Những chuyển động tích cực
Theo Bộ NN&PTNT, tính hết tháng 11, khối lượng XK chè đạt 118.000 tấn và 197 triệu USD, tăng 7,1% về khối lượng và tăng 4,3% về giá trị so với cùng kỳ năm 2015. Trong những tháng qua, khối lượng chè XK sang Pakistan, thị trường lớn nhất của Việt Nam với 33,5% thị phần tăng 1,8% về khối lượng nhưng giảm 8,7% về giá trị so với cùng kỳ năm trước. Các thị trường có giá trị XK chè tăng mạnh là Trung Quốc (gấp 2,09 lần), Indonesia (gấp 2,01 lần) và Malaysia (tăng 44,7%) so với cùng kỳ năm trước.
Theo bà Nguyễn Thị Ánh Hồng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam (Vitas): Năm nay, XK chè có sự thay đổi rõ rệt khi những tháng đầu năm không được thuận lợi, song càng về cuối năm, tính đến hiện tại có thể coi là tương đối tốt. XK khởi sắc ở nhiều thị trường. Điểm đáng chú ý là, năm nay ngành chè đã đạt được kết quả tích cực, chuyển sang đẩy mạnh đưa sản phẩm chè xâm nhập, tiêu thụ tại thị trường Hoa Kỳ. Tại đây, chè Việt chủ yếu phát triển dòng sản phẩm cao cấp.
Tuy nhiên, theo bà Hồng vẫn còn một số khó khăn khi tiêu thụ tại thị trường Hoa Kỳ như: Khác hẳn với các thị trường khác chỉ đưa ra ngưỡng giới hạn dư lượng các hoạt chất tồn dư trong sản phẩm - riêng Hoa Kỳ lại đưa ra 6 loại chất cấm hoàn toàn trong sản phẩm chè. Kết quả kiểm tra gần đây nhất trên sản phẩm chè cho thấy, chè Việt có chứa 2/6 chất bị cấm tại Hoa Kỳ. Để tháo gỡ vấn đề, hiện nay, Vitas đang kết hợp với Cục Trồng trọt, Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NN&PTNT) thành lập các Tổ bảo vệ thực vật. Theo đó, các nhà máy của doanh nghiệp (DN) thông qua hoạt động của Tổ bảo vệ thực vật sẽ sàng lọc, bỏ các loại thuốc cũ chứa những chất bị Hoa Kỳ cấm ra, đưa vào các loại thuốc mới phù hợp hơn để người dân sử dụng.
Cũng theo bà Hồng, mô hình này đang được triển khai tại gần 20 DN chè nhưng kết quả một nửa tốt, một nửa chưa tốt. Nguyên nhân xuất phát từ tình trạng quản lý thị trường thuốc bảo vệ thực vật hiện nay còn khá nhiều bất cập. Không ít loại thuốc bán ra, trên nhãn mác ghi không chính xác thành phần, hoạt chất có bên trong. Có những trường hợp, nhãn ghi không có chất bị cấm, song khi mẫu thuốc được đem đi kiểm tra lại phát hiện có chứa chất bị cấm...
Chủ động mở rộng thị trường
Ngoài thị trường Hoa Kỳ, thời gian qua, XK chè cũng ghi nhận dấu hiệu tích cực ở nhiều thị trường quan trọng như ASEAN, Pakistan, Đài Loan (Trung Quốc). Theo bà Hồng, ASEAN ngày càng trở thành thị trường quan trọng của ngành chè. 5 năm trở lại đây, Indonesia, Malaysia, Singapore là ba quốc gia nhập khẩu luôn đứng trong “top” 10 của ngành chè. Đặc điểm của thị trường này là chia ra nhiều cấp độ. Chẳng hạn, Indonesia chuyên nhập khẩu chè cấp thấp - còn hai quốc gia còn lại chuyên nhập khẩu chè cấp cao. Ngoài ba thị trường kể trên, thị trường mới nổi trong khối ASEAN có Thái Lan cũng đang tiêu thụ đáng kể số lượng chè của Việt Nam.
Theo bà Hồng, hiện thị trường hàng đầu trong XK chè của Việt Nam vẫn đang là Pakistan khi vẫn duy trì sự ổn định. Đối với thị trường Đài Loan (Trung Quốc), khoảng một năm trước gặp khá nhiều khó khăn vì vấn đề tồn dư thuốc bảo vệ thực vật thì đến nay cũng đã được giải quyết. Sau quá trình làm việc của Cục Quản lý chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản (Bộ NN&PTNT), phía Đài Loan đã nâng mức dư lượng tồn dư cho phép lên, thay vì mức rất thấp trước đó, giúp khơi thông XK chè, đặc biệt là chè nhài sang thị trường này.
Ngoài ra, thị trường Trung Quốc - thị trường lớn, quan trọng hàng đầu trong XK chè của Việt Nam cũng có sự khởi sắc trong năm nay. Tuy nhiên, Vitas nhìn nhận còn nhiều lo âu, thấp thỏm khi XK chè sang quốc gia láng giềng này. Bởi nhiều năm qua, Trung Quốc nhập khẩu chè không ổn định, năm mua rất nhiều, năm lại mua rất ít. Năm 2016, cũng tương tự khi đầu năm có những mặt hàng gần như thị trường này không mua, tuy nhiên đến những tháng cuối năm lại mua ồ ạt. Xu thế tiêu thụ của thị trường Trung Quốc rất khó nắm bắt và khó tiên đoán trước...
