Nhưng điều này cũng đang đặt ra nhiều thách thức.
Thành phố Tây Song Bản Nạp thuộc tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) đang trở thành “thủ phủ” lớn nhất nước này, tập trung sầu riêng nhập khẩu từ Đông Nam Á. Nằm gần biên giới khối ASEAN, chợ đầu mối rau quả tại đây quy tụ đông đảo thương lái và khách du lịch, với nhiều loại sầu riêng được đưa về từ khắp nơi.
Nhu cầu về sầu riêng tại Trung Quốc năm 2021 đã tăng 42,7% so với cùng kỳ năm 2020 với giá trị nhập khẩu lên tới 4,2 tỷ USD và là loại trái cây nhập khẩu lớn nhất của thị trường tỷ dân này. Hương vị như kem và giá trị dinh dưỡng cao của sầu riêng đã hấp dẫn thị hiếu của người Trung Quốc, bất chấp việc đây cũng là loại trái cây đắt đỏ hàng đầu.
Hàng loạt món ăn độc đáo từ sầu riêng cũng đã được các đầu bếp Trung Quốc tạo ra, từ bánh crepe sữa, pizza cho đến lẩu sầu riêng. Do nhu cầu ngày càng tăng từ Trung Quốc, các nước trồng sầu riêng lớn nhất Đông Nam Á như Thái Lan và Malaysia cũng đang gấp rút mở rộng sản xuất để xuất khẩu.
Thương hiệu sầu riêng nổi tiếng nhất là Musang King của Malaysia được người Trung Quốc mệnh danh như “Hermes của sầu riêng”. Ngoài ra, Việt Nam và Lào cũng đang chứng kiến một làn sóng đầu tư trồng sầu riêng để đáp ứng thị trường Trung Quốc. Tuy nhiên, chính sự bùng nổ phát triển trong việc trồng sầu riêng để đáp ứng thị trường Trung Quốc đã đặt ra những thách thức không nhỏ.
Trong đó, theo các chuyên gia, không ai có thể dự báo được cơn sốt trái sầu riêng ở Trung Quốc sẽ kéo dài bao lâu, tương tự như nhiều cơn sốt sản phẩm khác sớm nở tối tàn ở thị trường này. Xuất khẩu sầu riêng còn có nguy cơ đẩy nhanh sự phụ thuộc quá mức của các nền kinh tế vào Trung Quốc.
Lý do là phải mất hơn 5 năm để cây sầu riêng trưởng thành và cho thu hoạch, trong khi phía Trung Quốc nếu ngừng nhập khẩu sau khi các vùng trồng ở Đông Nam Á đã phát triển ồ ạt sẽ gây thiệt hại nặng nề cho nông dân. Trên thực tế, Trung Quốc đã từng cấm nhập khẩu dứa Đài Loan vào tháng 3 năm ngoái, vì nguyên nhân chính trị và ngừng nhập khẩu chuối của Philippines do vấn đề Biển Đông.
Thái Lan và Malaysia hiện không có vấn đề ngoại giao hoặc an ninh nghiêm trọng với Trung Quốc. Tuy nhiên, khi căng thẳng Mỹ - Trung ngày càng sâu sắc, sẽ khó dự đoán khi nào căng thẳng ở châu Á sẽ leo thang trong tương lai. Trong bối cảnh đó, nếu sự phụ thuộc kinh tế vào Trung Quốc gia tăng, thì những nước này có thể rơi vào thế yếu.
Một nguy cơ khác nữa là vị thế độc tôn của các nước Đông Nam Á trong xuất khẩu sầu riêng sang Trung Quốc có thể gặp thách thức từ khả năng nghiên cứu và sản xuất mạnh mẽ sản phẩm này của chính Trung Quốc. Hiện nay, nhiều công ty tại đảo Hải Nam đang nghiên cứu để có thể tự trồng sầu riêng để cung cấp cho thị trường trong nước.
Trung Quốc cũng đã nhiều lần thử canh tác sầu riêng cao cấp ở các tỉnh như Vân Nam, Quảng Tây, Hải Nam. Mặc dù vĩ độ cao, bão thường xuyên và các điều kiện khí hậu khác biệt đã cản trở quá trình này, nhưng nhu cầu ngày càng tăng của thị trường nội địa Trung Quốc đang tạo động lực cho nhiều công ty xem xét đầu tư vào trồng sầu riêng.
