Tham vọng phủ xanh thành phố Paris

Paris không phải là trường hợp ngoại lệ. Thủ đô của Pháp, với gần 2,3 triệu dân (năm 2014), đề ra tham vọng từ nay đến năm 2020 phủ xanh được 100 ha (tương đương với gần 140 sân bóng đá) mái nhà và bờ tường của những tòa nhà trong thành phố, trong đó 1/3 diện tích dành cho mô hình nông nghiệp đô thị.

Để cây xanh trở thành một phần không thể thiếu trong mọi công trình, dù xây mới hay cải tạo, thành phố Paris huy động sự phối hợp của mọi đối tác: người dân, chủ đầu tư, chủ xây dựng, các nhà thiết kế phong cảnh…, đồng thời tạo điều kiện vật chất và kỹ thuật để thực hiện dự án.

Lập trang web kết nối người dân

Trước hết, thành phố phát hành cuốn hướng dẫn kỹ thuật liên quan đến các mái nhà có thể trồng cây được, các loại phương tiện giúp thực hiện dự án một cách hiệu quả. Tháng 06/2017, thành phố lập trang web Vegetalisons Paris (Cùng làm xanh Paris), cầu nối giúp người dân chia sẻ kinh nghiệm và tìm hiểu dự án Thiên Nhiên 2014-2020 (Nature 2014-2020) của đô trưởng Anne Hidalgo.

Chị Céline Brunel, phụ trách truyền thông của thị chính Paris, giới thiệu với RFI tiếng Việt về trang web Vegetalisons Paris:

“Mục tiêu của “Cùng làm xanh Paris”, một trang web cộng tác, là giúp kết nối những người cùng quan tâm đến thực vật tại Paris để họ gặp gỡ, chia sẻ, đặt câu hỏi hoặc tìm sự hỗ trợ, giúp đỡ khi muốn trồng cây xanh. Có nghĩa là họ có thể gặp những người đã thực hiện một dự án trồng cây xanh để nhận được những lời khuyên hoặc thủ thuật. Ngoài ra, trên website còn có đường kết nối đến Maison du Jardinage (Nhà Làm vườn) và ParisCulteurs (người trồng vườn Paris) nếu như không tìm thấy đủ những thông tin họ cần”.

Trang Vegetalisons Paris giống như kho báu Alibaba, người dân thủ đô có thể tìm hiểu những dự án đã được thực hiện gần nhà, khám phá những khu vườn chung ở từng quận Paris và chia sẻ dự án trồng cây.

Cấp miễn phí hạt và cây giống

Chỉ cần một khoảnh đất dưới gốc cây trên hè phố, một thảm cỏ nhỏ, một khoảng trống trên tường nhà phía mặt phố, người dân Paris có thể viết đơn xin phép trồng cây, theo giải thích của chị Céline Brunel:

“Có nhiều nơi để gieo hạt giống trồng cây ở một số khu vực công cộng, như dưới gốc cây chẳng hạn. Với trường hợp này, cần phải có giấy phép. Nhiều người đi thu nhặt các tấm pa-lét và trồng cây vào đó. Một số người khác thì trồng cây ngoài ban công, trên mái nhà nơi họ sinh sống, hoặc đơn giản là làm một góc vườn nhỏ bên cửa sổ.

Để được trồng cây trên nóc nhà, người dân thường phải xin phép trước ban đại diện của tòa nhà để nghiên cứu về mức độ chịu đựng của nóc nhà. Vì không phải tòa nhà nào cũng có thể chịu được sức nặng, lối lên mái có thể không dễ dàng hoặc không được trồng cây trên mái nhà. Vì vậy, cần phải tìm hiểu trước những bước cần làm”.

Chính vì vậy, chính quyền Paris luôn khuyến cáo người dân khi muốn trồng cây trên mái nhà, phải luôn chú ý đến một số điểm như đa dạng sinh học, mối liên hệ xã hội, thẩm mỹ, bảo vệ tòa nhà… Một đội ngũ chuyên gia kỹ thuật sẽ được cử đến khảo sát khu vực, kiểm tra khả năng thực hiện dự án và loại cây có thể trồng được.

Chính sách khuyến khích trồng cây của chính quyền Paris còn được thể hiện ở việc cung cấp miễn phí hạt, củ giống hoặc cây giống ở vườn ươm của thành phố. Nếu không tìm được hạt giống mong muốn, người dân Paris có thể đăng rao vặt trên trang Vegetalisons Paris:

“Họ có thể đăng tin tìm hoặc cho hạt giống. Cũng có người đăng thông báo cho thùng ủ phân hữu cơ. Họ cũng có thể đăng lên website dự án trồng cây. Ví dụ, một người dân Paris được phép trồng hoa ở dưới một gốc cây trước nhà, họ có thể thông báo ý định trồng cà chua, hoa sen đất (capucine)… vừa kêu gọi người chung sức, vừa xin lời khuyên của người khác, như về cách tưới cho từng loại cây chẳng hạn. Nói tóm lại, ngoài mục đích khuyến khích phủ xanh thành phố, trang web còn là cầu nối xây dựng thêm quan hệ. Việc này cũng rất quan trọng.”

