Trước yêu cầu mới, các nhà trường xác định rõ tinh thần chủ động tiếp cận, triển khai nghiêm túc, bảo đảm ổn định hoạt động dạy học và duy trì chất lượng giáo dục.
Hạn chế tối đa xáo trộn
Việc ban hành quyết định triển khai một bộ sách giáo khoa thống nhất nhằm thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo và Nghị quyết số 281/NQ-CP ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW.
Lựa chọn bộ sách “Kết nối tri thức với cuộc sống”, lý do được Bộ GD&ĐT đưa ra như sau: Bảo đảm đầy đủ, đồng bộ tất cả các môn học, hoạt động giáo dục; chất lượng khoa học, sư phạm được khẳng định qua thực tiễn, được sử dụng rộng rãi tại 34 tỉnh/thành, với quy mô học sinh lớn nhất trong các bộ sách giáo khoa hiện hành; tính ổn định, khả năng chỉnh lý, mức độ sẵn sàng cao nhất; hạn chế tối đa tác động đến giáo viên, học sinh, phụ huynh vì đây là bộ sách đang được sử dụng ổn định và phổ biến nhất, giáo viên quen thuộc phương pháp, cấu trúc bài học.
Theo cô Vũ Thị Thúy - giáo viên Trường THCS Thụy Liên (Thái Thụy, Hưng Yên), bộ sách “Kết nối tri thức với cuộc sống” có tính ứng dụng và thực tiễn cao. Đúng như tên gọi, các bài toán trong sách giáo khoa không còn là những con số khô khan mà được lồng ghép khéo léo vào các tình huống đời sống quen thuộc như: Tính toán chi phí đi chợ, đo đạc diện tích sân trường, hay giải quyết những vấn đề liên quan đến môi trường và giao thông. Nhờ đó, học sinh có thể dễ dàng trả lời được câu hỏi: “Học toán để làm gì?”.
Cấu trúc bài học hiện đại, theo đó mỗi bài học thường được thiết kế theo mô hình phát triển năng lực với 4 bước rõ rệt. Mở đầu: Đưa ra tình huống thực tế để khơi gợi sự tò mò. Khám phá: Hình thành kiến thức mới thông qua các hoạt động. Hoạt động/Luyện tập: Củng cố kỹ năng bằng các bài tập phân bậc. Vận dụng: Giải quyết vấn đề thực tế bằng kiến thức vừa học. Về hình thức, sách có thiết kế đồ họa hiện đại, màu sắc tươi sáng, hình ảnh minh họa sinh động.
Theo cô Lã Thị Hè - giáo viên Trường THCS Thụy Liên (Thái Thụy, Hưng Yên), việc Bộ GD&ĐT sớm quyết định lựa chọn một bộ sách giáo khoa thống nhất đáp ứng nguyện vọng của đông đảo nhân dân, đồng thời giúp giáo viên, nhà trường chủ động xây dựng các giải pháp chuẩn bị tốt cho năm học mới ngay từ bây giờ.
Với những trường đang sử dụng sách “Kết nối tri thức với cuộc sống” thì việc triển khai rất thuận lợi; còn các trường đang học bộ sách khác cũng có thể chủ động nghiên cứu, sớm triển khai bộ sách này để cán bộ, giáo viên xây dựng kế hoạch bài dạy kịp thời, đồng thời làm tốt công tác tuyên truyền với cha mẹ học sinh nhằm ổn định tâm lý, tránh những băn khoăn, lo lắng.
Bên cạnh đó, sự thống nhất còn tạo ra tính đồng bộ trong kiểm tra, đánh giá, giúp giáo viên và học sinh không còn tâm lý “học sách này nhưng thi đề sách kia”. Việc ra đề thi, đặc biệt là các kỳ thi chuyển cấp hay thi tốt nghiệp, cũng dễ tìm được tiếng nói chung về ngữ liệu. Học sinh khi chuyển trường không còn lo lắng phải làm quen với bộ sách mới.
Việc dùng chung một bộ sách còn góp phần tiết kiệm chi phí và tài nguyên như nguyên vật liệu, nhân công, chi phí in ấn, xuất bản, phát hành; sách giáo khoa có thể được sử dụng lại qua nhiều năm, giúp giảm gánh nặng kinh tế cho các gia đình khó khăn. Đồng thời, điều này cũng giúp giảm áp lực lựa chọn sách cho nhà trường và các tổ chuyên môn, không phải mất nhiều thời gian, công sức cho quy trình chọn sách hằng năm, đồng thời bảo đảm tính an toàn, chuẩn xác của nội dung kiến thức.
Chủ động thích ứng
Bà Lê Thị Hương Mai - Phó Hiệu trưởng Trường THCS Đống Đa (Kim Liên, Hà Nội) cho biết, từ năm học đầu tiên triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018, trên cơ sở đánh giá mục tiêu chương trình, điều kiện cơ sở vật chất, đặc điểm học sinh và năng lực chuyên môn, đa số các môn học được nhà trường lựa chọn triển khai theo bộ sách “Kết nối tri thức với cuộc sống”. Hai môn Toán và Nghệ thuật được triển khai theo các bộ sách khác đã được Bộ GD&ĐT phê duyệt, nhằm bảo đảm tính linh hoạt và phù hợp với điều kiện thực tiễn của nhà trường.
