Thưởng Tết luôn là mối quan tâm lớn của người lao động khi thời điểm cuối năm đang cận kề. Dự báo mức thưởng Tết năm 2021 phần lớn chưa được các doanh nghiệp tiết lộ, số ít doanh nghiệp thì khá dè dặt. Còn theo nhận định của chuyên gia, với tình hình sản xuất kinh doanh trong năm 2020 bị tác động nặng nề bởi dịch Covid-19, nhiều khả năng mức thưởng Tết sẽ không thể cao.
Rất khó để có mức thưởng Tết cao
Chia sẻ với VnEconomy, ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội thẳng thắn cho rằng, thời điểm này chưa nên bàn đến việc thưởng Tết vì các doanh nghiệp đang phải gấp rút khắc phục khó khăn để khôi phục sản xuất.
"Xét một cách tổng quan và nhìn nhận vào tình hình chung, chắc chắn là thưởng Tết năm 2021 sẽ không cao, và cũng sẽ không có những mức rất cao được, đó là dự báo của tôi", ông Lợi cho biết.
Mặc dù mức thưởng có thể khó cao, song theo ông Lợi thì hiện nay việc thưởng rất quan trọng, bởi vì tiền thưởng có giá trị thúc đẩy cho người lao động gắn bó lâu dài với doanh nghiệp, với cơ quan đơn vị, do đó nếu không quan tâm đến vấn đề tiền thưởng thì sức hút của doanh nghiệp, tổ chức đối với người lao động, cán bộ công chức sẽ không cao.
"Chính vì lẽ đó, tôi cho rằng các doanh nghiệp, đơn vị cũng phải nghiên cứu tìm cách tiết kiệm, cân đối nguồn lực làm sao đó để có tiền thưởng cho người lao động, còn mức thưởng bao nhiêu sẽ do khả năng của từng doanh nghiệp. Với năm 2021, tôi vẫn cho rằng, khả năng để cho doanh nghiệp có thưởng cao sẽ khó khăn hơn năm ngoái, điều đó là chắc chắn", ông Lợi nhấn mạnh.
Dưới góc độ tổ chức công đoàn, ông Lê Đình Quảng, Phó Trưởng ban Quan hệ lao động (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) cũng khẳng định với VnEconomy rằng, năm 2021 thưởng Tết sẽ khó khăn hơn so với nhiều năm trước đây, thậm chí "khả năng để có tiền thưởng cao hơn năm ngoái là rất khó".
Tuy nhiên, ông Quảng đánh giá dù khó khăn là vậy nhưng tiền thưởng Tết hiện nay đã trở thành một văn hóa của doanh nghiệp. "Qua theo dõi hằng năm, chúng tôi nhận thấy rằng, người sử dụng lao động cũng ngày càng coi thưởng Tết như là một điều kiện tất yếu để động viên người lao động và giữ chân họ gắn bó lâu dài, từ đó hoạt động có hiệu quả hơn với doanh nghiệp.
Mỗi năm sau, tiền lương, tiền thưởng cho người lao động càng được đảm bảo và tốt hơn trước, nhưng riêng năm nay thì theo dự đoán của chúng tôi khả năng là sẽ khó khăn hơn", ông Quảng nhận định.
Đại diện Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cũng thông tin, qua nắm tình hình chung, hiện nay hầu hết các doanh nghiệp đảm bảo được việc làm thì cơ bản vẫn duy trì tiền thưởng Tết theo mức trung bình, dù không tăng nhưng sẽ cố gắng ít nhất là một tháng tiền lương theo hợp đồng lao động hoặc tiền lương cơ bản.
Bên cạnh đó, mặc dù dịch Covid-19 gây khó khăn chung cho nền kinh tế, song một số doanh nghiệp lại có hoạt động tốt hơn nên có cam kết sẽ thưởng cho người lao động ở mức xứng đáng, tuy nhiên theo ông Quảng số này là không nhiều.
"Còn lại một số doanh nghiệp khó khăn thực sự do bị ảnh hưởng trực tiếp bởi dịch Covid-19 dẫn đến sản xuất đình đốn, người lao động phải nghỉ việc hoặc việc làm không đầy đủ khiến tiền lương sụt giảm như: ngành dịch vụ, khách sạn, du lịch, vận tải…dù gặp khó khăn, nhưng chúng tôi được biết họ vẫn cố gắng cam kết đảm bảo tiền lương và sẽ có một khoản để động viên người lao động. Chúng tôi ghi nhận đây là một sự nỗ lực rất lớn từ phía doanh nghiệp", ông Quảng nói.
