'Tính sống' của trường nghề: Học để làm, làm để sống tốt

Tuy nhiên, khái niệm “tính sống” trong đào tạo nghề chính là minh chứng cho thấy đây là lựa chọn thông minh, thực tiễn và đầy hứa hẹn.

Phân vân và kỳ vọng

Trần Hoàng Nhi (18 tuổi, TPHCM) đang trải qua áp lực và lo lắng sau khi biết điểm thi tốt nghiệp THPT. Dù điểm số đủ điều kiện để đăng ký vào một trường đại học tại TPHCM, Nhi lại muốn rút ngắn thời gian học và tập trung vào thực hành tại một cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

“Chọn học nghề đôi khi đồng nghĩa với việc phải đối diện với ánh nhìn khác biệt của bạn bè, cảm giác như mình đang đi một con đường ‘kém sang’ hơn. Sự bùng nổ thông tin về hàng trăm ngành nghề cũng khiến em bị nhiễu loạn, không biết đâu là hướng đi phù hợp”, Nhi chia sẻ.

Nhìn vào bức tranh kinh tế - xã hội Việt Nam những năm gần đây, ông Trần Anh Tuấn - Phó Chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp TPHCM, cho rằng cần một góc nhìn mới và thực tế hơn. Tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp đại học thất nghiệp hoặc làm trái ngành ngày càng tăng là thực tế không thể phủ nhận. Thị trường lao động chịu áp lực “thừa thầy, thiếu thợ”. Doanh nghiệp cần người có thể bắt tay vào việc ngay, sở hữu kỹ năng thực chiến, chứ không chỉ những “lý thuyết gia” trên giấy.

Nhận thấy vai trò xương sống của lực lượng lao động kỹ thuật, Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách đột phá để tái định vị giáo dục nghề nghiệp. Học sinh tốt nghiệp THCS khi học tiếp lên trung cấp được hỗ trợ gần như miễn toàn bộ học phí, kèm theo chính sách học bổng, vay vốn ưu đãi. Chủ trương phân luồng học sinh sau THCS được thúc đẩy mạnh mẽ, giúp các em tiếp cận sớm với thế giới nghề nghiệp, giảm áp lực thi cử không cần thiết và tránh lãng phí nguồn lực xã hội.

“Thực tế chứng minh, học nghề không còn là lối rẽ đầy rủi ro, mà trở thành một ‘đại lộ thông minh’, khoản đầu tư hiệu quả cho tương lai. Nhiều thợ lành nghề có thu nhập cao hơn cả cử nhân, được doanh nghiệp săn đón và có sự nghiệp vững chắc.

Kỳ vọng về một tương lai ổn định, tự chủ tài chính và được làm công việc mình yêu thích đang dần trở thành hiện thực với những ai nghiêm túc theo con đường giáo dục nghề nghiệp. Những định kiến cũ đang dần bị xóa bỏ, nhường chỗ cho niềm tin vào một thế hệ lao động Việt Nam bản lĩnh, tự tin và tay nghề cao”, ông Tuấn khẳng định.

“Tính sống” của giáo dục nghề nghiệp hiện đại

Theo ông Mai Hoàng Lộc - Phó Hiệu trưởng Trường Trung cấp Nguyễn Tất Thành (TPHCM), điểm khác biệt lớn nhất của giáo dục nghề nghiệp chính là “tính sống” của chương trình đào tạo.

Thứ nhất, giáo dục nghề nghiệp là lựa chọn học để làm, không phải học để thi. Khác với giáo dục hàn lâm, nơi kiến thức thường truyền thụ một chiều và đánh giá qua các kỳ thi nặng về lý thuyết, giáo dục nghề nghiệp tập trung vào năng lực thực hành.

