Chỉ thị nêu rõ, thời gian qua, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 29/2008/CT-TTg ngày 2/10/2008 về việc tiếp tục tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với các hoạt động khảo sát, khai thác, vận chuyển, tiêu thụ cát, sỏi lòng sông; Chỉ thị số 02/CT-TTg ngày 9/1/2012 về việc tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với các hoạt động thăm dò, khai thác, chế biến, sử dụng và xuất khẩu khoáng sản.
Việc triển khai các Chỉ thị này đã giải quyết những vướng mắc; khắc phục những tồn tại, hạn chế trong quản lý nhà nước về khoáng sản và đưa hoạt động khoáng sản dần đi vào nề nếp.
Tuy nhiên, hiện nay công tác quản lý nhà nước về khoáng sản vẫn còn một số hạn chế như chưa kiểm soát chặt chẽ sản lượng khoáng sản thực tế và tổn thất khoáng sản trong khai thác; một số địa phương, việc quyết định chủ trương đầu tư, xây dựng các cơ sở chế biến khoáng sản không gắn với nguồn nguyên liệu; nhiều khu vực khai thác khoáng sản tác động xấu đến môi trường sinh sống của người dân và cảnh quan nhưng chưa được khắc phục triệt để, đặc biệt là việc khai thác cát, sỏi ở lòng sông, cửa sông, ven biển chưa được quản lý chặt chẽ, gây bức xúc trong dư luận xã hội; khai thác, buôn bán, vận chuyển, xuất khẩu khoáng sản trái phép vẫn còn diễn ra.
Để tăng cường hiệu quả thực thi chính sách, pháp luật về khoáng sản, Thủ tướng Chính phủ chỉ thị tiếp tục quán triệt các Nghị quyết của Đảng, Nhà nước và văn bản quy phạm pháp luật về khoáng sản đến người dân, các tổ chức liên quan; thực hiện nghiêm các chủ trương, định hướng trong điều tra, thăm dò, khai thác, chế biến, xuất khẩu khoáng sản theo Chiến lược khoáng sản đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Thủ tướng Chính phủ yêu cầu lập quy hoạch nhà máy chế biến khoáng sản phải dựa trên kết quả điều tra cơ bản địa chất về khoáng sản; quyết định đầu tư dự án nhà máy chế biến khoáng sản phải căn cứ vào nguồn nguyên liệu từ kết quả thăm dò hoặc các hợp đồng nhập khẩu khoáng sản.
Cấp phép hoạt động khoáng sản phải căn cứ quy hoạch khoáng sản, phù hợp với năng lực chế biến, sử dụng và bảo đảm yêu cầu về môi trường; không cấp phép mới thăm dò, khai thác vàng sa khoáng; hạn chế và đi đến chấm dứt cấp phép khai thác khoáng sản manh mún, nhỏ lẻ. Không xuất khẩu khoáng sản thô.
Xử lý nghiêm vi phạm về khoáng sản
Thủ tướng giao Bộ Tài nguyên và Môi trường khẩn trương ban hành quy định kỹ thuật thăm dò cát, sỏi lòng sông theo hướng đơn giản, phù hợp với thực tế; hướng dẫn hồ sơ, thủ tục đăng ký khối lượng cát thu hồi trong quá trình nạo vét, khơi thông luồng lạch; đẩy mạnh điều tra cơ bản địa chất về khoáng sản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước, vốn vay ODA của Chính phủ và nguồn vốn “xã hội hóa” của tổ chức, cá nhân theo Quy hoạch đã được phê duyệt.
Đồng thời tăng cường thanh tra, kiểm tra chấp hành pháp luật về khoáng sản theo thẩm quyền; thanh tra trách nhiệm đối với các tổ chức hành chính và người đứng đầu trong quản lý nhà nước về khoáng sản; xử lý nghiêm các vi phạm pháp luật về khoáng sản và bảo vệ môi trường; chỉ đạo Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam phối hợp với Cơ quan thuế các cấp kiểm soát chặt chẽ sản lượng khai thác khoáng sản thực tế của các tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản.
Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường rà soát các quy hoạch khoáng sản thuộc thẩm quyền đã phê duyệt, trình Thủ tướng Chính phủ bổ sung, điều chỉnh theo quy định; tổ chức thẩm định công nghệ các dự án chế biến khoáng sản theo thẩm quyền.
Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Công Thương rà soát quy hoạch khoáng sản làm vật liệu xây dựng, nguyên liệu xi măng đã phê duyệt, trình Thủ tướng Chính phủ điều chỉnh theo quy định; tổ chức thẩm định công nghệ các dự án chế biến khoáng sản theo thẩm quyền; chủ trì xây dựng, ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn về mức độ chế biến cho khoáng sản làm vật liệu xây dựng phù hợp với thực tiễn.
