Những tục lệ trong ngày Tết Đoan Ngọ
Ở Việt Nam, Tết Đoan Ngọ được “Việt hóa” thành ngày Tết diệt sâu bọ và thờ cúng tổ tiên. Người Việt Nam còn gọi Tết Đoàn Ngọ là "Tết giết sâu bọ" vì trong giai đoạn chuyển mùa, chuyển tiết, dịch bệnh dễ phát sinh. Vào ngày này, dân gian có nhiều tục trừ trùng phòng bệnh.
Hiện ở một số làng quê Việt Nam vẫn còn giữ nếp xưa, rất coi trọng ngày Tết này. Sau Tết Nguyên Đán, có lẽ “Tết giết sâu bọ” là cái Tết sum họp đầm ấm nhất và có nhiều tục lệ gắn kết với đời sống của người dân… vì vậy con cháu dù làm ăn xa xôi mấy cũng cố thu xếp để về.
Sau lễ cúng là các tục lệ giết sâu bọ. Cả nhà quây quần ăn những thứ quả chua, rượu nếp, bánh tro... để diệt trừ "sâu bọ", xua đuổi hết bệnh tật...
Theo lệ, đúng Ngọ (12h trưa), người dân ở các vùng thôn quê rủ nhau đi hái lá. Đây là thời khắc có dương khí tốt nhất, là giờ mặt trời toả ánh nắng tốt nhất trong năm. Lá cây cỏ hái được vào giờ này có tác dụng chữa bệnh rất tốt như các bệnh ngứa ngoài da, nhất là các bệnh về đường ruột hay khi cảm mạo, đem những lá thuốc này nấu nước xông giải cảm rất tốt.
Ngày xưa, người ta còn có tục nhuộm móng chân, móng tay, tục khảo cây lấy quả, tục treo ngải cứu để trừ tà... Những em bé chưa biết đi thì được lấy một ít vôi bôi vào thóp, vào ngực và rốn để chúng không bị đau bụng, nhức đầu. Tuy nhiên, phần lớn các tục lệ này nay đã được bãi bỏ, chỉ còn giữ lại tục tắm nước lá và tục đi hái lá thuốc.
Nơi phố phường, thị thành, không nhiều vườn tược, cỏ cây, người dân có lệ đi mua lá thuốc mồng 5/5 âm lịch. Dịp này, những người buôn bán từ quê ra đều mang theo đủ thứ loại lá bày bán. Lá được xắt nhỏ, phân từng loại riêng biệt, người đi chợ chọn lấy những lá có mùi vị ưa thích mua về, đúng Ngọ ngày mồng 5, lại đem ra phơi khô rồi bọc lại để trong tủ thuốc gia đình, dùng khi nhà có người ốm đau.
Theo truyền thống của từng miền, vào ngày này, ngoài hoa quả, những món ăn cũng khác nhau. Tại Hà Nội và một số vùng của miền Bắc, ngày này, rượu nếp, đặc biệt là rượu nếp cẩm là món phổ biến.
Người ta cho rằng, bộ phận tiêu hoá của con người thường có các loại ký sinh gây hại và chúng nằm sâu trong bụng nên không phải lúc nào cũng diệt được. Duy có ngày mồng 5/5 (âm lịch), các loại ký sinh này thường ngoi lên, con người có thể ăn thức ăn, hoa quả vị chua, chát và nhất là rượu nếp, có thể loại bỏ chúng.
Theo dân gian, rượu nếp được ăn ngay khi vừa ngủ dậy thì rất hiệu nghiệm. Rượu này chủ yếu là xôi còn nguyên hạt lên men, còn gọi là "cái". Người dân thường dùng các loại gạo nếp trắng và cẩm đồ thành xôi, để nguội rồi rắc men, ủ trong ba ngày. Thúng xôi ủ được đặt trên một chiếc chậu, hứng lấy nước rượu để khi ăn, trộn với cái, tạo vị ngọt, cay rất dễ chịu. Người già, con trẻ đều có thể ăn loại rượu này.
Văn khấn cúng ngày Tết Đoan Ngọ
Nam mô A Di Đà Phật ! (3 lần 3 lạy)
- Con lạy chín phương Trời, con kính lạy mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
- Con kính lạy Hoàng thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần.
- Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị đại vương
- Con kính lạy cộng đồng ngũ phương long mạch linh thần , con kính lạy Trung ương linh thần, Huyền Vũ linh thần, Chu tước linh thần, Thanh Long linh thần, Bạch Hổ linh thần.
- Con kính ngài Đông Trù tư mệnh Táo phủ thần quân.
- Con kính lạy ngài Bản gia Thổ địa, con kính lạy ngài Bản gia Thần tài phúc đức chính thần.
- Con kính lạy Bản gia Ngũ phúc linh thần, con kính lạy Phúc Thần, Lộc Thần, Thọ Thần, Khang Thần, Ninh Thần
- Con kính lạy tiền chủ, Hậu chủ linh thần cùng các chư vị linh thần cai quản nơi nhà này, đất này.
- Con kính lạy chư vị hương linh cộng đồng gia tiên tiền tổ dòng họ ... tộc ( họ Nguyễn là Nguyễn tộc, họ Lê là Lê tộc, họ Trần là Trần tộc... ), con kính lạy Cao Tằng Tổ khảo, Cao Tằng Tổ Tỉ, Tằng tổ Khảo, Tằng Tổ Tỉ, Tổ Khảo, Tổ Tỉ, Hiển Khảo, Hiển Tỉ ( Tổ Khảo Tổ Tỉ là ông bà, Hiển Khảo Hiển Tỉ là cha mẹ nên nếu ai còn sống thì chú ý không đọc vào )
Tín chủ con (chúng con) là:...
Ngụ tại:...
Hôm nay là ngày Đoan Ngọ, Canh Tý nhật Nhâm Ngọ Nguyệt Ất Tỵ Niên ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch chúng con sửa sang hương đăng, sắm sanh lễ vật, hoa trà, bánh quả dâng lên trước án.
Chúng con kính mời ngài Bản cảnh Thành hoàng, Chư vị Đại Vương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, ngài Bản gia Táo quân, Ngũ phương, Long Mạch, Tài thần, cúi xin các Ngài giáng lâm trước án chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật.
Chúng con kính mời các cụ Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Tằng Tổ khảo ,Tằng Tổ tỉ, Tổ Khảo, Tổ Tỉ cùng cộng đồng chư vị Hương linh gia tiên nội ngoại họ..., cúi xin gia tiên thương xót con cháu chứng giám tâm thành thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ con lại kính mời các vị Tiền chủ, Hậu chủ cùng cộng đồng chư vị linh thần cai quản tại nhà này, đất này đồng lâm án tiền, đồng lai hâm hưởng, độ cho chúng con thân cung khang thái, bản mệnh bình an. Bốn mùa không hạn ách, nhị thập tứ tiết hưởng bình an thịnh vượng, gia đạo hưng long, tấn tài tấn lộc, vạn sự hanh thông.
Sở cầu tất ứng, sở nguyện tòng tâm. Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin được phù hộ độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật ! (3 lần 3 lạy)
* Thông tin mang tính tham khảo, chiêm nghiệm
