Thách thức lớn nhất là làm thế nào để phát triển, vượt lên chính mình
Phát biểu tại Hội nghị Giám đốc Sở GD&ĐT năm 2025, Bộ trưởng chúc mừng các Sở GD&ĐT trong năm học vừa qua đã thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị quan trọng; chúc mừng các thầy cô giữ vị trí Giám đốc Sở GD&ĐT hoặc được giao quyền phụ trách. Bộ trưởng mong đội ngũ lãnh đạo Sở được tín nhiệm tiếp tục phát huy kinh nghiệm của mình, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ trong yêu cầu giai đoạn mới. Với các Giám đốc Sở GD&ĐT mới được giao nhiệm vụ sẽ hội nhập, tái hội nhập nhanh, dẫn dắt ngành Giáo dục địa phương tiếp tục phát triển; các Giám đốc Sở GD&ĐT nay trở thành Phó Giám đốc tiếp tục phát huy, đóng góp vào sự phát triển của ngành…
Bộ trưởng nhấn mạnh: Chưa bao giờ giáo dục, đào tạo được quan tâm như hiện nay, được đặt nhiều nhiệm vụ lớn với nhiều kỳ vọng và sự phó thác như thời điểm này.
Đất nước đứng trước yêu cầu phát triển bứt phá để gia nhập vào các quốc gia phát triển. Càng tư duy, tính toán, thì mọi ngả đường của tư duy đều dẫn đến việc không thể không phát triển giáo dục.
Bởi vậy, thách thức lớn nhất của chúng ta trong năm học tới và những năm tiếp theo không phải ứng phó với khó khăn, cái nghèo, mà là thách thức của sự phát triển, làm thế nào để vượt lên chính mình và đáp ứng được kỳ vọng, giải tỏa được các áp lực.
“Chúng ta nắm bắt cơ hội và hạn chế những gì là tiêu cực, rủi ro sẽ xuất hiện. Hội nghị này phải cùng trao đổi cả kinh nghiệm và tâm thế để làm sao nắm bắt cơ hội, hoàn thành được sứ mệnh, trách nhiệm với đất nước một cách an toàn, vẻ vang”, Bộ trưởng chia sẻ.
Nhìn lại năm học vừa qua, Bộ trưởng khẳng định chúng ta đã làm được rất nhiều việc, trong đó có nhiều việc lớn và khó. Đó là triển khai nốt những phần việc còn lại để hoàn thành một chu trình triển khai Chương trình GDPT 2018; Kỳ thi tốt nghiệp THPT với nhiều điểm mới, rơi đúng vào thời điểm triển khai chính quyền địa phương 2 cấp, nhưng chúng ta đã hoàn thành tốt; ngành Giáo dục địa phương đã thực hiện việc tái sắp xếp theo chính quyền 2 cấp…
Trong kết quả đạt được, Bộ trưởng cũng nhấn mạnh đến việc “tuyên chiến” với tiêu cực trong dạy thêm, học thêm với ban hành Thông tư 29. Thông tư này nhận được mức độ quan tâm rất lớn của xã hội vì động vào những cái cũ đã tồn tại dai dẳng, động vào lợi ích, tư duy, thói quen, tâm lý của nhiều người trong xã hội - nhưng chúng ta đã thể hiện sự kiên quyết, đi đến cùng, không ngần ngại. Từ đó, góp phần quan trọng điều chỉnh cách thức, lề lối tư duy với việc dạy học ở phổ thông. “Các thầy cô đã hưởng ứng việc này, nhưng cần làm thường xuyên, không đánh trống bỏ dùi”, Bộ trưởng gửi gắm.
Bên cạnh nhiều việc đã làm việc, Bộ trưởng cũng bày tỏ tâm tư khi chưa có sự chia sẻ, quan tâm đúng mức đến đội ngũ công chức giáo dục cấp huyện sau khi cấp này kết thúc vai trò.
Phải làm tốt quản trị sự thay đổi
Thời điểm này, khi gần bắt đầu năm học mới, theo Bộ trưởng, điều rất quan trọng cần phải làm tốt, đó là quản trị sự thay đổi. Nếu chúng ta không ứng phó tốt, làm tốt, thì việc ghép tỉnh, ghép Sở, thay đổi trụ sở, sắp xếp lại đơn vị, con người mới, bộ máy mới, cách làm mới… có thể ảnh hưởng nhiều đến công việc vốn đã rất nặng nề mà chúng ta cần phải làm phía trước.
Điều đầu tiên Bộ trưởng lưu ý là hoạt động thật tốt bộ máy cấp Sở. Với tinh thần của người làm giáo dục, khuôn mẫu cho cả xã hội, Bộ trưởng mong muốn các Sở GD&ĐT phát huy tinh thần đoàn kết, chia sẻ, thực lòng thực tâm chia sẻ để cùng thực hiện tốt nhiệm vụ chung. Một giải pháp quan trọng là nguyên tắc làm việc, làm cho đúng - đó là chỗ dựa lý tính rất quan trọng.
