Hơn 10 năm trước (7/10/2006), nữ nhà báo Nga Anna Politkovskaya bị sát hại trên đường về nhà, ở trung tâm Moskva và nhân dịp này tờ Le Figaro vừa có cuộc phỏng vấn bà Helene Blanc - Tác giả của nhiều cuốn sách viết về Nga. Và theo bà Helene Blanc, chỉ có những tay lính quèn bị xét xử bởi kẻ chủ mưu chưa bị bắt.
Từ “oan ức” của các nghi phạm
Tại phiên tòa diễn ra hơn 2 năm trước, có 5 nghi phạm bị kết án và đến nay cả 5 tên này đều tuyên bố vô tội. Tháng 6/2014, BBC cho biết, 2 nghi phạm Rustam Makhmudov và Lom-Ali Gaitukayev đều bị tòa án Nga tuyên phạt chung thân vì tội giết nữ nhà báo Anna Politkovskaya.
Cũng tại phiên tòa này, 3/5 nghi phạm từng được tuyên trắng án đã bị Tòa án Tối cao Nga yêu cầu xét xử lại và họ bị tuyên với những mức án khác nhau. Theo đó, anh em nhà Makhmudov là Ibragim và Dzhabrail bị tuyên với mức án 12 và 14 năm tù giam. Còn cựu Trung tá cảnh sát Dmitry Pavlyuchenkov bị kết án 11 năm tù giam.
Ngoài 5 nghi phạm kể trên còn có cựu nhân viên FSB Pavel Ryaguzov, người bị cáo buộc đã cung cấp địa chỉ nhà riêng của bà Anna Politkovskaya cho sát thủ.
Và cả 5 nghi phạm đều là người Chechnya. Nhưng cho đến nay, các nhà điều tra vẫn chưa tìm ra kẻ chủ mưu thực sự đứng sau vụ sát hại nữ nhà báo Anna Politkovskaya.
Luật sư đại diện cho gia đình nữ nhà báo Anna Politkovskaya, bà Anna Stavitzkaya từng cho biết: Nghi phạm Dmitry Pavlyuchenkov nguyên là nhân chứng chính trong vụ án.
Theo giới truyền thông, sau khi bắt cựu Trung tá cảnh sát Dmitry Pavlyuchenkov, nghi can tổ chức vụ sát hại bà Anna Politkovskaya, giới chuyên môn coi đây là bước ngoặt quan trọng để làm rõ vụ án từng gây xôn xao dư luận nước Nga.
Bởi dư luận từng coi cái chết của bà Anna Politkovskaya có thể liên quan tới thế lực đen. Hơn 5 năm trước (24/8/2011), người phát ngôn của cơ quan điều tra Nga Vladimir Markin cho biết:
Cựu Trung tá Dmitry Pavlyuchenkov bị bắt hôm 24/8/2011, còn sát thủ bắn chết nạn nhân là Rustam Makhmudov bị bắt trước đó (tháng 5/2011 tại Chechnya). Rustam Makhmudov là người anh em khác của hai bị cáo từng bị xét xử là Dzhabrail và Ibragim.
Được biết, Dmitry Pavlyuchenkov đã nhận lệnh, kinh phí và dàn dựng vụ giết hại bà Anna Politkovskaya, nhưng số tiền cựu Trung tá đã nhận là bao nhiêu không được làm rõ.
Tờ Mosnews của Nga từng đưa tin, ngày 25/6/2009, Tòa án Tối cao đã hủy phán quyết trắng án được đưa ra hồi tháng 2/2009 đối với tất cả nghi can trong vụ sát hại nữ nhà báo Anna Politkovskaya và yêu cầu xét xử lại.
Theo người phát ngôn Vladimir Markin, vẫn chưa rõ danh tính của kẻ đã thuê Dmitry Pavlyuchenkov tổ chức vụ ám sát bà Anna Politkovskaya hôm 7/10/2006. Ngày 10/10/2006, tang lễ của bà Anna Politkovskaya được cử hành trọng thể tại nghĩa trang Troekurov, ở thủ đô Moskva.
