- Hiện nay có khoảng 290 trường TCCN trải đều khắp các tỉnh, thành phố trên cả nước, trong đó có hơn 100 trường ngoài công lập.
Quy mô đào tạo của các trường này có sự tăng, giảm đáng kể trong nhiều năm trở lại đây.
Nếu 14 năm trước, quy mô đào tạo của hệ thống các trường này chỉ ở mức trên dưới 200.000 học viên thì năm 2010 - 2011, tổng số học viên các trường TCCN cả nước tăng lên đến trên 670.000;
Cụ thể những khó khăn, thách thức mà các trường TCCN đang gặp phải hiện nay là gì?
- Đó là các yếu tố đảm bảo chất lượng đào tạo của các trường TCCN không được đầu tư ở các chương trình mục tiêu quốc gia như ngành dạy nghề.
Các trường thiếu nguồn lực trong đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị dạy học dẫn đến tình trạng xuống cấp cơ sở vật chất, thiếu hụt trang thiết bị.
Tiếp đó là khó khăn về đội ngũ. Các thầy cô giáo thiếu kinh nghiệm nghề nghiệp, năng lực thực hành; Giáo trình hiện nay cũ và có chất lượng không tốt.
Trong khi đó năng lực giảng viên chưa cao, ngoại ngữ hạn chế, kinh phí dành cho việc viết giáo trình để giảng dạy không có nên tình trạng thiếu giáo trình càng trầm trọng thêm;
Đầu vào học viên các trường TCCN nhìn chung là thấp hơn các trình độ khác nên năng lực học tập rất hạn chế do vậy động cơ học tập thường là không cao.
Khó khăn cuối cùng là hệ thống quản lý các trường TCCN cả ở T.Ư và địa phương còn chồng chéo, khó quy hoạch các cơ sở giáo dục nghề nghiệp (trung tâm dạy nghề, trung tâm GDTX, trung cấp nghề, trung cấp chuyên nghiệp, cao đẳng nghề...) để tập trung nguồn lực đầu tư, nâng cao chất lượng.
 |
| Đào tạo kỹ năng cho người học |
Các trường này hiện vẫn tuyển sinh đầu vào theo cách truyền thống với khoảng trên 98% học viên là đã tốt nghiệp THPT; Số còn lại chỉ 2% (khoảng 20.000 - 25.000) học viên tốt nghiệp THCS.
Trên thực tế mấy năm trở lại đây, đã nhìn thấy nguy cơ thất bại trong công tác tuyển sinh theo cách truyền thống của các trường TCCN.
Hằng năm có trên dưới 800.000 học sinh tốt nghiệp THPT, sẽ có khoảng 600.000 em theo học các trường CĐ-ĐH, một số khá lớn ở lại nhà chờ năm sau đi thi CĐ, ĐH lại, hàng chục nghìn người khác đi vào làm cho các doanh nghiệp... Do vậy, số còn lại rất ít để cho các trường TCCN tuyển sinh.
Vậy các trường TCCN hướng đến đối tượng nào để tuyển sinh đầu vào? Tôi cho rằng các trường phải đi bằng hai chân, hướng đến đối tượng tốt nghiệp lớp 12 và các các nhóm đối tượng người thất nghiệp hoặc đối tượng muốn chuyển đổi việc làm. Như đã nói ở trên, phải hướng đến trên 34 triệu lao động chưa qua đào tạo chuyên môn kỹ thật.
Đây là một hướng đi chiến lược đối với giáo dục nghề nghiệp, không nên quá mải mê đào tạo nghề vì bằng cấp mà quên đi sứ mệnh dào tạo để xóa đói giảm nghèo này.
Muốn đất nước phát triển bền vững, phải tập trung đào tạo kỹ năng nghề cho người nghèo, người thất nghiệp hiện nay đang chiếm con số rất lớn cả về số lượng, cả về độ tuổi.
Theo hướng này Bộ GD&ĐT đang tập trung hướng dẫn, chỉ đạo các trường TCCN đào tạo văn bằng, kỹ năng cho người lao động.
