Từ chính sách đến hành động: Xây dựng giáo dục hiện đại, công bằng và sáng tạo

Trong đó, một số nội dung nhận được sự quan tâm lớn của dư luận như quản lý dạy thêm, học thêm; tổ chức dạy học 2 buổi/ngày; Kỳ thi tốt nghiệp THPT; chế độ chính sách cho giáo viên; chuyển đổi số… đều đòi hỏi sự quyết liệt trong triển khai.

Đột phá chính sách cho nhà giáo

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn cho biết, ngay sau khi Quốc hội thông qua Luật Nhà giáo, Bộ GD&ĐT đã chủ động xây dựng hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành. Trong đó, đối với việc tuyển dụng nhà giáo, Bộ đang xây dựng Thông tư với định hướng giao sở GD&ĐT chủ trì thực hiện, hoặc tham mưu UBND cấp tỉnh phân cấp, ủy quyền phù hợp với thực tiễn của địa phương.

Cách tiếp cận trên đảm bảo thực hiện chủ trương giảm đầu mối trung gian, đồng bộ về chất lượng tuyển dụng (dự tuyển một lần có thể được đăng kí xét tuyển vào nhiều trường theo kết quả thi/xét), tiết kiệm chi phí, tăng cơ hội cho người tham gia tuyển dụng; đồng thời, góp phần khắc phục tình trạng thừa/thiếu cục bộ giáo viên cũng như đảm bảo cơ cấu đội ngũ theo cấp học, môn học, hoạt động giáo dục.

Bên cạnh đó, Bộ GD&ĐT đang xây dựng Nghị định hướng dẫn chi tiết một số điều của Luật Nhà giáo, trong đó có quy định về nội dung, hình thức tuyển dụng nhà giáo. Theo dự kiến, việc tuyển dụng sẽ gồm 2 vòng thi, tương thích với quy định về tuyển dụng viên chức hiện nay.

Tuy nhiên, vòng 2 - về chuyên môn, nghiệp vụ sẽ được thiết kế khác biệt, bám sát quy trình thực tế của hoạt động dạy học và giáo dục, bảo đảm đánh giá đúng năng lực sư phạm, kỹ năng nghề nghiệp của ứng viên ở từng cấp học, trình độ đào tạo. Đây được kỳ vọng là điểm đổi mới quan trọng, nhằm khắc phục hạn chế trước đây khi áp dụng cơ chế chung của viên chức mà chưa tính đủ đến đặc thù của nghề dạy học.

Hiện nay, Bộ GD&ĐT cũng hoàn thiện dự thảo quy định chi tiết về tiền lương, phụ cấp và các chính sách thu hút, hỗ trợ nhà giáo. Theo đó, dự kiến tiền lương cơ bản của tất cả nhà giáo đều tăng, tăng thêm ít nhất khoảng 2 triệu đồng, nhiều nhất có thể lên tới 5 - 7 triệu đồng/người/tháng. Tiền tăng thêm này chỉ tính với lương cơ bản, chưa tính với các loại phụ cấp khác.

Thông tin về khắc phục tình trạng thiếu giáo viên, Bộ trưởng nhắc lại con số 65.980 biên chế ngành Giáo dục được Bộ Chính trị bổ sung trong giai đoạn 2022 - 2026. Trong hai năm học 2022 - 2023 và 2023 - 2024, cả nước tuyển được hơn 40.000 giáo viên. Tuy nhiên, do số học sinh và số lớp liên tục tăng nên nhu cầu giáo viên cũng tăng mạnh (năm học 2023 - 2024 cần thêm 13.676 giáo viên; năm học 2024 - 2025 cần thêm khoảng 22.000 giáo viên). Vì vậy, nhiều địa phương vẫn còn thiếu giáo viên.

Nguyên nhân chính, theo Bộ trưởng do nguồn tuyển hạn chế. Ở một số môn như Tin học, Ngoại ngữ, Nghệ thuật, ngành sư phạm khó tuyển sinh vì thu nhập giáo viên còn thấp. Ngoài ra, quy trình phân bổ và tuyển dụng biên chế ở nhiều địa phương còn chậm, kéo dài.

