Không dựa vào một bài thi duy nhất
Dù Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 phân loại thí sinh tốt hơn và tạo điều kiện để học sinh thể hiện tối đa năng lực, nhưng TS Đặng Quang Vinh - giảng viên Khoa Khoa học Máy tính & Công nghệ, Trường Đại học Anh Quốc Việt Nam (BUV), nhà nghiên cứu trí tuệ nhân tạo, nhận thấy nếu chỉ nhìn vào phổ điểm, không thể kết luận chính xác về năng lực dạy và học. Thậm chí, năng lực này có thể thay đổi đáng kể chỉ sau một năm.
Theo TS Đặng Quang Vinh, muốn đánh giá năng lực chính xác giữa các năm, các vùng, hay các kỳ thi khác nhau, cần hệ thống đề thi chuẩn hóa. Khi đó, mới có thể nói học sinh đang học tốt hơn hay không. Trên thế giới, cũng có nhiều kỳ thi sử dụng bộ đề chuẩn hóa để xét tuyển đại học, cao học như: SAT, GED, IELTS…
Từng học tập, giảng dạy trong cả hệ thống giáo dục Việt Nam và quốc tế, TS Đồng Mạnh Cường - Trưởng khoa Khoa Kinh doanh của BUV, nhận thấy sau nhiều năm quan sát và trải nghiệm, năng lực học tập không thể đo lường chính xác qua điểm thi một lần duy nhất. Để đánh giá thực sự, cần có chuẩn đề thi ổn định, hệ thống dữ liệu so sánh theo thời gian; đặc biệt là sự đồng thuận giữa nhà trường, giáo viên và học sinh về cách dạy, cách học.
Dẫn ví dụ, TS Đồng Mạnh Cường cho hay, ở Đài Loan, học sinh thi vào đại học không chỉ dựa vào một bài thi duy nhất. Họ phải trình bày quá trình học tập, tham gia phỏng vấn và có khi phải viết luận thể hiện quan điểm cá nhân. Những hình thức đánh giá như vậy không chỉ kiểm tra kiến thức, mà còn giúp người học bộc lộ tư duy học thuật của mình. “Tôi hy vọng giáo dục Việt Nam sẽ dần tiến tới những mô hình như vậy”, TS Đồng Mạnh Cường bày tỏ.
Nhiều chuyên gia đề xuất mô hình tuyển sinh phù hợp hơn trong bối cảnh hiện nay. Thứ nhất, đa dạng hóa phương thức tuyển sinh. Theo đó, các trường có thể kết hợp nhiều hình thức như xét học bạ, kết quả thi tốt nghiệp THPT, đánh giá năng lực, phỏng vấn, hoặc các hoạt động ngoại khóa, dự án.
Thứ hai, đánh giá năng lực chuyên biệt. Cơ sở đào tạo có thể xây dựng các bài kiểm tra, bài thi đánh giá năng lực chuyên sâu, phù hợp với từng ngành học và trường đại học.
Thứ ba, chú trọng đánh giá phẩm chất và năng lực mềm. Cần quan tâm đến các yếu tố như: Kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm, khả năng giải quyết vấn đề, sự sáng tạo của thí sinh.
Thứ tư, đánh giá dựa trên quá trình học tập. Nghĩa là sử dụng kết quả học tập trong suốt quá trình THPT, bao gồm cả các hoạt động ngoại khóa và thành tích trong các cuộc thi khác để có cái nhìn toàn diện hơn về thí sinh.
Có thể dùng tiêu chí phụ trong tuyển sinh
Khi bàn về kỹ năng cần thiết của sinh viên, PGS.TS Nguyễn Phú Khánh - Phó Hiệu trưởng Đại học Phenikaa (Hà Nội), cho rằng việc bổ sung một số kỹ năng mềm hoặc hoạt động ngoại khóa, tình nguyện như một tiêu chí trong tuyển sinh đầu vào có thể coi là hướng đi mới. Tuy nhiên, yếu tố cốt lõi cần được bảo đảm là tính khả thi và sự công bằng giữa các thí sinh ở các vùng miền, cũng như giữa những phương thức xét tuyển khác nhau.
Trước hết cần xem xét nền tảng giáo dục phổ thông. Khi các trường phổ thông chưa thực sự chú trọng giáo dục kỹ năng mềm, hoạt động xã hội cho học sinh, việc áp dụng ngay vào tuyển sinh đại học sẽ thiếu tính đồng bộ. Đồng thời, cần tính đến điều kiện tuyển sinh và khả năng tổ chức của từng trường. Với số lượng thí sinh rất lớn, không phải trường nào cũng đủ nguồn lực để áp dụng các phương thức đánh giá mới.
Thực tế, một số ngành nghệ thuật, công an, quốc phòng hiện đã có môn năng khiếu trong tuyển sinh. Kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy, nhiều trường đại học ở nước ngoài sử dụng hình thức phỏng vấn, kết hợp đánh giá hồ sơ ngoại khóa, kỹ năng xã hội. Đây là cách làm đáng tham khảo, nhưng chỉ phù hợp với những trường có quy mô tuyển sinh vừa phải. Với các trường có số lượng thí sinh quá đông, việc tổ chức phỏng vấn trên diện rộng là thách thức lớn.
“Tóm lại, bổ sung kỹ năng mềm hoặc các tiêu chí ngoài học thuật trong tuyển sinh là một hướng mở. Song để triển khai, cần tính toán kỹ về tính khả thi và công bằng, nhằm tạo cơ hội bình đẳng, vừa chọn được thí sinh phù hợp” - Phó Hiệu trưởng Đại học Phenikaa nhấn mạnh.
Đồng quan điểm, ThS Nguyễn Quang Trung - Phó Trưởng phòng Truyền thông và Tuyển sinh, Trường Đại học Thương mại, cho rằng, hiện một số trường đã áp dụng hình thức phỏng vấn hoặc xem xét hồ sơ năng lực của học sinh để tuyển sinh.
Tuy nhiên, số liệu thống kê của Vụ Giáo dục Đại học (Bộ GD&ĐT) cho thấy, trong các năm 2022, 2023, 2024, tỷ lệ thí sinh nhập học bằng phương thức kết hợp kết quả thi tốt nghiệp THPT với điểm thi năng khiếu để xét tuyển chỉ đạt dưới 1%, riêng phương thức phỏng vấn gần như không có thí sinh nhập học (năm 2023 là 0%).
Điều này cho thấy, hiện tại, việc tổ chức xét tuyển dựa trên hồ sơ năng lực của thí sinh như: Hoạt động ngoại khóa, kỹ năng mềm… là chưa khả thi. Theo ThS Nguyễn Quang Trung, cần thêm thời gian nghiên cứu, học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia khác để bảo đảm tính đồng bộ trong hệ thống. Tuy nhiên, các cơ sở đào tạo có thể sử dụng những yếu tố này làm tiêu chí phụ trong xét tuyển đầu vào.
Theo PGS.TS Nguyễn Phú Khánh, bên cạnh kiến thức học tập, kỹ năng mềm, kỹ năng giao tiếp và đặc biệt là thái độ của sinh viên khi ra trường hết sức quan trọng. Đây là một trong những tiêu chí phản ánh chuẩn đầu ra của người học, nhưng chưa thể áp dụng để xét tuyển đầu vào ở thời điểm này.
