Khắp TPHCM, những ngày gần đây, hàng loạt dự án chống ngập được triển khai đồng loạt. Từ công trình nâng cấp hệ thống thoát nước, nạo vét kênh rạch cho đến các dự án cống ngăn triều, tất cả tạo nên một “bức tranh” sôi động về nỗ lực giải bài toán ngập úng của đô thị này.
Nỗ lực giải bài toán "ngập úng"
Vào cuối tháng 8, Tổ công tác tháo gỡ vướng mắc dự án giải quyết ngập do triều cường khu vực TPHCM có xét tới yếu tố biến đổi khí hậu, giai đoạn 1 (thường gọi là dự án chống ngập 10.000 tỷ đồng) gồm 9 thành viên, do Phó Chủ tịch UBND TPHCM Bùi Xuân Cường làm tổ trưởng đã chính thức thành lập.
Mục đích của việc thành lập tổ công tác này nhằm gấp rút đẩy nhanh tiến độ tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho dự án chống ngập 10.000 tỷ đồng, đưa dự án sớm về đích.
Cụ thể, tổ công tác có trách nhiệm chỉ đạo, kiểm tra, đôn đốc các sở, ngành và đơn vị liên quan trong quá trình triển khai dự án, từ công tác thương thảo, đàm phán với nhà đầu tư, thanh toán hợp đồng BT (đầu tư - chuyển giao), rà soát tổng mức đầu tư, đến giai đoạn hoàn thành công trình và đưa vào khai thác.
Đồng thời, tổ cũng có nhiệm vụ giải quyết các khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện; được quyền triệu tập thủ trưởng các sở, ban ngành, địa phương để họp, yêu cầu cung cấp hồ sơ, tài liệu, báo cáo khi cần thiết. Với những nội dung vượt thẩm quyền, tổ sẽ tham mưu, đề xuất UBND TPHCM và cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.
UBND TPHCM cũng giao tổ công tác có trách nhiệm tham gia xuyên suốt quá trình triển khai, ưu tiên xử lý công việc liên quan, bảo đảm dự án hoàn thành đúng tiến độ, chất lượng, mỹ thuật công trình và hiệu quả đầu tư.
Ngoài dự án chống ngập 10.000 tỷ đồng, hàng loạt dự án khác cũng đã và sắp được khởi công gồm: Dự án cải tạo hệ thống thoát nước đường Quang Trung (đoạn từ Phạm Văn Chiêu đến cầu Chợ Cầu), đường Lê Đức Thọ (từ Phạm Văn Chiêu đến cầu Cụt).
TPHCM cũng chuẩn bị đầu tư 7 dự án khác, bao gồm cải tạo hệ thống thoát nước khu Thảo Điền - Quốc Hương - Xuân Thủy - Nguyễn Văn Hưởng, khu vực chợ Thủ Đức (TP. Thủ Đức cũ), nạo vét rạch Bà Lớn và rạch Bàu Trâu, cũng như nâng cấp các tuyến Bạch Đằng, quốc lộ 1, Phan Anh,…
Trong các dự án này, đáng chú ý là khu vực chợ Thủ Đức, những cơn mưa đầu mùa vừa qua khiến nơi này bị ngập nặng, có nơi ngập trên nửa mét.
Với tổng mức đầu tư 13,2 tỷ đồng, việc xây dựng mới cống Rạch Cầu Ngang được xem là giải pháp cấp thiết để khơi thông dòng chảy, giảm thiểu tình trạng ngập úng cho khu vực chợ Thủ Đức.
Song song với cống Rạch Cầu Ngang, dự án cải tạo rạch Thủ Đức cũng đang được triển khai với quy mô xây dựng bờ kè, nạo vét rạch và xây dựng trạm bơm, tổng kinh phí dự kiến hơn 4.000 tỷ đồng.
Các dự án này cùng với việc cải tạo hệ thống thoát nước khu vực chợ Thủ Đức (trên các tuyến đường Dương Văn Cam, Đặng Thị Rành, Kha Vạn Cân và Hồ Văn Tư) dự kiến thi công trong quý IV/2025, sẽ tạo thành một hệ thống đồng bộ nhằm giải quyết triệt để vấn đề ngập úng.