Trước tình trạng này, Bộ GD&ĐT đã và đang triển khai nhiều giải pháp như: Chỉ đạo các cơ sở đào tạo mở mã ngành, đào tạo giáo viên theo nhu cầu thực tế của địa phương, nhất là các môn đặc thù; yêu cầu địa phương tuyển dụng đủ số biên chế được giao; chỉ đạo các địa phương rà soát, sắp xếp mạng lưới trường lớp; thí điểm cơ chế tự chủ ở một số cơ sở mầm non, phổ thông công lập; đẩy mạnh xã hội hóa…

Cùng với các giải pháp từ Trung ương, Bộ đề nghị các địa phương chủ động tuyển dụng đủ biên chế được giao, có chính sách thu hút, hỗ trợ giáo viên, và bố trí kinh phí thực hiện hợp đồng giáo viên theo quy định.

Triển khai bài bản, bền vững dạy học 2 buổi/ngày

Một trong những ưu tiên mà Chính phủ và ngành Giáo dục nhấn mạnh gần đây là tổ chức dạy học 2 buổi/ngày để nâng cao chất lượng. Về nội dung này, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn chia sẻ: Thực hiện Chỉ thị số 17/CT-TTg ngày 6/6/2025 của Thủ tướng Chính phủ về dạy học 2 buổi/ngày, Bộ GD&ĐT đã chỉ đạo các trường xây dựng kế hoạch giáo dục thể hiện rõ phương án huy động, sử dụng nguồn lực để triển khai ở những nơi đủ điều kiện.

Kế hoạch phải cụ thể hóa nội dung, thời lượng, đối tượng học sinh, đồng thời phân công giáo viên hợp lý, đúng quy định; chú trọng phân hóa đối tượng, bồi dưỡng học sinh giỏi, ôn tập cho học sinh cuối cấp và hỗ trợ học sinh chưa đạt yêu cầu theo Thông tư số 29/2024/TT-BGDĐT, ngày 30/12/2024 của Bộ GD&ĐT quy định về dạy thêm, học thêm.

Song song với đó, Bộ nhấn mạnh yêu cầu đổi mới công tác quản lý, tăng cường kiểm tra, giám sát việc triển khai Chương trình giáo dục phổ thông cũng như quản lý dạy thêm, học thêm, bảo đảm thực hiện nghiêm túc các chính sách, pháp luật.

Việc tổ chức buổi học thứ hai, trong đó có dạy thêm cho 3 đối tượng theo quy định, được thực hiện đúng theo Chỉ thị số 17/CT-TTg ngày 6/6/2025 của Thủ tướng Chính phủ về việc tổ chức dạy học 2 buổi/ngày và tổ chức sinh hoạt hè cho trẻ em, học sinh.

Kinh phí cho buổi học thứ hai chủ yếu được bảo đảm từ ngân sách Nhà nước theo chỉ đạo của Thủ tướng. Các nguồn xã hội hóa được thực hiện theo các quy định hiện hành. Thời gian tới, Bộ GD&ĐT sẽ phối hợp với Bộ Tài chính và các địa phương xây dựng cơ chế, chính sách cụ thể về huy động kinh phí cho việc triển khai dạy học 2 buổi/ngày.

Chuẩn bị điều kiện để tổ chức thi tốt nghiệp THPT trên máy tính

Kỳ thi tốt nghiệp THPT luôn là nội dung nhận được sự quan tâm lớn của toàn xã hội. Theo Bộ trưởng, việc tổ chức Kỳ thi tốt nghiệp THPT để xét công nhận tốt nghiệp hiện nay có các mục tiêu cụ thể.

Thứ nhất, đánh giá trình độ của người học theo yêu cầu phát triển phẩm chất, năng lực của Chương trình giáo dục phổ thông, lấy kết quả thi để xét công nhận tốt nghiệp trung học phổ thông.

Thứ hai, kết quả của Kỳ thi được sử dụng làm một trong các cơ sở để đánh giá chất lượng dạy học của các cơ sở giáo dục phổ thông, công tác chỉ đạo của các cơ quan quản lý giáo dục. Thứ ba, cung cấp dữ liệu đủ độ tin cậy cho các cơ sở giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp sử dụng trong tuyển sinh.

