõ ràng để thẩm định báo cáo của các đoàn kiểm định. Vì vậy, Dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) lần này đã bổ sung quy định về thẩm quyền quản lý Nhà nước trong việc thẩm định kết quả kiểm định và xử lý vi phạm nếu có từ phía các trung tâm kiểm định.
"Dự kiến, khi quy định này có hiệu lực, số lượng báo cáo cần được thẩm định hàng năm sẽ tăng lên. Trong bối cảnh đó, việc ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số – đặc biệt là trí tuệ nhân tạo sẽ là xu hướng tất yếu", ông Chương nói.
Ông cũng dẫn chứng, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) từ năm 2011 đã khuyến nghị các cơ sở giáo dục tăng cường ứng dụng AI không chỉ trong khai thác dữ liệu, mà còn trong quản trị và quản lý hệ thống giáo dục đại học.
Theo ông, việc ứng dụng AI trong kiểm định sẽ giúp sơ khảo các báo cáo tự đánh giá và báo cáo kiểm định, thông qua các công cụ định tính, định lượng, từ đó phát hiện bất thường và đưa ra cảnh báo sớm, giúp tiết kiệm thời gian cho quá trình thẩm định. Tuy nhiên, ông khẳng định: AI không thay thế con người, mà chỉ hỗ trợ bước đầu trong xử lý khối lượng thông tin lớn.
"Tôi cho rằng việc này rất phù hợp với điều kiện hiện nay và cần được tăng cường không chỉ trong lĩnh vực kiểm định mà còn trong nhiều hoạt động khác của giáo dục đại học", ông nói.
Theo ông Chương, Dự thảo Luật Giáo dục đại học sửa đổi không chỉ khẳng định kiểm định chất lượng là công cụ pháp lý bắt buộc, mà còn thiết lập khuôn khổ pháp lý rõ ràng, có kiểm soát, dựa trên nguyên tắc phân cấp thẩm quyền cho Chính phủ và Bộ GD&ĐT. Việc ứng dụng AI trong kiểm định là một bước đi phù hợp với chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước và ngành giáo dục trong bối cảnh chuyển đổi số toàn diện hiện nay.
