Qua đó nhằm thu hút người học, tăng cơ hội việc làm sau khi tốt nghiệp.
Phù hợp xu hướng chung
Thời gian gần đây, tỷ lệ tuyển sinh giáo dục nghề nghiệp tại Việt Nam có xu hướng gia tăng. Tuy nhiên, trong khi các trường đại học liên tục mở thêm ngành liên quan đến công nghệ, vi mạch để bắt kịp xu hướng phát triển thì nhiều trung tâm GDNN-GDTX và các trường nghề lại duy trì các ngành truyền thống hoặc những ngành ít chịu tác động bởi trí tuệ nhân tạo (AI).
TS Phạm Xuân Khánh - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghệ cao Hà Nội cho biết, trong xu thế dịch chuyển của các doanh nghiệp lớn từ nhiều nước phát triển về Việt Nam, nhà trường mở thêm một số ngành đào tạo về ngôn ngữ, tự động hóa. Đồng thời xúc tiến mở thêm ngành có nhu cầu sử dụng lao động cao ở các khu công nghiệp tại địa bàn Hà Nội và khu vực kinh tế trọng điểm Bắc Bộ.
Đối tượng tuyển sinh của trường là học sinh tốt nghiệp THPT, THCS và mở rộng thêm với thí sinh là con em đồng bào dân tộc thiểu số, bộ đội/công an xuất ngũ. Nhà trường sẽ phối hợp với các doanh nghiệp thành lập trung tâm để đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho doanh nghiệp. Hiện trường triển khai hình thức này với hàng trăm lao động cho Công ty khóa Huy Hoàng.
“Năm học 2025 - 2026, trường dự kiến tuyển sinh 4.000 - 5.000 chỉ tiêu. Trường đang tuyển sinh hệ cao đẳng theo đơn đặt hàng của doanh nghiệp ở một số ngành như: Cơ điện tử, công nghệ hàn, cắt gọt kim loại, điện tử công nghiệp…”, TS Phạm Xuân Khánh nói.
Tại Trường Cao đẳng Cơ điện Hà Nội, TS Đồng Văn Ngọc - Hiệu trưởng cho biết, năm học 2025 - 2026, trường tuyển sinh 29 ngành/nghề đào tạo ở 6 cơ sở tại Hà Nội, Hưng Yên và Vĩnh Phúc.
Với học sinh đã tốt nghiệp THCS nộp hồ sơ vào trường, trong ba năm đầu, các em học song song hai chương trình GDTX cấp THPT và đào tạo trình độ trung cấp. Kết thúc giai đoạn 1 được dự thi tốt nghiệp THPT, sau đó Sở GD&ĐT Hà Nội cấp bằng tốt nghiệp THPT; dự thi tốt nghiệp trình độ trung cấp, nhà trường cấp bằng trung cấp theo ngành/nghề đã đăng ký.
Từ thực tế đơn vị, ông Nguyễn Văn Hạng - Trưởng phòng Hợp tác doanh nghiệp & Quan hệ quốc tế, Trường Cao đẳng Lý Thái Tổ (Bắc Ninh) cho hay, để đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động, năm nay, nhà trường mở thêm hai ngành Logistic và Thương mại điện tử. Cùng đó, đẩy mạnh đào tạo các nhóm ngành về cơ khí, điện - điện tử, công nghệ ô tô, công nghệ số.
“Trong bối cảnh công nghệ phát triển, chúng tôi đưa tính cấp tiến trong giáo dục lên hàng đầu với nhiều chương trình phối hợp, liên kết cùng các đơn vị uy tín trong và ngoài nước. Sinh viên được tiếp cận tối đa với kiến thức chuyên ngành đa dạng, công nghệ kỹ thuật hiện đại và môi trường làm việc chuẩn hóa. Đồng thời trường đẩy mạnh kết nối quốc tế với các trường tốp đầu của Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Đức, Úc… tạo cơ hội giao lưu, trao đổi kinh nghiệm nghề nghiệp”, ông Hạng thông tin.
Tạo cơ hội cho người học
Mùa tuyển sinh năm nay, Trường Trung cấp Bách Nghệ TPHCM mở thêm 3 mã ngành mới gồm: Kinh doanh Xuất nhập khẩu, Quản trị du lịch MICE và tiếng Trung Quốc. Trường vẫn chú trọng các ngành nghề truyền thống như: Công nghệ Kỹ thuật điều khiển tự động, Điện tử - Viễn thông, Bảo trì và sửa chữa ô tô... Tương tự, trong năm nay, Trường Trung cấp Nguyễn Tất Thành (TPHCM) duy trì và phát triển các mã ngành hiện tại với các nhóm ngành kinh tế - du lịch và dịch vụ, công nghệ kỹ thuật, tự động hóa..., đồng thời không mở thêm mã ngành mới.
Ông Mai Hoàng Lộc - Phó Hiệu trưởng nhà trường trao đổi, trong xu hướng AI phát triển nhanh, trường đã cử nhân sự tham gia đào tạo về lĩnh vực này để theo kịp xu hướng. Khi đủ điều kiện, trường mở thêm ngành mới có ứng dụng AI, phù hợp với trình độ đào tạo.