Các cơ sở đào tạo phải trực tiếp tới các doanh nghiệp xem lao động thiếu gì phải đào tạo ngắn hạn cho người lao động rồi cấp chứng chỉ. Đồng thời đào tạo liên thông ngược cho các đối tượng cần có kỹ năng để tăng cơ hội tìm việc làm.
Đây là một thực tế nhiều quốc gia đã trải qua (ví dụ ở California, Mỹ vào những năm 1990 có đến 30% người tốt nghiệp đại học quay về học thêm kỹ năng nghề nghiệp ở các trường cao đẳng cộng đồng - nguwoif ta gọi là liên thông ngược - reverse transfer) và Việt Nam không phải là một ngoại lệ.
Công tác sáp nhập trường TCCN, Trung tâm dạy nghề, TTGDTX ở các địa phương hiện được tiến hành như thế nào?
- Tôi cho rằng sáp nhập các cơ sở đào tạo này là một chủ trương đúng đắn. Làm được như vậy sẽ tập trung cho các trung tâm hoàn thiện chức năng vừa dạy chữ, vừa dạy nghề, giúp hình thành xã hội học tập;
Tập trung nguồn lực cơ sở vật chất, thiết bị máy móc, đội ngũ giảng viên để đào tạo, cập nhật kiến thức kỹ năng cho người học. Đất nước còn nghèo mà nguồn lực cứ giàn trải cho quá nhiều các cơ sở GDNN, thiếu quy hoạch tổng thể nhiều khi thấy xót xa.
Công tác sáp nhập hiện nay đang triển khai theo hướng giao cho UBND các địa phương quyết định thẩm quyền quản lý các cơ sở này.
Quan điểm của Bộ GD&ĐT, cơ quan nào (ngành Lao động hay ngành giáo dục ở địa phương) quản lý cũng được miễn là có lợi cho người học, miễn sao người học có được năng lực nghề nghiệp và có việc làm ổn định.
Bộ trưởng Bộ GD&ĐT cũng đã chủ trương, cho ý kiến; Trước mắt việc sáp nhập các Trung tâm này, cơ sở nào mạnh, hoạt động hiệu quả, quản lý tốt các nguồn lực và thì tiếp tục cho hoạt động, các cơ sở khác yếu kém hơn phải chịu sự sáp nhập....
Việc này là vì lợi ích của người dân, làm sao để người dân có nhiều cơ hội tốt học nghề, học nghiệp. Chứ không nên để tình trạng như hiện nay trong khi các cơ quan, nhà quản lý mải bàn câu chuyện quản lý thì trong các cơ sở dạy nghề không có nhiều người học, người dân mà không được học nghề có chất lượng thì bao giờ mới có nghề nghiệp?
Bắc Giang là địa phương làm tốt công tác này từ nhiều năm nay. Không mở thêm các Trung tâm dạy nghề, giao nhiệm vụ dạy nghề cho Trung tâm Giáo dục thường xuyên.
Tại đây có sẵn đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất. Khi cần đào tạo chỉ việc bỏ một phần kinh phí ra để đào tạo những lớp mới, rất thuận tiện.
Về quản lý Nhà nước đối với TTGDTX, công tác nào liên quan đến dạy nghề thì Sở LĐTB-XH quản lý. Công tác nào liên quan đến trình độ văn hóa, văn bằng chứng chỉ thường xuyên thì Sở GD&ĐT quản lý. Mô hình này đang tỏ ra hoạt động rất hiệu quả trong nhiều năm trở lại đây.
Xin cảm ơn ông!
"Hiện nay các trường TCCN đang gặp rất nhiều khó khăn nhưng cũng có những thế mạnh nhất định. Đó là mạng lưới các trường phân bố đồng đều ở tất cả các vùng miền trên cả nước. Kể cả những cơ sở đào tạo trình độ Cao đẳng vẫn giữ hệ đào tạo trình độ Trung cấp. Các cơ sở này chiếm quy mô đào tạo đến 50% trong tổng quy mô đào tạo TCCN hiện nay.
Mặt mạnh này sẽ là động lực rất lớn thúc đẩy các trường TCCN phát triển và vượt qua những tồn tại thách thức đang gặp phải nếu được định hình, cơ cấu lại cách thức tổ chức tuyển sinh, đào tạo”.
TS Hoàng Ngọc Vinh