Trước đó, hàng trăm người đã tập trung tại Quảng trường Pushkin ở trung tâm Moskva và ở thủ đô Grozny của Chechnya để bày tỏ lòng thương tiếc và kính trọng đối với bà Anna Politkovskaya.
Bà Anna Politkovskaya sinh năm 1958, từng tốt nghiệp khoa Báo chí MGU năm 1980. Trước khi làm việc cho tờ Novaya Gazeta (năm 1999), bà Anna Politkovskaya từng làm việc cho nhiều tòa soạn.
Từ năm 2000 cho tới khi bị sát hại, nữ nhà báo Anna Politkovskaya đã nhận được nhiều giải thưởng quốc tế về báo chí và được biết tới với tư cách nhà trung gian hòa giải giữa Moskva với các phe nổi dậy ở Chechnya.
Ông Vyacheslav Izmailov, đồng nghiệp của bà Anna Politkovskaya, cho biết: Có ít nhất 9 lần nữ nhà báo phải đối mặt với cái chết. Tháng 9/2004, bà Anna Politkovskaya từng bị đầu độc khi uống cốc trà trên máy bay.
Khi đó, nữ nhà báo đang trên đường đưa tin về vụ bắt cóc con tin ở Beslan năm 2004. Sau đó mấy tháng, có người đã cố tình lao xe vào ôtô của con gái bà Anna Politkovskaya.
Bà Anna Politkovskaya từng phải trốn sang Áo lánh nạn một thời gian sau khi nhận được những email đe dọa. Có lẽ biết mình luôn có người muốn sát hại nên ngay từ đầu mùa hè 2006, bà Anna Politkovskaya đã nói với tờ Tin tức hàng ngày rằng, nếu người ta muốn chuyện này thì cứ để nó xảy ra. Con trai bà Anna Politkovskaya thường xuyên kiểm tra ôtô của mẹ xem có bị đặt bom hay không.
5 bị cáo tại tòa
Tới những câu hỏi khác nhau
Luật sư Murad Musayev, người bào chữa thành công cho anh em nhà Makhmudov và cựu sĩ quan cảnh sát Sergei Khadzhikurbanov từng tuyên bố với giới truyền thông rằng (tháng 2/2009), chính trị gia không bị nêu tên được đề cập trong hồ sơ vụ án. Nhưng cho đến nay danh tính của người này vẫn không được làm rõ.
Ilya Politkovsky, con trai bà Anna Politkovskay, cũng tuyên bố không hy vọng tòa sẽ lật tẩy được danh tính của kẻ đã ra lệnh giết mẹ mình bởi những kẻ bị xét xử không nhận mệnh lệnh trực tiếp từ hắn và chúng chỉ là nhóm tội phạm giết người vì tiền. Luật sư của gia đình bà Anna Politkovskaya cũng từng lo ngại, phiên tòa có thể bị dàn dựng và sự thật bị che đậy…
Giới chuyên môn cũng từng hoài nghi về cách đưa tin xung quanh những nghi can liên quan tới vụ án. Ngày 28/3/2008, hãng thông tấn ITAR-Tass cho biết, các công tố viên Nga đã xác định được hung thủ sát hại bà Anna Politkovskaya, nhưng tên tuổi của đối tượng không được tiết lộ.
Khi đó, công tố viên Vyacheslav Smirnov cho biết, 9 người bị cáo buộc liên quan đến vụ sát hại nữ nhà báo. Nhưng đến ngày 18/6/2008, Ủy ban điều tra vụ sát hại bà Anna Politkovskaya mới chính thức buộc tội 4 nghi phạm, cho dù coi thủ phạm chính là Rustam Makhmudov đang ẩn náu đâu đó.
