Thị trường lớn nhất thế giới
Theo thống kê mới nhất của World Robotics 2025 về robot công nghiệp, năm 2024 ghi nhận 542 nghìn robot được lắp đặt trên toàn cầu - tăng hơn gấp đôi so với 10 năm trước. Đây cũng là năm thứ tư liên tiếp, số lượng robot lắp đặt mới vượt ngưỡng 500 nghìn. Trong đó, châu Á chiếm tới 74% tổng số robot triển khai, trong khi châu Âu chiếm 16% và châu Mỹ 9%.
Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), tăng trưởng toàn cầu dự kiến đạt 2,9 - 3,0% năm 2025 và 2,9 - 3,1% năm 2026. Dù căng thẳng địa chính trị và gián đoạn thương mại ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế thế giới, ngành công nghiệp robot vẫn duy trì đà tăng trưởng dài hạn. Dự kiến, số lượng robot lắp đặt toàn cầu sẽ tăng 6% lên 575 nghìn chiếc trong năm 2025, và vượt 700 nghìn chiếc vào năm 2028.
“Thống kê mới nhất của World Robotics cho thấy năm 2024 là năm có số lượng robot công nghiệp được lắp đặt cao thứ hai trong lịch sử, chỉ thấp hơn 2% so với kỷ lục của hai năm trước.
Quá trình chuyển đổi của các ngành công nghiệp sang kỷ nguyên số và tự động hóa được đánh dấu bằng sự gia tăng mạnh mẽ của nhu cầu. Tổng số robot công nghiệp đang được sử dụng trên toàn cầu đạt 4.664.000, tăng 9% so với năm trước”, ông Takayuki Ito - Chủ tịch Liên đoàn Robot Quốc tế, cho biết.
Trung Quốc hiện là thị trường robot công nghiệp lớn nhất thế giới, chiếm tới 54% tổng số robot được triển khai toàn cầu trong năm 2024, tương đương 295 nghìn robot mới được lắp đặt - mức cao nhất từng ghi nhận trong một năm. Lần đầu tiên, các nhà sản xuất Trung Quốc bán được nhiều robot hơn các nhà cung cấp nước ngoài ngay tại thị trường nội địa.
Thị phần trong nước của các doanh nghiệp Trung Quốc đã tăng từ khoảng 28% trong thập kỷ trước lên 57% vào năm 2024. Tổng kho robot công nghiệp đang vận hành tại nước này vượt mốc 2 triệu thiết bị, cao nhất thế giới. Khi ngành công nghiệp robot của Trung Quốc mở rộng sang các lĩnh vực mới, chưa có dấu hiệu nào cho thấy nhu cầu sẽ giảm; dự kiến tăng trưởng trung bình khoảng 10% mỗi năm đến năm 2028.
Theo các chuyên gia, dù Trung Quốc đang đối mặt với tình trạng già hóa dân số và thiếu hụt nhân lực, nhưng làn sóng tự động hóa cùng việc ứng dụng robot trong sản xuất công nghiệp đang nổi lên như một giải pháp hiệu quả, giúp duy trì năng suất và đảm bảo sự ổn định của chuỗi cung ứng. Thậm chí, “đội quân” robot này còn góp phần gia tăng lợi thế cạnh tranh cho Trung Quốc trong lĩnh vực sản xuất.
Các lợi thế mà robot mang lại được dự báo sẽ tiếp tục mở rộng mạnh mẽ trong tương lai, khi công nghệ chế tạo robot ngày càng hiện đại, chính xác và hiệu suất cao hơn. Những cánh tay máy hàn khung ô tô, lắp ráp linh kiện điện tử hay vận chuyển hàng hóa nặng đã trở thành lực lượng chủ lực, bù đắp phần nhân công đang dần thiếu hụt trong xã hội già hóa.
“Đó là xu hướng tất yếu: Trong tương lai, các công việc đơn giản, lặp lại sẽ được thực hiện bởi robot, trong khi những nhiệm vụ đòi hỏi tính sáng tạo và tư duy phức tạp vẫn cần đến con người”, Giáo sư Gao Xudong - Trường Kinh tế và Quản lý, Đại học Thanh Hoa, nhận định và cho rằng, việc nâng cao trình độ lao động và phổ cập công nghệ robot sẽ giúp ngành sản xuất Trung Quốc tiếp tục duy trì lợi thế cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.
Trong khi đó, Nhật Bản vẫn duy trì vị trí thị trường robot công nghiệp lớn thứ hai với 44.500 robot được lắp đặt trong năm 2024, giảm nhẹ 4% so với năm trước, nhưng tổng số robot đang hoạt động tăng 3%, đạt 450.500 thiết bị. Các chuyên gia dự đoán nhu cầu tại Nhật sẽ tăng nhẹ trong năm 2025, trước khi tăng tốc mạnh hơn trong vài năm tới.
Hàn Quốc lắp đặt 30.600 robot trong năm 2024, giảm 3% và duy trì xu hướng ổn định quanh mức 31 nghìn robot mỗi năm kể từ 2019. Quốc gia này đứng thứ tư thế giới về số lượng robot được lắp đặt hàng năm, sau Mỹ, Nhật Bản và Trung Quốc.
Ấn Độ tiếp tục tăng trưởng mạnh, đạt kỷ lục 9.100 robot lắp đặt trong năm 2024 - tăng 7%, trong đó ngành công nghiệp ô tô chiếm 45% thị phần. Tính theo số lượng robot được lắp đặt hằng năm, Ấn Độ đứng thứ sáu toàn cầu, sau Đức.
