Các món ăn vừa bổ dưỡng vừa rập rình hiểm họa, nếu không biết tự kiềm chế ở người cholesterol máu cao và những người có nguy cơ sẽ bị cholesterol máu cao.
Bản chất và vai trò của cholesterol
Cholesterol là một loại lipid có trong mỡ. Cơ thể sử dụng cholesterol vào nhiều việc khác nhau, như tạo nên tế bào mới hoặc các hormone quan trọng. Gan tạo ra cholesterol đáp ứng nhu cầu này. Ngoài ra, cơ thể còn nhận được cholesterol từ thức ăn.
Mặc dù cơ thể cần cholesterol, nhưng nếu có quá nhiều thì cholesterol sẽ tích tụ trong mạch máu gây nên sự xơ cứng gọi là “xơ vữa động mạch” (atherosclerosis). Đây luôn là một tiến trình xảy ra chậm chạp và ngày càng một tồi tệ hơn.
Để hiểu điều gì đã xảy ra, chúng ta hãy hình dung theo cái cách tạo ra sự tắc nghẽn trong đường ống ở bên dưới chậu rửa chén trong nhà bếp. Cũng như lớp mỡ cặn đọng trong đường ống, lớp cholesterol làm hẹp lòng động mạch khiến cho sự lưu thông máu trở nên khó khăn hơn. Do vậy lượng máu cung cấp cho các mô cơ thể giảm, kể cả tim. Điều này có thể dẫn đến những vấn đề nghiêm trong như là cơn đau tim hoặc đột quỵ.
Nguyên nhân gây tăng cholesterol máu
Trong số các nguyên nhân gây tăng cholesterol máu dưới đây, một số nguyên nhân có thể can thiệp. Nhưng cũng có những nguyên nhân không thể làm cho khác được, như:
- Chế độ ăn: Ăn quá nhiều mỡ bão hoà và cholesterol trong các loại thức ăn có nguồn gốc động vật như thịt bò, thịt heo, sữa, trứng, bơ, phó mát… và các loại thức ăn đóng gói như bơ thỏi, mỡ pha làm giòn bánh, bánh quy, chíp chíp (chips).
- Cân nặng: Những người mắc chứng béo phì.
- Vận động: Rèn luyện thân thể kém.
- Bệnh tật và thói quen: Như thiểu năng tuyến giáp (hypothyroidism), thói quen hút thuốc.
- Tuổi: Cholesterol bắt đầu tăng sau tuổi 20. Ở nam giới “khựng lại” sau tuổi 50. Ở nữ giới có thể hơi thấp khi gần mãn kinh (menopause). Sau đó thì cả hai đều tăng như nhau.
- Gia đình: Một số người “thừa kế” bệnh rối loạn lipid. Bệnh này hiếm gặp, nhưng gây ra cholesterol máu toàn phần rất cao và cần phải điều trị ngay khi còn trẻ.
Tất cả các trường hợp tăng cholesterol máu, bác sĩ sẽ quyết định việc dùng thuốc, nhưng chính chúng ta mới là người quyết định sự thay đổi phong cách sống nhằm mục đích hạn chế cholesterol máu cao để tránh những điều đáng tiếc.
Các mức đánh giá cholesterol máu
Một người nếu có trong tay kết quả xét nghiệm cholesterol máu, để tự đánh giá mức độ cholesterol máu của mình thuộc hạng nào, hãy so sánh với các kết quả sau đây:
* Rất tốt, nếu con số đó < 5,2 mmol/l hoặc <200mg/dl.
* Gọi là cao giới hạn khi từ 5,2 - 6,2 mmol/l hoặc 200 - 239mg/dl.
* Gọi là cao khi > 6.2 mmol/l hoặc >240mg/dl.
Một điều đáng lo ngại là chúng ta vẫn sống vô tư và hồn nhiên với cholesterol máu cao, bởi không có biểu hiện gì về mặt sức khỏe. Nhưng một khi cholesterol tích tụ gây tắc động mạch tim hoặc não thì hiểm họa xuất hiện. Đó là một cơn đau tim do nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ.
Tình cờ ai đó trong chúng ta phát hiện mình bị cholesterol máu cao (qua xét nghiệm trong đợt khám sức khoẻ hoặc mắc các bệnh khác) thì đã có thể bị hẹp động mạch rồi. Bởi thế, một điều rất quan trọng là hãy bắt đầu điều trị ngay cả khi cảm thấy chưa có điều gì bất ổn.
Các cách đưa cholesterol máu về mức an toàn
- Cholesterol máu cao có thể gây nguy hiểm. Bởi nó đặt chủ nhân vào tình trạng bị đe doạ của chứng bệnh xơ vữa động mạch (atherosclerosis) và bệnh động mạch vành (coronary artery disease). Nếu xét nghiệm máu cho thấy cholesterol máu cao, điều quan trọng là làm sao đưa nó về lại mức an toàn.
- Chọn lựa chế độ ăn hợp lý và rèn luyện sức khoẻ được đặt lên hàng đầu để chống lại cholesterol máu cao. Các loại thức ăn chế biến có mỡ có thể làm tăng cholesterol máu, ngược lại có một số loại thức ăn có thể làm giảm cholesterol máu.
- Các loại thức ăn tự nhiên chứa lượng cholesterol cao gồm có gan, trứng, thịt đỏ và các chế phẩm sữa có hàm lượng chất béo cao. Các loại thức ăn tự nhiên chứa lượng cholesterol thấp, gồm có sữa không kem, các loại cá và thức ăn có nguồn gốc thực vật. Các chuyên gia cho rằng, ăn các loại thức ăn có chứa protein “đậu nành” (soy protein) có thể làm giảm cholesterol máu.
Biết các loại thức ăn cần ăn và cần tránh không những cải thiện tình trạng cholesterol máu, mà còn cải thiện tình trạng sức khoẻ chung. Các hoạt động thể lực cũng là chiến lược tuyệt vời để làm giảm cholesterol máu.
- Nếu như chế độ ăn và rèn luyện sức khỏe thất bại trong việc làm giảm cholesterol máu thì việc dùng thuốc làm giảm cholesterol máu sẽ được đặt ra.