Trong giai đoạn hiện nay, đây là kỳ thi cấp quốc gia duy nhất với mọi học sinh để đánh giá chung cho đầu ra của THPT, có thang đo đánh giá chung trên cả nước. Do đó, cần duy trì việc tổ chức để đánh giá mức độ đạt chuẩn giáo dục phổ thông, cung cấp dữ liệu quốc gia cho việc nghiên cứu, xây dựng, điều chỉnh chính sách giáo dục chung.

Đồng thời đánh giá được chất lượng giáo dục của các vùng miền trên phạm vi cả nước. Kết quả kỳ thi là đầu ra của bậc phổ thông, nguồn thông tin tham khảo cho các cơ sở giáo dục đại học, cơ sở giáo dục nghề nghiệp tổ chức tuyển sinh.

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc chuẩn bị thí điểm thi tốt nghiệp THPT trên máy tính từ năm 2027, Bộ trưởng cho biết, Bộ GD&ĐT đang tập trung triển khai một số công việc trọng tâm, như:

Xây dựng Đề án tổ chức Kỳ thi tốt nghiệp THPT trên máy tính, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt trong năm 2026; huy động chuyên gia xây dựng ngân hàng câu hỏi thi chuẩn hóa (dự kiến áp dụng từ năm 2027); và xây dựng quy trình, quy chế tổ chức thi trên máy tính, tổ chức tập huấn, hội thảo trên toàn quốc; tiếp tục phối hợp với Ban Cơ yếu Chính phủ trong việc chuyển, nhận đề thi và các khâu bảo mật khác liên quan của Kỳ thi.

“Bộ GD&ĐT đang chuẩn bị các hệ thống phần mềm tổ chức thi trên máy và thử nghiệm việc thi trên máy tại các địa phương. Dự kiến ngay trong năm học này, sẽ triển khai thử nghiệm cho hơn 100.000 học sinh”, Bộ trưởng thông tin.

Chuyển đổi số và khoa học công nghệ: Động lực then chốt của giáo dục

Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị đã xác định khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực trọng yếu cho phát triển đất nước, trong đó đào tạo nhân lực chất lượng cao giữ vai trò then chốt. Nhận thức rõ yêu cầu này, Bộ trưởng khẳng định Bộ GD&ĐT đã triển khai nhiều giải pháp để chuẩn bị nguồn nhân lực cho giai đoạn mới.

Thứ nhất, ở giáo dục phổ thông, chương trình mới hướng tới phát triển năng lực toàn diện, đặc biệt là năng lực số, tư duy phản biện, sáng tạo và giải quyết vấn đề. Ở giáo dục đại học, Bộ tập trung mở rộng đào tạo các ngành mũi nhọn như trí tuệ nhân tạo, khoa học dữ liệu, công nghệ bán dẫn, công nghệ sinh học, năng lượng mới, an ninh mạng; đồng thời thúc đẩy nghiên cứu và đổi mới sáng tạo trong nhà trường; nâng cấp các đại học quốc gia, đại học vùng và cơ sở trọng điểm theo chuẩn khu vực và quốc tế.

Bộ GD&ĐT cũng đã và đang triển khai nhiều đề án lớn về phát triển nhân lực công nghệ cao như Đề án nhân lực STEM giai đoạn 2025 - 2035; Chương trình phát triển nguồn nhân lực ngành bán dẫn; Đề án đào tạo điện hạt nhân; Đề án các trung tâm xuất sắc công nghệ 4.0 và các trung tâm đào tạo AI tại nhiều trường đại học.

Thứ hai, để thúc đẩy mô hình hợp tác “3 Nhà” (Nhà nước - Nhà trường - Doanh nghiệp), Bộ GD&ĐT đã tham mưu, ban hành nhiều cơ chế, chính sách khuyến khích các cơ sở đào tạo hợp tác với doanh nghiệp trong xây dựng chương trình, tổ chức thực tập - thực hành, phát triển các trung tâm nghiên cứu, đổi mới sáng tạo ngay trong trường. Điều này giúp tạo nên chuỗi giá trị khép kín, góp phần cung ứng nguồn nhân lực chất lượng cao cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa và chuyển đổi số quốc gia.

Thứ ba, Bộ GD&ĐT chú trọng phát triển đội ngũ giảng viên, nhà khoa học thông qua việc đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ; khuyến khích nghiên cứu, công bố quốc tế; mở rộng hợp tác quốc tế; đồng thời có chính sách thu hút trí thức Việt Nam ở nước ngoài tham gia giảng dạy và nghiên cứu.