Tại châu Âu, số robot công nghiệp được lắp đặt giảm 8% xuống còn 85 nghìn chiếc trong năm 2024, nhưng đây vẫn là con số cao thứ hai trong lịch sử. Còn ở châu Mỹ, số robot được lắp đặt vượt 50 nghìn chiếc trong năm thứ tư liên tiếp.
Chiến lược dài hạn
Từ năm 2015, Bắc Kinh khởi động chiến dịch “Sản xuất tại Trung Quốc 2025” với mục tiêu thống trị ngành công nghiệp robot, giảm phụ thuộc vào hàng hóa nhập khẩu. Các chính sách định hướng cùng nguồn vốn nhà nước đã giúp các doanh nghiệp nội địa gia tăng vị thế không chỉ trong lĩnh vực robot, mà còn ở các ngành công nghệ cao khác như chất bán dẫn và trí tuệ nhân tạo (AI).
Theo bà Lian Jye Su - nhà phân tích chính tại công ty nghiên cứu công nghệ Omdia, Chính phủ Trung Quốc đã tạo nền tảng vững chắc để hiện thực hóa tham vọng sản xuất. “Đây không phải là sự trùng hợp. Các công ty Trung Quốc đã đầu tư bài bản trong nhiều năm”, bà nhận định.
Các ngành công nghiệp Trung Quốc được hưởng nguồn vay ưu đãi gần như không giới hạn từ các ngân hàng nhà nước, cùng nhiều hỗ trợ tài chính như mua lại doanh nghiệp nước ngoài. Năm 2021, chính phủ công bố kế hoạch chi tiết mở rộng ứng dụng robot trong sản xuất như một phần của chiến lược kéo dài hàng thập kỷ.
Các nhà máy Trung Quốc đã lắp đặt hơn 150 nghìn robot mỗi năm kể từ 2017, minh chứng cho sự kiên định của chiến lược này. Hiện, Trung Quốc chiếm tới 1/3 tổng sản lượng hàng hóa toàn cầu, nhiều hơn cả Mỹ, Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc và Anh cộng lại.
Đến năm 2024, số lượng robot sản xuất trong nước chiếm 3/5 tổng số robot lắp đặt tại Trung Quốc, còn lại là nhập khẩu. Tổng số robot hoạt động trong các nhà máy Trung Quốc nhiều gấp 5 lần so với Mỹ.
Dữ liệu của Liên đoàn Robot Quốc tế chưa bao gồm robot hình người - lĩnh vực đang tăng trưởng nhanh tại Trung Quốc. Nhờ chính sách hỗ trợ của chính phủ, hoạt động sản xuất robot hình người tại đây đã bùng nổ. Trung Quốc đang xây dựng hệ sinh thái sản xuất linh kiện robot chuyên dụng, như khớp nối cơ giới và cảm biến, đồng thời cạnh tranh gay gắt với Mỹ trong việc phát triển robot hình người.
Công ty Unitree Robotics (trụ sở tại Hàng Châu) được xem là đơn vị tiên phong trong sản xuất robot hình người giá rẻ quy mô lớn, với mẫu cơ bản chỉ 6.000 USD. Doanh nghiệp này dự kiến niêm yết cổ phiếu vào cuối năm nay. Mức giá của robot Unitree chỉ bằng một phần nhỏ so với sản phẩm của Boston Dynamics - công ty hàng đầu Mỹ trong lĩnh vực này.
Trung Quốc hiện có nguồn nhân lực kỹ thuật dồi dào, gồm thợ điện và lập trình viên máy tính lành nghề - yếu tố quan trọng giúp thúc đẩy quá trình tự động hóa. Cùng với đó, ngành AI nội địa phát triển mạnh, hỗ trợ giám sát và tối ưu hiệu suất thiết bị trong nhà máy.
Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn tụt hậu trong sản xuất linh kiện cốt lõi cho robot hình người, như cảm biến và chip bán dẫn - lĩnh vực vẫn do Đức và Nhật Bản thống trị. “Một robot hình người cao cấp vẫn phải phụ thuộc gần như hoàn toàn vào linh kiện nhập khẩu”, bà Lian Jye Su cho biết.
Theo các chuyên gia, nhu cầu nhân lực trong lĩnh vực robot tăng cao khiến mức lương trung bình hằng năm của kỹ sư lắp đặt robot đạt 430 nghìn nhân dân tệ. Dù vậy, Trung Quốc vẫn đối mặt tình trạng thiếu hụt nhân sự chuyên môn cao.
Ông Cameron Johnson - chuyên gia tư vấn chuỗi cung ứng tại Thượng Hải, cho biết các nhà máy Trung Quốc đang sử dụng AI để phân tích hiệu suất máy móc theo thời gian thực, qua đó phát hiện và khắc phục điểm yếu trong vận hành - điều mà “ở nhiều quốc gia khác vẫn chưa phổ biến như tại Trung Quốc”.
Tạp chí Robotics and Automation News nhận định, nhu cầu robot toàn cầu đã tăng gấp đôi trong thập kỷ qua, nhưng không quốc gia nào mở rộng nhanh hơn Trung Quốc. Nước này không chỉ mua robot, mà còn chế tạo và triển khai chúng với tốc độ có thể làm thay đổi vĩnh viễn chuỗi cung ứng toàn cầu. China Daily cho rằng, việc đẩy mạnh sản xuất trong nước là bước đi chiến lược nhằm giảm phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài.