Khi đó Trưởng công tố Yuri Chaika từng nhấn mạnh: Có nhiều dấu hiệu cho thấy, âm mưu giết người được các thế lực chống Moskva chỉ đạo từ nước ngoài nhằm làm mất uy tín của Nga và kẻ đứng đầu của nhóm giết người này là một ông trùm người Chechnya.
Trước tuyên bố của Trưởng công tố Yuri Chaika, ông Putin cũng khẳng định, sẽ làm tất cả để bắt kẻ giết hại bà Anna Politkovskaya. Ủy viên ninh Duma quốc gia Nga Ghennadi Gudkov cho rằng, có thể bà Anna Politkovskaya đang sở hữu thông tin mật mà những kẻ liên quan không muốn nó bị đưa lên mặt báo.
Phó Tổng biên tập tờ Novaya Gazeta Vitaly Yaroshevsky nhận xét, điều đầu tiên người ta nghĩ đến là bà Anna Politkovskaya đã bị giết vì nghề nghiệp của mình bởi chúng tôi không thấy bất kỳ động cơ nào khác trong vụ án mạng này.
Được biết, trước khi bị sát hại, bà Anna Politkovskaya đã có cuộc trả lời phỏng vấn đài truyền hình “Tự do” và tiết lộ, đang chuẩn bị tung ra loạt bài về nạn bắt cóc và tra tấn người tại Chechnya.
Hạ tuần tháng 1/2007, hãng AP từng đưa tin, cảnh sát Chechnya bị cáo buộc có liên quan đến vụ giết hại bà Anna Politkovskaya bởi trước khi chết, nữ nhà báo đang chuẩn bị in loạt bài đề cập tới việc cảnh sát Chechnya nhúng tay vào các vụ tra tấn, giết người…
Phó Chủ tịch Duma quốc gia Nga Vladimir Girinovsky cho rằng, người thuê sát thủ giết bà Anna Politkovskaya chính là kẻ đã bị nữ nhà báo đưa lên mặt báo.
Phó viện trưởng Viện Kiểm sát Nga Vyacheslav Rosinsky cũng có quan điểm tương tự. Còn theo Giám đốc Trung tâm nhà báo trong những hoàn cảnh cùng cực Oleg Panfilov, bà Anna Politkovskaya thường xuyên nhận được những lời đe dọa.
Hãng thông tấn RIA Novosti và cảnh sát Moskva từng tuyên bố, sát thủ đã lên kế hoạch chi tiết cho vụ ám sát bởi chúng hạ thủ nhanh gọn, không để lại dấu vết.
Sở dĩ nói như vậy vì sát thủ biết được mã số lối vào tòa nhà. Theo lời khai của các nhân chứng, bà Anna Politkovskaya bị sát hại khi vừa từ siêu thị trở về nhà và sát thủ là dân chuyên nghiệp.
Nhận xét này cùng với kết quả khám nghiệm tại hiện trường cho thấy, đây là một vụ ám sát theo đơn đặt hàng. Giới truyền thông đưa tin, cảnh sát đã thu một khẩu súng ngắn Makarov, cỡ nòng 9mm, loại súng mà những sát thủ chuyên nghiệp thường dùng và 4 vỏ đạn cạnh thi thể của bà Anna Politkovskaya - bị bắn 3 phát vào người và một phát vào đầu.
Tòa soạn báo Novaya Gazeta, nơi bà Anna Politkovskaya làm việc đã treo giải thưởng 1 triệu USD cho bất cứ ai cung cấp thông tin giúp truy bắt thủ phạm...
Nguyên cố vấn của Tổng thống Nga Igor Shuvalov từng gắn vụ sát hại bà Anna Politkovskaya với vụ giết cựu nhân viên FSB Litvinenko ở Anh và gọi 2 vụ án này là âm mưu gây hấn chống Nga của các thế lực thù địch. Cựu Tổng thống Gorbachov nhấn mạnh, cái chết của bà Anna Politkovskaya là một sự tấn công vào giới truyền thông độc lập, dân chủ.