Cần nhiều giải pháp quyết liệt và toàn diện
Chống ngập cho TPHCM là một bài toán phức tạp không thể giải quyết bằng các công trình riêng lẻ. Theo các chuyên gia, chìa khóa giải quyết dứt điểm của tình trạng này nằm ở tính đồng bộ và sự gắn kết giữa toàn bộ hệ thống.
Đối với các dự án trọng điểm, mang ý nghĩa chiến lược như dự án chống ngập 10.000 tỷ đồng, thành phố cần nhanh chóng tháo gỡ vướng mắc để đưa công trình vào vận hành càng sớm càng tốt, giúp người dân "thở" dễ hơn trong mỗi mùa mưa - triều cường.
Tuy nhiên, việc giải quyết các điểm ngập nhỏ lẻ sẽ vô ích nếu những nguyên nhân gốc rễ như sụt lún đất, thu hẹp kênh rạch và bê tông hóa không được kiểm soát.
Về lâu dài, TPHCM cần một chiến lược chống ngập tổng thể, kết hợp hài hòa giữa giải pháp công trình (kỹ thuật hiện đại) và giải pháp phi công trình (tiếp cận sinh thái). Chỉ khi đó, thành phố mới có thể đảm bảo sự bền vững và thoát khỏi vòng luẩn quẩn của ngập lụt.
Tiến sĩ khoa học - Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn, chuyên gia quy hoạch đô thị, khẳng định TPHCM không thể giải quyết ngập triệt để nếu cứ tiếp tục “chạy theo” từng điểm ngập riêng lẻ.
Thay vào đó, thành phố cần xây dựng một chiến lược thoát nước tổng thể, đồng bộ giữa hạ tầng kỹ thuật, quy hoạch đô thị và quản lý tài nguyên nước.
Ông Sơn nhấn mạnh rằng, để hướng đến một siêu đô thị phát triển bền vững, TPHCM phải tái thiết theo hướng "quy hoạch xanh", đặt không gian dành cho nước vào vị trí ưu tiên. Đây là tư duy chiến lược, coi mảng xanh là một phần không thể thiếu của hệ thống thoát nước tự nhiên.
"Diện tích mảng xanh không chỉ đóng vai trò điều hòa khí hậu, mà còn chính là không gian dự trữ cho nước. Khi mưa lớn hoặc triều cường, những khu vực cây xanh, công viên, hồ điều tiết sẽ góp phần giảm ngập cho đô thị," ông cho biết.
Tiến sĩ Vũ Thị Hồng Nhung, giảng viên Đại học RMIT Việt Nam thì nhận định, TPHCM là nơi chịu tác động kép của triều cường và mưa lớn. Việc triển khai các công viên trữ nước ở quy mô vừa và nhỏ, tại các khu vực dễ bị ngập như Thủ Thiêm, Thủ Đức hay dọc kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè, là bước đi thiết thực, dễ đo lường và ít tốn kém”.
Một số đề xuất cụ thể mà bà Nhung kiến nghị cho TPHCM gồm: Tại Thủ Thiêm, xây dựng quảng trường ven sông với các bậc trũng có khả năng chứa 5.000 – 10.000 m³ nước. Khi khô, đây là sân chơi và không gian sự kiện; khi mưa lớn, trở thành hồ chứa tạm thời. Hệ thống van một chiều sẽ ngăn triều cường, đảm bảo an toàn cho khu vực xung quanh.
Tại Thủ Đức, cải tạo sân thể thao trong trường học hoặc công viên theo mô hình "Cloudburst" của Copenhagen, hạ nền khoảng 0,5m để giữ nước tạm thời.
Tại các bãi đỗ xe, thiết kế mặt bằng hai chế độ: thấp trũng ở trung tâm để trữ nước, tích hợp cảm biến và hệ thống bơm thoát nhanh trong vòng 30–90 phút. Giải pháp này từng được thử nghiệm tại Rotterdam và chứng minh tính khả thi, miễn là đi kèm cảm biến mực nước và biển báo điện tử cảnh báo chủ xe.
Ngoài ra, dọc các tuyến kênh rạch như Nhiêu Lộc – Thị Nghè, có thể thiết kế các 'vườn mưa' với rãnh sinh học và cây chịu úng để giữ nước tại chỗ, giúp giảm áp lực lên hệ thống cống hiện tại, tương tự như “Thành phố bọt biển” của Trung Quốc.