Thời gian tới, Bộ GD&ĐT sẽ tiếp tục chuẩn hóa, hiện đại hóa và quốc tế hóa chương trình đào tạo; xây dựng cơ sở dữ liệu nhân lực quốc gia gắn với dự báo nhu cầu; mở rộng hợp tác quốc tế để đưa Việt Nam trở thành trung tâm nhân lực công nghệ cao của khu vực.

Bộ trưởng nhấn mạnh việc nâng cao năng lực số cho giáo viên, học sinh và khẳng định ý nghĩa đặc biệt quan trọng của việc này trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay. Để thúc đẩy, Bộ GD&ĐT đã ban hành Khung năng lực số người học với 6 nhóm năng lực cốt lõi. Đặc biệt, Bộ đang chuẩn bị ban hành Chiến lược chuyển đổi trí tuệ nhân tạo (AI) trong giáo dục.

Mục tiêu của chiến lược là ứng dụng AI một cách tổng thể, có trách nhiệm, hướng tới nền giáo dục số hiện đại, linh hoạt và công bằng. Bộ cũng sẽ triển khai Đề án bồi dưỡng năng lực số, năng lực AI cho đội ngũ nhà giáo, đồng thời nghiên cứu, cập nhật nội dung AI trong Chương trình GDPT.

“Song song đó, thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW, ngành Giáo dục đang xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia, phát triển nền tảng quản trị, đẩy mạnh dạy học và kiểm tra trực tuyến, thúc đẩy hệ sinh thái AI trong giáo dục. Đây sẽ là môi trường thực tiễn quan trọng giúp giáo viên và học sinh phát triển năng lực số một cách thực chất và hiệu quả”, Bộ trưởng cho hay.

Xây dựng trường học ở biên giới: Nhiệm vụ chính trị nhân văn sâu sắc

Thực hiện Kết luận của Tổng Bí thư, Bộ Chính trị và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc xây dựng trường học cho các xã biên giới, Bộ GD&ĐT đã và đang khẩn trương triển khai một loạt nhiệm vụ quan trọng.

Thông tin cụ thể, Bộ trưởng cho biết, Bộ GD&ĐT đã đề nghị các địa phương chuẩn bị mặt bằng, quỹ đất, lựa chọn vị trí xây dựng; xác định tiêu chuẩn kỹ thuật và quy mô theo mức độ 2 - mức độ cao nhất của cơ sở vật chất trường phổ thông. Đồng thời, phối hợp cùng các bộ, ngành liên quan rà soát, lựa chọn 100 trường tiêu biểu, triển khai ngay trong năm 2025, phấn đấu hoàn thành trước ngày 30/6/2026.

Các trường này được quy hoạch đồng bộ, hiện đại, với diện tích trung bình từ 5 - 10ha, quy mô khoảng 30 lớp, tương ứng khoảng 1.000 học sinh mỗi trường; bảo đảm kết nối đầy đủ hạ tầng điện, nước, giao thông, viễn thông, hệ thống thoát nước, bảo đảm tuyệt đối an toàn. Cơ sở vật chất của các trường sẽ được thiết kế đồng bộ với đầy đủ các khu chức năng.

Với những địa bàn khó khăn, đặc thù, diện tích đất xây dựng có thể nhỏ hơn 5ha, quy mô học sinh dưới 1.000, nhưng vẫn phải đáp ứng tiêu chuẩn tối thiểu. Ngược lại, tại nơi dân cư tập trung, quy mô có thể lớn hơn 30 lớp, trên 1.000 học sinh.

Thời gian tới, Bộ sẽ thành lập Tổ công tác liên ngành đặc biệt do Bộ trưởng Bộ GD&ĐT làm Tổ trưởng để kiểm tra, tháo gỡ vướng mắc trong việc thực hiện nhiệm vụ này; phối hợp với Bộ Xây dựng ban hành mẫu thiết kế trường học trước ngày 15/9/2025 để các địa phương áp dụng; phối hợp với Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan giám sát tiến độ, bảo đảm chất lượng, hiệu quả, đúng quy định. Bộ cũng dự kiến phối hợp với Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các địa phương phát động chiến dịch xây dựng trường học cho các xã biên giới ngay trong tháng 10 tới đây.