Đem ánh sáng về vùng biên
Giữa đại ngàn Trường Sơn, nơi bản Phồng (xã Tam Thái, tỉnh Nghệ An) vẫn còn những mái nhà thưa thớt ẩn mình bên sườn núi, có một lớp học đặc biệt chỉ sáng đèn vào những buổi tối thứ Ba và thứ Năm hằng tuần.
Đó là lớp xóa mù chữ do cán bộ, chiến sĩ Đồn Biên phòng Tam Hợp phối hợp với Trường Tiểu học Tam Hợp tổ chức. Hơn hai năm qua, lớp học ấy không chỉ mang lại con chữ cho những phụ nữ Mông, Thái chưa từng một ngày được đến trường, mà còn mở ra những cánh cửa mới để họ tiếp cận tri thức và cơ hội thoát nghèo.
Đằng sau hành trình bền bỉ ấy là tâm huyết của những người thầy quân hàm xanh, điển hình là Đại úy Nguyễn Kim Trọng – Đội trưởng Đội Vận động quần chúng, người đã dành trọn tình yêu thương, trách nhiệm và sự kiên trì để đồng bào nơi biên cương bước qua rào cản mù chữ.
Sinh ra trong một gia đình có truyền thống cách mạng, lớn lên với những câu chuyện về kỷ luật, sự dấn thân và tinh thần cống hiến của người quân nhân, Đại úy Nguyễn Kim Trọng gần như đã sớm định hình lựa chọn cuộc đời mình. Nhưng kể cả khi khoác lên vai màu áo lính biên phòng, anh cũng không ngờ rằng có ngày mình trở thành một “người thầy” đặc biệt, đứng lớp giữa bản làng heo hút, nơi những học viên tuổi đời có khi ngang với tuổi mẹ, tuổi chị của anh.
Năm 2022, khi được đơn vị cử đi tập huấn chương trình xóa mù chữ của Bộ GD&ĐT, anh Trọng mang theo sự háo hức và quyết tâm góp phần đưa tri thức đến với đồng bào vùng biên. Trở về đơn vị sau khóa tập huấn, anh bắt tay ngay vào việc khảo sát tình trạng mù chữ tại địa bàn.
Kết quả khiến anh không khỏi trăn trở, riêng xã Tam Hợp (cũ) vẫn còn tới 66 người dân chưa biết đọc, biết viết. Những con số ấy không chỉ là dữ liệu thống kê mà là một phần nguyên nhân khiến nhiều gia đình trong bản lâu nay vẫn quanh quẩn trong vòng nghèo khó, thiếu thông tin và thiếu cơ hội tiếp cận chính sách.
Từ thực tế đó, anh tham mưu cho Ban Chỉ huy Đồn Biên phòng Tam Hợp phối hợp với Trường Tiểu học Tam Hợp và các tổ chức đoàn thể trong bản xây dựng đề xuất mở lớp xóa mù chữ tại bản Phồng. Ban đầu, kế hoạch được phê duyệt là mở lớp dành riêng cho phụ nữ, vốn là nhóm đối tượng chịu nhiều thiệt thòi nhất.
“Không ít chị em lấy chồng từ rất sớm, quanh năm lên nương, xuống suối, gần như chưa từng biết đến trang sách, dòng chữ. Lớp học đầu tiên được hình thành với 21 học viên, đều là hội viên phụ nữ trong bản”, Đại úy Nguyễn Kim Trọng chia sẻ.
Tuy nhiên, mở lớp chưa phải là điều khó mà giữ học viên đến lớp đều đặn mới là thử thách lớn nhất. Đối với phụ nữ vùng cao, việc mưu sinh luôn đặt lên hàng đầu. Mùa rẫy đến, nhiều người làm việc tới tối muộn; việc học trở thành điều xa xỉ. Các anh em trong Đồn Biên phòng vì thế phải phối hợp chặt chẽ với nhà trường, Hội Phụ nữ bản để đi tuyên truyền, vận động từng nhà.