Linh hoạt trong hình thức thưởng
Bên cạnh mức thưởng, thì hình thức thưởng như thế nào cũng là vấn đề nhận được sự quan tâm không kém, nhất là từ đầu năm sau, quy định thưởng Tết ngoài tiền mặt có thể bằng hiện vật hay hình thức khác chính thức có hiệu lực.
Bày tỏ quan điểm về vấn đề này, ông Lê Đình Quảng đánh giá là sẽ đảm bảo linh hoạt hơn cho các doanh nghiệp, bởi vì trong thực tế nhiều doanh nghiệp có thể thưởng bằng các hiện vật, tài sản rất phù hợp với nhu cầu của người lao động cũng như khả năng vốn có của doanh nghiệp.
"Trước đây, pháp luật của chúng ta quy định chỉ thưởng được bằng tiền, đó là sự không phù hợp với thực tiễn, việc sửa quy định về thưởng là hợp lý. Bởi vì, có những doanh nghiệp bên cạnh thưởng tiền mặt, họ có những sản phẩm rất thiết yếu trong dịp Tết để phục vụ cho nhu cầu cho của người lao động thì tại sao lại không cho phép họ thưởng bằng hình thức đó", ông Quảng cho biết.
Tuy nhiên, đại diện Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam vẫn có một chút băn khoăn nếu như doanh nghiệp nào đó lợi dụng quy định này để không thực hiện trách nhiệm thưởng Tết cho người lao động. Trường hợp khác là doanh nghiệp lấy sản phẩm của mình thưởng cho người lao động như một cách tiêu thụ giúp sản phẩm, thưởng bằng hiện vật nhưng không phù hợp với nhu cầu của người lao động trong dịp Tết hoặc vượt quá nhu cầu đó là không nên.
Trên thực tế, pháp luật đã quy định thưởng do người sử dụng lao động căn cứ vào hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, chất lượng làm việc của người lao động. Dù thế, ông Quảng cho rằng người sử dụng lao động vẫn phải có quy chế thưởng trên cơ sở lấy ý kiến tổ chức công đoàn, làm sao việc thưởng này đảm bảo động viên người lao động, phù hợp điều kiện cụ thể của doanh nghiệp.
Cùng với sự tham gia của công đoàn cơ sở, cơ quan quản lý Nhà nước cũng phải thực hiện biện pháp giám sát nhằm không để việc thưởng mất đi ý nghĩa.
"Hiện nay, chúng tôi được biết hầu hết người sử dụng lao động đều nhận thức rất rõ ràng về mục đích, ý nghĩa của việc thưởng, chắc chắn không doanh nghiệp nào lấy việc thưởng ra để gây bức xúc cho người lao động. Thậm chí, tôi biết đã có một số doanh nghiệp đưa thưởng vào thỏa ước lao động tập thể để cam kết thực hiện, do đó tôi cho rằng quy định thưởng Tết bằng hiện vật có lẽ không có gì đáng lo ngại", ông Quảng đánh giá.
Đồng quan điểm, nhưng ông Bùi Sỹ Lợi cũng nhấn mạnh rằng việc thưởng Tết bằng hiện vật hay hình thức khác ngoài tiền thì vẫn phải có sự thỏa thuận giữa chủ sử dụng lao động và người lao động. "Thưởng cho người lao động bằng hiện vật thì phải được họ đồng ý, tránh tình trạng thưởng các hiện vật nhưng giá trị thấp hơn thì sẽ làm suy giảm tiền thưởng của người lao động, dẫn đến việc mang ra thị trường bán không được, cho không ai lấy thì thưởng không có ý nghĩa", ông Lợi lưu ý.
Theo ông Lợi, pháp luật dù không bắt buộc người sử dụng lao động phải thưởng Tết nhưng trong quy định thưởng nói chung nêu rõ nếu người sử dụng lao động ép người lao động nhận thưởng bằng hiện vật là trái pháp luật và sẽ phải xử lý.
Từ thực tế như vậy, ông Lợi đề nghị các cơ quan chức năng phải tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, hướng dẫn để chủ sử dụng lao động thực hiện theo đúng pháp luật. "Không nên ép người lao động nhận thưởng bằng hiện vật, nếu không thích thì họ hoàn toàn có quyền từ chối vì đây là quy định của pháp luật, nếu người sử dụng lao động vi phạm điều này thì phải xử lý, đó là nguyên tắc", ông Lợi nhấn mạnh.