Cùng với đó là vận hành bộ máy giáo dục cấp xã, công chức giáo dục cấp xã ban đầu không tránh khỏi có lúng túng; nếu không nhận diện hết vấn đề, hỗ trợ đầy đủ thì công việc triển khai sẽ khó khăn. Đây cũng là thách thức cần lưu ý trong thời gian tới.
Công việc cụ thể trước năm học mới, Bộ trưởng cho biết: Trong tháng 8, tháng 9 – khi chuẩn bị năm học mới và khai giảng năm học, cũng là thời điểm toàn ngành kỷ niệm 80 năm ngày thành lập. Các địa phương cần có hoạt động kỷ niệm tương xứng với tinh thần tiết kiệm, giản dị, nhưng có ý nghĩa và thực chất. Dịp này, Bộ GD&ĐT tổ chức triển lãm với chủ đề “80 năm giáo dục, đào tạo phát triển đất nước”; khẩu hiệu trong kỷ niệm 80 năm của các Sở GD&ĐT cũng cần thống nhất tinh thần đó.
Chủ trương của Bộ Chính trị, đồng chí Tổng Bí thư là tổ chức khai giảng năm học 2025-2026 thật ý nghĩa, thể hiện được chiều sâu, phù hợp với kỷ niệm 80 năm và bắt đầu chính thể mới, khai mở một nền giáo dục bước vào kỷ nguyên mới. Dự kiến ban đầu về cách thức tổ chức khai giảng cũng được Bộ trưởng chia sẻ.
Năm học 2025-2026: Tiếp tục đổi mới sâu rộng, hoàn thành sứ mệnh vẻ vang
Về tinh thần năm học mới, Bộ trưởng cho biết sẽ triển khai với tinh thần tiếp tục đổi mới sâu rộng, hoàn thành sứ mệnh vẻ vang. Từ khóa thực hiện là “triển khai” và “triển khai”. Một điểm lưu ý là cố gắng hạn chế những lúng túng, bất cập, khai thông những vướng mắc; lường trước nguy cơ có thể phát sinh trong quá trình triển khai chính quyền địa phương 2 cấp và các mô hình mới.
“Nhưng tôi tin rằng, năm học mới sẽ thuận lợi; dù bận rộn, nhiều việc, nhưng theo hướng tích cực”, Bộ trưởng chia sẻ.
Cụ thể các công việc cần triển khai, Bộ trưởng nhắc đến đầu tiên là các luật mới. Cùng với Luật Nhà giáo đã được thông qua là Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật giáo dục, Luật Giáo dục Đại học sửa đổi, Luật Giáo dục nghề nghiệp sửa đổi. Nếu không có gì bất thường, 3 luật này sẽ được thông qua trong kỳ họp Quốc hội tháng 10 tới và cùng có hiệu lực thi hành tháng 1/2026. Đi cùng với luật mới là hàng loạt các nghị định, thông tư – tức toàn bộ thể chế vận hành nền giáo dục là hoàn toàn mới; sức ép sẽ đặt rất nhiều lên vai các Giám đốc Sở GD&ĐT. Nếu đợi luật và các văn bản ban hành mới quán triệt, chúng ta sẽ bị động; nên cần chủ động nắm bắt bằng việc tham dự sâu vào xây dựng văn bản quy phạm pháp luật – đó là cách nắm trước, nắm chủ động và sâu các thể chế mới.
Năm học 2025-2026 cũng triển khai một văn bản rất quan trọng là Nghị quyết của Bộ Chính trị về hiện đại hóa và đột phá phát triển giáo dục, đào tạo. Bộ GD&ĐT sẽ ban hành kế hoạch hành động của Bộ. Nhiều nội dung sẽ phải triển khai; trong đó có nội dung quan trọng là Chương trình mục tiêu quốc gia về hiện đại hóa và nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo.
Một số nội dung triển khai quan trọng khác là chủ trương miễn học phí; tổ chức bữa ăn trưa cho một số đối tượng; xây dựng một số trường học khu vực biên giới; triển khai kiên cố hóa trường học.
Chúng ta cũng tiến hành đánh giá chu trình đầu tiên triển khai Chương trình GDPT 2018; từ đó quay lại để giải quyết những vấn đề theo chiều sâu, vấn đề về chất lượng, trong đó đặc biệt chú ý đến phương pháp dạy học, kiểm tra, đánh giá, đội ngũ nhà giáo... Cần lưu ý việc triển khai dạy học 2 buổi trên ngày; cố gắng có đủ giáo viên triển khai môn học mới, môn nghệ thuật, ngoại ngữ, tin học… Những việc đó nếu không làm được thì mục tiêu chất lượng của chương trình mới sẽ giảm đi ý nghĩa.