Khẳng định việc chuyển sang sử dụng bộ sách giáo khoa thống nhất không tạo ra áp lực lớn đối với nhà trường, bà Lê Thị Hương Mai lý giải, quá trình triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018, nhà trường luôn quán triệt quan điểm chỉ đạo tại Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT, lấy yêu cầu cần đạt của chương trình làm căn cứ xây dựng kế hoạch giáo dục và kế hoạch bài dạy, coi sách giáo khoa là tài liệu phục vụ dạy học.
Bên cạnh đó, việc đa số các môn học đã được triển khai theo bộ sách “Kết nối tri thức với cuộc sống” cũng tạo thuận lợi nhất định cho nhà trường trong quá trình rà soát, điều chỉnh và tổ chức thực hiện khi chuyển sang bộ sách thống nhất.
Những điều chỉnh phát sinh chỉ tập trung ở hai môn Toán, Nghệ thuật, liên quan đến việc làm quen với cấu trúc bài học, cách khai thác hệ thống học liệu và rà soát kế hoạch bài dạy. Đây là những khó khăn mang tính kỹ thuật và tổ chức, không làm thay đổi mục tiêu, phương pháp, yêu cầu đánh giá theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018.
Để giáo viên, học sinh nhanh chóng tiếp cận bộ sách mới, bà Lê Thị Hương Mai cho biết, trước hết nhà trường rà soát, đối chiếu kế hoạch giáo dục và kế hoạch bài dạy theo từng môn, từng khối lớp, bám sát yêu cầu cần đạt của Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Từ đó, xác định rõ nội dung cần điều chỉnh khi sử dụng sách giáo khoa thống nhất, tập trung vào hai môn Toán và Nghệ thuật; khuyến khích giáo viên chủ động khai thác điểm tương đồng giữa các bộ sách để giảm áp lực khi chuyển đổi.
Các tổ/nhóm chuyên môn Toán và Nghệ thuật được giao thống nhất định hướng chung về tiếp cận nội dung, tổ chức hoạt động dạy học theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Trên cơ sở đó, tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn theo chuyên đề ngắn, tập trung vào thực hành làm quen với cấu trúc bài học và khai thác học liệu của sách giáo khoa thống nhất, hỗ trợ giáo viên vận dụng trực tiếp trong lớp học, bảo đảm tính ổn định, liên tục của hoạt động dạy học.
Nhà trường cũng sẽ khai thác hiệu quả hệ thống học liệu và tài nguyên dạy học đã được tích lũy trong quá trình triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018, hạn chế việc xây dựng mới tràn lan, giúp giáo viên giảm áp lực khi chuyển sang bộ sách giáo khoa thống nhất.
“Các giải pháp được triển khai theo hướng hỗ trợ giáo viên làm chủ sách giáo khoa mới, đồng thời giữ vững tính ổn định trong tổ chức dạy học. Đối với học sinh, quá trình học tập không bị xáo trộn, bởi nhà trường tiếp tục dạy học nhất quán theo yêu cầu của Chương trình giáo dục phổ thông 2018”, bà Lê Thị Hương Mai cho hay.
Cùng quan điểm, thầy Nguyễn Phương Bắc - giáo viên Ngữ văn Trường TH&THCS Lâm Thao (Lương Tài, Bắc Ninh) cho rằng, việc thay đổi sang bộ sách mới cũng không có quá nhiều khó khăn. Các bộ sách đều xây dựng theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018, nên mục tiêu, yêu cầu cần đạt không thay đổi, giáo viên không phải dạy lại từ đầu mà chỉ làm quen với văn bản mới theo trục chủ đề đã dạy.
Bên cạnh đó, các bộ sách có nhiều điểm tương đồng: Nội dung kiến thức cơ bản, mạch bài, chủ đề lớn giữa các bộ khá giống nhau, thuận lợi cho việc tiếp cận ban đầu.
Chỉ ra một số khó khăn có thể gặp phải, như cần thời gian làm quen các văn bản mới, tâm lý e ngại thay đổi, thầy Nguyễn Phương Bắc cho rằng, để nhanh chóng tiếp cận với bộ sách mới, giáo viên cần tìm hiểu kỹ cấu trúc của sách và các bài học (chủ đề); so sánh với cấu trúc bộ sách đã sử dụng để tìm ra các nội dung giống nhau, từ đó sử dụng phương pháp dạy học phù hợp.
Nhà trường giữ các bộ sách còn lại trong thư viện làm tài liệu tham khảo cho giáo viên, học sinh khi muốn tìm hiểu các bài cùng chủ đề, cùng trục thể loại, hoặc dùng làm tài liệu xây dựng các bộ đề kiểm tra.
Với các trường đang dạy bộ sách giáo khoa khác, bước đầu có khó khăn nhất định. Tuy nhiên, giáo viên qua thực tiễn giảng dạy sẽ lựa chọn được ưu điểm của bộ sách mình đã sử dụng để làm giàu thêm nội dung kiến thức và có nhiều trải nghiệm hơn. Bài giảng cũng cần linh hoạt hơn để phù hợp với từng đối tượng học sinh”, cô Lã Thị Hè chia sẻ.