Ngay từ buổi học đầu tiên, học viên được tiếp xúc trực tiếp với thiết bị, mô hình, công nghệ; thay vì ngồi giảng đường với trang sách, các em bước vào xưởng thực hành, cầm máy móc, làm quen quy trình sản xuất thực tế. Lý thuyết được lồng ghép trong quá trình thực hành, giúp hiểu sâu, nhớ lâu và áp dụng ngay. Đánh giá kết quả học tập dựa trên khả năng hoàn thành sản phẩm hoặc công việc đạt chuẩn kỹ thuật, chứ không chỉ là khả năng thuộc bài.

Thứ hai, chương trình giáo dục nghề nghiệp gắp liền với việc hợp tác doanh nghiệp. Mỗi chương trình đào tạo đều được xây dựng cùng doanh nghiệp, cập nhật thường xuyên theo nhu cầu thị trường. Doanh nghiệp không chỉ là “khách hàng” tuyển dụng cuối chu trình đào tạo, mà còn tham gia ngay từ khâu thiết kế chương trình, cử chuyên gia giảng dạy, chia sẻ bí quyết nghề nghiệp. Đặc biệt, doanh nghiệp cung cấp môi trường thực tập chuyên nghiệp để học viên làm việc như nhân viên thực thụ. Sự gắn kết này tạo nên vòng tròn khép kín, bảo đảm đầu ra của trường trùng khớp với nhu cầu tuyển dụng.

Cũng theo ông Mai Hoàng Lộc, giáo dục nghề nghiệp linh hoạt và liên tục đổi mới. Công nghệ thay đổi từng ngày, kỹ năng hôm nay có thể lỗi thời ngày mai. Chương trình “sống” phải liên tục điều chỉnh theo nhịp thị trường. Nhờ kết nối với doanh nghiệp, các trường nghề nhanh chóng cập nhật xu hướng công nghệ, bổ sung kỹ năng mới, bảo đảm sinh viên ra trường có thể làm chủ công nghệ hiện đại.

“Chẳng hạn, tại Trường Trung cấp Nguyễn Tất Thành, học viên thường xuyên tham gia ngày hội thi tay nghề, tham quan doanh nghiệp, và dự thi kỹ năng nghề cấp thành phố, quốc gia, ASEAN. Những cuộc thi này không chỉ là nơi thể hiện tài năng, mà còn rèn bản lĩnh, sự tự tin và khả năng làm việc dưới áp lực”, ông Lộc cho biết.

Cùng quan điểm trên, ông Trần Thành Đức - Hiệu trưởng Trường Trung cấp Quốc tế Khôi Việt (TPHCM), nhấn mạnh “tính sống” của giáo dục nghề nghiệp trong thời đại 4.0 phải bao hàm cả “tính toàn cầu”. Tay nghề học viên Việt Nam cần đủ sức cạnh tranh quốc tế, nên chương trình phải tương thích tiêu chuẩn kỹ năng nghề toàn cầu.

Do đó, ngoài rèn luyện kỹ năng “cứng”, trường đặc biệt chú trọng kỹ năng “mềm” như ngoại ngữ chuyên ngành, giao tiếp, làm việc nhóm, tư duy phản biện và tác phong công nghiệp. Nhà trường mời giảng viên quốc tế, liên kết với tổ chức đào tạo nước ngoài, tạo cơ hội cho học viên thực tập và trao đổi tại các nước phát triển.

Theo ông Đức, “tính sống” của chương trình đào tạo nghề không phải là thuật ngữ hoa mỹ, mà là sự kết tinh của triết lý đào tạo thực chiến, mô hình hợp tác thông minh và tầm nhìn hướng tới tương lai.

Bằng cách dạy những gì thị trường cần, liên tục cập nhật theo sự thay đổi của công nghệ và doanh nghiệp, giáo dục nghề nghiệp đang kiến tạo thế hệ lao động mới: Tự chủ, bản lĩnh, tay nghề vững vàng và sẵn sàng tạo giá trị ngay khi rời ghế nhà trường. “Một người thợ giỏi không chỉ biết làm, mà phải biết trình bày, phối hợp và không ngừng học hỏi. Chúng tôi muốn đào tạo những công dân toàn cầu trong lĩnh vực của họ”, ông Đức nhấn mạnh.