Bộ trưởng đi sâu vào nội dung triển khai Chương trình GDPT 2018 và cho rằng: Chúng ta nói nhiều đến việc giáo dục chuyển từ trang bị kiến thức sang phát triển năng lực. Nhưng làm sao để đây không phải câu nói cửa miệng, mà làm thực chất việc này đến đâu mới là quan trọng. Đồng thời, cần tránh cực đoan, bởi học sinh vẫn cần nắm chắc kiến thức cơ bản, sau đó tự học, tự tìm kiếm kiến thức, ứng phó với thay đổi.
Năm học tới cũng triển khai mạnh ứng dụng AI, làm một cuộc chuyển đổi AI – thuộc nhóm việc triển khai Chương trình GDPT 2018 trong chặng đường mới, chặng đường đi vào chất lượng. Đồng thời, tăng cường giáo dục STEM với cách hiểu đúng là học sinh phải vận dụng các kiến thức từ các môn học để giải quyết vấn đề các em đối mặt từ thực tiễn. “Chúng ta hay bị nhầm khi bỏ nhiều tiền mua đồ chơi công nghệ hiện đại cho trẻ, nhưng nếu không có giáo dục về tư duy vận dụng thì sẽ tốn kém và vô nghĩa. Nên cần hiểu đúng để sử dụng công cụ dạy học cho đúng”, Bộ trưởng lưu ý thêm khi nói về giáo dục STEM.
Năm học mới cũng bắt đầu triển khai Nghị quyết về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 3-5 tuổi và Chương trình giáo dục mầm non mới (nếu chương trình kịp ký ban hành) với yêu cầu rất lớn về giáo viên, cơ sở vật chất, đồ dùng dạy học…
Cùng với đó, rà soát lại mô hình trung tâm giáo dục thường xuyên – giáo dục nghề nghiệp, ban hành hướng dẫn để thống nhất mô hình vận hành các trung tâm này.
Một nhiệm vụ chính trị quan trọng, đòi hỏi tốc độ rất nhanh là xây dựng 248 trường học cho các xã biên giới. Bộ trưởng đề nghị Giám đốc các Sở GD&ĐT tham mưu lãnh đạo tỉnh, thành phố triển khai, để làm sao có các trường nội trú tốt nhất.
Cố gắng thực hiện công bằng trong giáo dục
Tại hội nghị, Bộ trưởng cũng trao đổi một số vấn đề địa phương băn khoăn, thắc mắc. Trong đó, với vấn đề liên quan đến đội ngũ, đến thời điểm này, thống nhất việc bổ nhiệm hiệu trưởng, phó hiệu trưởng cơ sở giáo dục thuộc xã/phường là thẩm quyền của cấp xã/phường; việc tuyển dụng, thuyên chuyển, điều động nhà giáo thuộc trách nhiệm của ngành Giáo dục, tuân thủ Luật Nhà giáo.
Với giáo dục phổ thông, Bộ trưởng nhấn mạnh cố gắng thực hiện công bằng trong giáo dục. Theo Bộ trưởng, khi chúng ta dồn quá nhiều đầu tư vào một số trường, mong muốn chất lượng cao, muốn trường đó đặc biệt; điều đó có thể đem lại nhiều giải thưởng, nhiều học sinh giỏi, đáp ứng nhu cầu học tập chất lượng cao của một số phụ huynh; nhưng cũng chính điều này tạo áp lực lớn trong kỳ thi vào lớp 10 và không đảm bảo tư duy về sự công bằng trong giáo dục. Bộ trưởng chia sẻ quan điểm không dồn giáo viên giỏi, sự ưu ái vào một số trường để đảm bảo một nền giáo dục phổ thông vừa “công”, vừa “bằng”, vừa “phổ”; hệ thống công cần phải “bằng”, không phải cào bằng mà thực hiện một cách công bằng. Trường THPT chuyên vẫn phải phát triển, nhưng cần đúng là nơi đào tạo, phát triển nhân tài và nhân tài cần được đầu tư đặc biệt.
Gửi gắm đến đội ngũ, đặc biệt các Giám đốc Sở GD&ĐT, Bộ trưởng mong sự nhập cuộc nhanh, đồng tốc, đổi mới cùng dòng để có thể là động lực cho sự phát triển.
“Chúng ta hay nói đến giáo dục là trồng cây đời cho trăm năm, bởi vậy tầm nhìn rất quan trọng. Tầm nhìn xây một trường học, tầm nhìn giải quyết một vấn đề, tầm nhìn giải quyết chính sách… Nếu tầm nhìn ngắn thì không thể trồng được cây lớn cho trăm năm. Còn nhiều việc khó đang ở phía trước. Đi có thể tới đích hay không, nhưng không đi thì không bao giờ tới được đích cả. Mong chúng ta sớm bắt tay vào việc, chuẩn bị tâm thế tốt nhất cho một năm học mới rất quan trọng với ngành Giáo dục”, Bộ trưởng gửi gắm.