Xanh, sạch và bảo vệ thiên nhiên là những tiêu chí được đề cao trong quá trình phủ xanh Paris, có nghĩa là người dân không dùng thuốc trừ sâu, không dùng phân hóa học. Chị Céline Brunel cho biết các hộ gia đình sống ở quận 2 và quận 12 của Paris đã được trang bị các bình chứa rác hữu cơ và động vật để chế biến thành phân bón tự nhiên. Tuy nhiên, thành phố Paris còn muốn tối ưu hóa quá trình tái chế rác thải hữu cơ nhờ các bình ủ phân hữu cơ (lombricomposteur):

“Hiện tại, Paris tặng miễn phí 500 bình ủ phân hữu cơ, và để nhận được, người dân phải đăng kí trên trang vegetalisons.paris. Những bình ủ phân hữu cơ là một hệ thống hoàn toàn khác. Loại bình này có nhiều tầng. Ở tầng thứ hai có rất nhiều giun đất, ở tầng thứ nhất, người ta để các loại rác hữu cơ (vỏ rau củ quả), cùng với thời gian, những con giun này tiêu hóa rác, cuối cùng người ta có được một loại phân hữu cơ dùng để bón cho cây trồng tại nhà, hoặc ngoài ban công hay trong khu vườn chung. Như vậy, Paris có thêm một phương pháp ủ phân hữu cơ mới, cùng với những phương pháp đang được tiến hành”.

Nông nghiệp đô thị “cây nhà lá vườn” trên mái nhà Paris

“Mục tiêu 100 ha” được thành phố Paris đề ra ngày 11/01/2016 nhằm phủ xanh các công trình tại Paris và phát triển nông nghiệp đô thị. Trong vụ mùa đầu tiên năm 2016, các loại cây được ưu tiên trồng là cà chua, xà lách và nhiều loại rau tươi khác trên nóc nhà của 33 doanh nghiệp và cơ quan nhà nước, như khách sạn Pullman, trụ sở của RATP – cơ quan quản lý phương tiện công cộng Paris và vùng Ile-de-France…

“Ví dụ như nóc của khách sạn Royal Monceau và khách hàng của khách sạn tư nhân này được nếm “cây nhà lá vườn”. Ngoài ra, còn có công ty khởi nghiệp (start-up) Aéromate, giành chiến thắng trong cuộc thi ParisCulteurs mùa 1, đề xuất cung cấp các loại rau thơm trồng ở Paris, không bị tác động vì ô nhiễm, nên hoàn toàn ăn được”.

Chỉ trong vòng vài tháng, hơn 4.000 cây thơm đã phủ xanh 490m2 mái của trung tâm y tế thuộc công ty RATP (quận 12 Paris) nhờ phương pháp thủy canh, được người Inca sử dụng từ xa xưa và được công ty khởi nghiệp Aéromate áp dụng. Các chậu cây được đặt trên một bệ nổi, còn rễ chìm trong dung dịch dinh dưỡng. Theo Théo, kĩ sư nông nghiệp trẻ và là một trong ba sáng lập viên của Aéromate, phương pháp thủy canh cho phép tiết kiệm đến 90% lượng nước so với cách trồng bình thường và sản lượng gấp 3 đến 4 lần so với canh tác trong đất, đồng thời không cần sử dụng đến thuốc trừ sâu, diệt cỏ.

Aéromate thu hoạch theo đơn đặt hàng theo tiêu chí “chu trình ngắn” (court circuit), đang được đề cao tại Pháp. Ngoài đáp ứng nhu cầu của nhân viên RATP, nông phẩm của họ còn được giao đến các nhà hàng hoặc các cửa hàng trong khu vực.

Đến vụ mùa 2017-2018, có thêm 41 đối tác mới tham gia và cây hoa bia trở thành đối tượng chính. Mục tiêu là trồng được 1 km cây hoa bia để có thể sản xuất bia… Made in Paris. Với bà Camille Lamelot, người đứng đầu dự án “Mục tiêu 100 ha”, đây là ý tưởng chưa từng có, có thể được gọi là tiên phong trên thế giới. Dĩ nhiên là không thể để loại cây bò sát và sống dai mọc ở khắp nơi, “những địa điểm được chú ý là những bờ tường dài, cao ít nhất 4 mét”. Ngày 15/02/2018, thành phố đã chọn ra được 8 địa điểm ở khắp Paris. Tuy nhiên, để nếm được bia Made in Paris, người dân sẽ phải kiên nhẫn thêm một chút vì phải đến cuối tháng 08/2018, vụ thu hoạch hoa bia đầu tiên mới bắt đầu.

Không chỉ tỏ ra lạc quan về mục tiêu sắp đạt được, điều quan trọng với chị Céline Brunel là người dân Paris ngày càng quan tâm đến không gian xanh và muốn cải thiện môi trường ở thủ đô:

“Thành phố Paris mong muốn phủ xanh 100 ha và thành phố sắp hoàn thiện được chỉ tiêu đề ra, dù tôi không có con số cụ thể ở đây. Nhưng một điều chắc chắn là người dân Paris nói riêng, và người Pháp nói chung, ngày càng quan tâm đến các vấn đề về môi trường và phủ xanh thành phố. Chính quyền Paris ngày càng nhận được nhiều đơn xin trồng cây tại các khu vực công cộng và những đơn xin này thường đứng tên tập thể hoặc hiệp hội. Người ta nhận thấy đà tiến tới và chúng tôi cùng vượt qua được thử thách phủ xanh thành phố”.