TS Nguyễn Quang Tiệp - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Đào tạo Kinh tế Quốc tế nhận định, ngành vi mạch bán dẫn sẽ trở thành lĩnh vực thu hút doanh nghiệp trong vòng 5 - 10 năm tới.
Tuy nhiên, do thời gian đào tạo của các trường nghề chỉ kéo dài từ 2 - 3 năm nên các cơ sở giáo dục nghề nghiệp cần tổ chức hội thảo, khảo sát và lấy ý kiến chuyên gia để xây dựng chương trình đào tạo phù hợp. Bên cạnh đó, để mở ngành mới, các trường nghề phải mạnh dạn đầu tư vào cơ sở vật chất, trang thiết bị thực hành nhằm đáp ứng tiêu chuẩn đào tạo.
Theo TS Tiệp, qua khảo sát tại một số quốc gia, ngành vi mạch bán dẫn là lĩnh vực đang có nhu cầu lớn về nhân lực. Dù vậy, để triển khai chương trình đào tạo bài bản và có đủ điều kiện thực hành, một cơ sở giáo dục nghề nghiệp cần ít nhất 7 tỷ đồng đầu tư.
Do đó, việc mở ngành này không thể thực hiện ngay lập tức mà cần có thời gian đánh giá và chuẩn bị. Trong khi đó, ở bậc đại học với thời gian đào tạo từ 4 - 5 năm, các trường có thể sớm thích ứng và mở ngành đào tạo mới nhằm đáp ứng nhu cầu nhân lực trong bối cảnh AI ngày càng phát triển.
Đối với các trường nghề, việc tiếp tục duy trì ngành truyền thống là cần thiết, bởi thị trường lao động tại TPHCM và các tỉnh lân cận vẫn có nhu cầu cao đối với những ngành này. Để nâng cao tính liên thông trong đào tạo, các trường nghề cần tham khảo chương trình đào tạo của các trường đại học, đặc biệt trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn. Điều này sẽ giúp người học có thể tiếp tục học liên thông từ trung cấp, cao đẳng lên đại học theo một lộ trình xuyên suốt. Sau khi tốt nghiệp, các em có thể lựa chọn đi làm ngay hoặc học lên cao hơn.
Mặt khác, trong quá trình khảo sát và làm việc với doanh nghiệp, các trường nghề cần xây dựng chương trình đào tạo có sự liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp và các trường đại học. Nhờ vậy, học viên có thể tham gia học liên thông ngay sau khi hoàn thành trung cấp hoặc cao đẳng, đảm bảo quá trình đào tạo không bị gián đoạn.
“Khó khăn lớn nhất đối với các trường nghề khi mở ngành học mới là vấn đề tài chính. Để đáp ứng các yêu cầu và quy định về cơ sở vật chất, thiết bị thực hành, các cơ sở đào tạo nghề cần có nguồn kinh phí đủ mạnh. Vì vậy, cần thêm thời gian để chuẩn bị tốt nhất trước khi triển khai đào tạo các ngành chịu tác động của AI”, TS Nguyễn Quang Tiệp nhấn mạnh.
Còn những bất cập
Đánh giá về xu hướng này, ông Trần Anh Tuấn - Phó Chủ tịch Hội Giáo dục Nghề nghiệp TPHCM, nhận định cơ cấu đào tạo nghề hiện nay chưa hoàn toàn đáp ứng được nhu cầu thực tế. Trong khi quy mô đào tạo đại học ngày càng gia tăng, thì số lượng lao động kỹ thuật có trình độ trung cấp, cao đẳng chưa đủ so với nhu cầu thị trường.
Nội dung đào tạo tại nhiều cơ sở giáo dục nghề nghiệp còn khoảng cách lớn với thực tế phát triển của thị trường lao động và tiến bộ khoa học công nghệ. Điều này ảnh hưởng đến quá trình lựa chọn ngành, trường học phù hợp, cũng như tác động đến động lực học tập và cơ hội nghề nghiệp của sinh viên sau khi tốt nghiệp.
“Hiện nay, sự cạnh tranh trong thị trường lao động không chỉ dựa trên bằng cấp, mà quan trọng hơn là chất lượng công việc, đam mê và trách nhiệm nghề nghiệp. Người lao động cần thể hiện tốt kỹ năng chuyên môn, nắm bắt xu hướng làm việc mới, đồng thời ứng dụng AI vào công việc để nâng cao năng suất lao động và thích ứng với sự thay đổi trong cơ cấu việc làm”, ông Tuấn nhận định.
Có thể thấy, trong bối cảnh AI ngày càng tác động mạnh mẽ đến thị trường lao động, các trường nghề đứng trước nhiều thách thức trong việc mở rộng ngành đào tạo.
Tuy nhiên, nếu có đầu tư bài bản về cơ sở vật chất, chương trình đào tạo và liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp cùng các trường đại học, giáo dục nghề nghiệp hoàn toàn có thể đáp ứng được nhu cầu nhân lực trong thời gian tới. Điều quan trọng là cần chuẩn bị kỹ lưỡng, đảm bảo đào tạo gắn liền với thực tiễn để người học tốt nghiệp có thể hòa nhập nhanh chóng vào thị trường lao động.