Nhưng khó khăn hơn cả là nhóm phụ nữ trẻ, những người mới ngoài hai mươi, độ tuổi nhỏ nhất trong lớp là 26. Họ có xu hướng rời bản đi làm công ty để tìm cơ hội thoát nghèo. Ý tưởng bỏ học giữa chừng xuất hiện như điều tất yếu nếu cuộc mưu sinh gọi họ rời lớp học đêm.
Trước thực tế ấy, Đại úy Nguyễn Kim Trọng đã chủ động tham mưu cho đơn vị xây dựng mô hình hỗ trợ sinh kế tiêu biểu là mô hình nuôi dê sinh sản. Không chỉ là nguồn thu nhập giúp ổn định cuộc sống, những con dê giống trở thành “điểm tựa” để các chị em yên tâm ở lại bản, tiếp tục theo học. Chỉ khi đời sống bớt gánh nặng, họ mới có điều kiện học chữ và có thêm cơ hội thay đổi tương lai.
Thành quả lớn nhất là nhận thức
Trong lớp học nơi bản xa, học viên từ 26 đến hơn 50 tuổi; có người đã 53 tuổi, đôi tay quen cuốc nương, quen cầm dao phát rẫy nhưng lóng ngóng khi lần đầu viết những nét chữ đầu tiên. Vì vậy, việc dạy học không thể giống với cách dạy học sinh phổ thông. Để mỗi buổi học đều là niềm vui, Đại úy Trọng mạnh dạn đề nghị giáo viên thay đổi một số nội dung, ngữ liệu trong sách giáo khoa cho phù hợp với đời sống của đồng bào.
Trước mỗi buổi vào bài mới, anh thường tổ chức phần khởi động bằng những bài hát quen thuộc, gần gũi với văn hóa bản địa. Khi những giai điệu vang lên, những ánh mắt rụt rè dần sáng lên niềm hứng thú; từ đó con chữ không còn là nỗi sợ mà trở thành điều mới mẻ, thú vị để khám phá.
Hai năm gắn bó với lớp học xóa mù chữ cũng là từng ấy thời gian anh Trọng tích lũy cho mình nhiều kỷ niệm đáng nhớ. Trong số đó, câu chuyện về chị Vi Thị Mai, lớp trưởng, để lại trong anh ấn tượng sâu sắc nhất. Chị là một trong những học viên lớn tuổi nhưng lại có tinh thần học tập đáng khâm phục.
Chị Mai thường tâm sự với anh rằng: Học để làm chủ cuộc sống, học để thoát nghèo, để không phải nhờ ai đọc hộ mỗi khi cầm tờ giấy công chứng. Nhờ sự kiên trì ấy, kết thúc giai đoạn 1 của lớp xóa mù chữ, chị Mai đã biết đọc, biết viết những dòng chữ cơ bản, thành quả mà trước đây chị từng nghĩ cả đời mình khó làm được.
Không chỉ riêng chị Mai, nhiều phụ nữ ở bản Phồng vì cuộc sống khó khăn mà chưa một lần được đến trường, nay đã có thể viết tên mình, đọc được những thông báo của bản, thậm chí có chị đã biết nhắn tin qua điện thoại.
Với họ, biết đọc, biết viết không chỉ là thành tựu của bản thân mà còn là chìa khóa đưa họ đến gần hơn với các chính sách của Nhà nước, hiểu và tiếp cận các chương trình hỗ trợ, vay vốn, bảo hiểm, y tế… một cách chủ động hơn.
Đối với Đại úy Nguyễn Kim Trọng, thành quả lớn nhất của công tác xóa mù chữ không nằm ở những con số mà là sự thay đổi trong nhận thức và cuộc sống của bà con. Khi không còn phải điểm chỉ hay lăn tay trong các giấy tờ; khi có thể tự viết tên mình, tự đọc được đường đi, chính sách, thông báo… người dân sẽ trở nên tự tin hơn, mạnh dạn và vững vàng hơn trong hành trình thoát nghèo bền vững.
