Mốc son cao trào cách mạng 1930 - 1931
Cách đây gần một thế kỷ, cao trào cách mạng 1930 - 1931 với đỉnh cao là phong trào Xô viết Nghệ - Tĩnh trở thành dấu son chói lọi trong lịch sử đấu tranh của dân tộc Việt Nam.
Trong bối cảnh đất nước chìm dưới ách thống trị thực dân, đời sống nhân dân cơ cực, sự bùng nổ của phong trào Xô viết là một hiện tượng chính trị - xã hội có ý nghĩa đột phá. Đây không chỉ là sự vùng dậy tự phát, mà là kết quả tất yếu từ sự giác ngộ của giai cấp công nông dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Ngày 3/2/1930, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời. Chỉ 47 ngày sau, Đảng bộ tỉnh Nghệ An được thành lập, trực tiếp lãnh đạo phong trào cách mạng địa phương. Từ đây, phong trào đấu tranh của công nhân và nông dân Nghệ - Tĩnh bước vào giai đoạn phát triển mạnh mẽ.
Từ tháng 5/1930, các cuộc đấu tranh của quần chúng diễn ra trong phạm vi toàn quốc, quyết liệt nhất là ở 2 tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh.
Tiêu biểu là cuộc biểu tình của hàng nghìn công nhân và nông dân Vinh - Bến Thủy (phường Trường Vinh, Nghệ An) ngày 1/5/1930 và cuộc đấu tranh của hơn 3.000 nông dân huyện Nam Đàn (cũ), Nghệ An ngày 30/8/1930.
Trong lúc Pháp đang hoang mang, lo sợ, ngày 12/9/1930 nổ ra cuộc biểu tình của 8.000 nông dân huyện Hưng Nguyên (cũ) kéo về thị xã Vinh.
Tiếng trống hiệu lệnh từ đình làng Xuân Hòa (xã Vạn An) vang lên, được hưởng ứng rền vang khắp làng xã. Cuộc đấu tranh sau đó còn có sự tham gia của nông dân tổng Nam Kim (xã Thiên Nhẫn) và công nhân Vinh - Bến Thuỷ.
Khi đoàn biểu tình tiến đến xã Thái Lão (nay là xã Hưng Nguyên, Nghệ An) thì bị 2 máy bay địch đến ném bom. Đến 16h chiều cùng ngày, khi nhân dân đang chuyển thi thể các nạn nhân thì địch lại cho máy bay đến ném bom lần thứ hai.
Vụ ném bom làm 217 người chết, hàng trăm người bị thương. Sự mất mát, đau thương không dập tắt được ý chí của người dân mà còn thổi bùng thêm ngọn lửa đấu tranh khắp các địa phương, kéo dài cho tới năm 1931.
Trước khí thế đấu tranh của quần chúng, chính quyền Pháp và phong kiến phải hoảng sợ. Nhiều tri huyện, lý trưởng nộp lại ấn tín hoặc chạy trốn, chính quyền của địch tan rã ở nhiều nơi.
Tại Nghệ An, tổ chức Nông hội với hình thức Xô viết đã nắm chính quyền ở các xã thuộc huyện Thanh Chương, Nam Đàn, một phần ở huyện Anh Sơn, Nghi Lộc, Hưng Nguyên và Diễn Châu (cũ). Ở Hà Tĩnh, tại các huyện Can Lộc, Thạch Hà và Đức Thông (cũ) có tới 172 xã thành lập chính quyền Xô viết.
Các chính quyền Xô viết thay bộ máy chính quyền của thực dân, phong kiến thi hành các chính sách mới như trưng thu đất, thóc gạo, tiền bạc của các địa chủ; xóa bỏ sưu thuế, xóa nạn mù chữ, bỏ tập tục lạc hậu, thành lập Đội Tự vệ đỏ để bảo vệ thành quả cách mạng.
Chỉ trong 2 năm 1930 – 1931, ở Nghệ An và Hà Tĩnh có 436 đội Tự vệ đỏ ra đời, với 15.434 đội viên.
Vẹn nguyên giá trị
Nhận thấy phong trào Xô viết Nghệ - Tĩnh ngày càng mạnh mẽ và có nguy cơ lan rộng ra toàn quốc, đến giữa năm 1931, Pháp tập trung quân đội thực hiện chính sách khủng bố, đàn áp đẫm máu.
Về sau, phong trào cách mạng ở Nghệ An và Hà Tĩnh dần lắng xuống, nhiều tổ chức cách mạng cơ sở chịu tổn thất to lớn. Tuy nhiên, tinh thần Xô viết vẫn lan tỏa mạnh mẽ, để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử dân tộc.
Với hàng vạn quần chúng tham gia, phong trào làm lung lay tận gốc bộ máy thống trị ở nông thôn Nghệ An, Hà Tĩnh. Lần đầu tiên trong lịch sử hiện đại, chính quyền thực dân - phong kiến bị tê liệt ở nhiều vùng, thay vào đó là sự hình thành các "Xô viết làng xã", những hình thức chính quyền cách mạng sơ khai.
Tại đây, nhân dân được trực tiếp thực thi quyền lực: Xóa bỏ sưu cao thuế nặng, chia lại ruộng đất công bằng hơn, mở lớp học chữ quốc ngữ, chăm lo y tế cộng đồng, thực hiện quyền bình đẳng nam nữ...
Xô viết Nghệ - Tĩnh chứng minh đường lối cách mạng vô sản là con đường duy nhất đúng đắn cho dân tộc ta. Đây là bước trưởng thành vượt bậc của giai cấp công nhân và nông dân, biến họ thành lực lượng chính trị có tổ chức, kiên cường đấu tranh cho quyền sống và quyền làm chủ.
Gần một thế kỷ trôi qua, Xô viết Nghệ - Tĩnh vẫn sống mãi trong lịch sử như một cuộc tổng diễn tập đầu tiên cho Cách mạng tháng Tám thành công.
Phong trào này còn hun đúc tinh thần cách mạng, ý chí bất khuất của nhân dân. Hàng nghìn chiến sĩ ngã xuống, để lại bài học về lòng trung thành với Đảng, niềm tin vào lý tưởng độc lập, tự do.
Học tập tinh thần Xô viết Nghệ - Tĩnh chính là tiếp nối truyền thống kiên cường, phát huy sức mạnh nhân dân, khơi dậy khát vọng phát triển, để đất nước vững bước đi tới tương lai.
"Dù Pháp và bọn phong kiến đã tạm thời nhấn chìm phong trào cách mạng trong biển máu, nhưng truyền thống oanh liệt của Xô viết Nghệ - Tĩnh đã thúc đẩy phong trào cách mạng trong cả nước tiến lên và đưa đến Cách mạng tháng Tám thành công rực rỡ", trích lời Chủ tịch Hồ Chí Minh viết cho Bảo tàng Xô viết Nghệ - Tĩnh nhân dịp kỷ niệm 34 năm ngày thành lập Đảng (3/2/1964).