Nghiêm cấm lợi dụng việc nạo vét để khai thác cát trái phép
Thủ tướng yêu cầu Bộ Giao thông vận tải hàng năm gửi quyết định phê duyệt; thông báo kế hoạch, thời gian thực hiện các dự án nạo vét, khơi luồng hàng hải, luồng đường thủy nội địa quốc gia thuộc thẩm quyền để Bộ Tài nguyên và Môi trường, UBND cấp tỉnh liên quan phối hợp quản lý.
Bộ Giao thông vận tải chủ trì, phối hợp với UBND cấp tỉnh liên quan trong việc phê duyệt, thanh tra, kiểm tra các dự án nạo vét, khơi thông luồng hàng hải, luồng đường thủy nội địa quốc gia thuộc thẩm quyền; nghiêm cấm lợi dụng việc nạo vét, khơi thông luồng để khai thác cát trái phép.
Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Tài chính chỉ đạo Tổng cục Hải quan kiểm tra và có biện pháp hữu hiệu ngăn chặn gian lận thương mại trong xuất khẩu khoáng sản; rà soát và ban hành văn bản hướng dẫn việc xử lý khoáng sản và phương tiện vận chuyển bị tạm giữ.
Ban Chỉ đạo quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả chỉ đạo các lực lượng chức năng phối hợp với chính quyền địa phương tăng cường kiểm tra và ngăn chặn có hiệu quả việc xuất khẩu lậu khoáng sản và gian lận thương mại trên địa bàn.
Bộ Quốc phòng chỉ đạo Bộ đội Biên phòng, Cảnh sát biển, các đơn vị liên quan phối hợp với lực lượng chức năng tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát, ngăn chặn có hiệu quả xuất khẩu lậu khoáng sản qua biên giới, đặc biệt là thông qua đường biển.
Bộ Công an chỉ đạo công an các địa phương phối hợp với chính quyền các cấp, các cơ quan chức năng liên quan ngăn chặn hiệu quả và xử lý nghiêm theo quy định đối với các hành vi khai thác khoáng sản trái phép, đặc biệt là đối với cát, sỏi, vàng sa khoáng, than; buôn lậu, gian lận thương mại, xuất khẩu khoáng sản trái phép.
Bộ Tư pháp chủ trì, phối hợp với các Bộ: Công an, Tài nguyên và Môi trường, các Bộ liên quan rà soát, kiến nghị sửa đổi, bổ sung pháp luật về hình sự đối với các hành vi điều tra, thăm dò, khai thác, vận chuyển, buôn bán khoáng sản trái phép gây hậu quả nghiêm trọng.
Tăng cường kiểm tra an toàn lao động trong khai thác khoáng sản
Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội chủ trì, phối hợp với các Bộ liên quan, UBND cấp tỉnh tăng cường thanh tra, kiểm tra an toàn lao động trong khai thác khoáng sản, nhất là đối với đá làm vật liệu xây dựng.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường, UBND cấp tỉnh liên quan kiểm tra việc trồng rừng thay thế đối với các diện tích đã chuyển mục đích để khai thác khoáng sản, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân không thực hiện; tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý đối với các đơn vị khai thác, nạo vét, khơi thông luồng gây sạt lở bờ sông, đe dọa an toàn đê điều; phối hợp với UBND cấp tỉnh liên quan có giải pháp phòng, chống và khắc phục có hiệu quả tình trạng sạt lở bờ sông.
UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương khẩn trương rà soát, điều chỉnh quy hoạch khoáng sản thuộc thẩm quyền theo quy định của Luật khoáng sản; hoàn thành dứt điểm việc khoanh định, phê duyệt khu vực cấm, tạm thời cấm hoạt động khoáng sản trong năm 2015.
Không quy hoạch thăm dò, khai thác cát, sỏi lòng sông thuộc diện tích các khu vực nạo vét, khơi thông luồng hàng hải, luồng đường thủy nội địa quốc gia đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt; đăng ký khối lượng cát thu hồi trong diện tích các dự án nạo vét, khơi thông luồng theo quy định của Luật khoáng sản.
UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương xây dựng phương án bảo vệ khoáng sản chưa khai thác trên địa bàn, trong đó quy định rõ trách nhiệm người đứng đầu chính quyền các cấp, đặc biệt là cấp xã; chủ động xây dựng cơ chế phối hợp trong bảo vệ khoáng sản chưa khai thác với địa phương liên quan ở khu vực giáp ranh; kiểm tra, giám sát UBND cấp dưới trong công tác quản lý nhà nước về khoáng sản.
