Trong khi đó Nga bày tỏ sự tiếc nuối, đồng thời cho rằng động thái trên là một hậu quả từ áp lực Mỹ đặt vào Iran khiến Thỏa thuận hạt nhân Iran (JCPOA) bên bờ vực sụp đổ. Anh kêu gọi Tehran “tránh có bất kỳ bước đi nào xa hơn” khỏi thỏa thuận mang tính bước ngoặt trên và Liên Hợp Quốc cho rằng Iran phải tuân thủ theo thỏa thuận này.
Iran đang “đùa với lửa”
“Iran đã vượt quá giới hạn 300 kg dựa trên kế hoạch của mình” tuyên bố hồi tháng 5 – Bộ trưởng Ngoại giao Iran Mohammad Javad Zarif nói với hãng tin ISNA. Tuy nhiên, ông cũng nói rằng động thái này có thể bị đảo ngược.
Tại Nhà Trắng, khi được phóng viên hỏi về lời nhắn tới Iran, Tổng thống Trump thẳng thừng đáp: “Họ biết họ đang làm gì. Họ biết họ đang đùa với lửa và tôi nghĩ họ đang đùa với lửa”.
Mỹ đã rút khỏi JCPOA năm ngoái và đánh vào các giao dịch tài chính, xuất khẩu dầu quan trọng của Iran cũng như các lĩnh vực khác bằng hàng loạt lệnh trừng phạt khác nhau. Trong khi đó, Tehran tìm cách gây áp lực vào các bên còn lại nhằm cứu vãn thỏa thuận và ngày 18/5, họ tuyên bố không còn tôn trọng giới hạn đặt ra đối với kho dự trữ uranium làm giàu và nước nặng của họ.
Tehran đe dọa sẽ từ bỏ thêm các cam kết hạt nhân trong thỏa thuận trừ khi các bên ký kết còn lại là Anh, Trung Quốc, Pháp, Đức và Nga giúp Iran tránh lệnh trừng phạt, đặc biệt con đường tiệu thụ dầu mỏ của nước này ra thế giới bên ngoài.
Trước đó, Nhà Trắng cho biết “Mỹ và đồng minh sẽ không bao giờ cho phép Iran phát triển vũ khí hạt nhân” và thề sẽ tiếp tục tung ra các “áp lực tối đa” lớn hơn lên Tehran.
Không nên “kịch tính hóa tình hình”
Bộ trưởng Ngoại giao Iran khẳng định Iran không làm gì sai. “Chúng tôi không vi phạm JCPOA” – ông đăng trên
Twitter đồng thời cho biết Iran sẽ “đảo ngược” quyết định “ngay khi các nước E3 tuân thủ bổn phận của mình” (E3 là các bên ký thỏa thuận: Anh, Pháp và Đức).
Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo buộc tội Iran sử dụng chương trình hạt nhân của mình với mục đích “tống tiền cộng đồng quốc tế và đe dọa an ninh khu vực”.
Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) xác nhận Iran đã vượt quá giới hạn mà JCPOA đưa ra đối với kho dự trữ uranium làm giàu ở mức thấp (LEU). Một nhà ngoại giao ở Vienna – nơi tọa lạc của IAEA – nói với hãng tin AFP rằng Iran đã vượt quá 2 kg so với giới hạn 300 kg.
Trong khi đó, Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov nói rằng, động thái của Iran là nguyên nhân cho sự “hối tiếc” nhưng cũng là “một hậu quả tự nhiên của các sự kiện gần đây”, đồng thời đây cũng là kết quả do “những áp lực chưa từng có” từ Mỹ. “Người ta không nên kịch tính hóa tình hình” – ông Ryabkov bình luận trên các hãng thông tấn của Nga – quốc gia đồng minh với Iran.
Bộ trưởng Ngoại giao Anh Jeremy Hunt nói trên Twitter rằng London “lo lắng sâu sắc” và thúc giục Iran “trở lại tuân thủ” thỏa thuận hạt nhân. Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres cho biết, việc Iran tuân thủ thỏa thuận là điều “rất cần thiết”.
 |
|
Nỗ lực của châu Âu là chưa đủ
Trước tình hình trên, về phần mình, Thủ tướng Israel
Benjamin Netanyahu thúc giục các nước châu Âu áp đặt lệnh trừng phạt lên Iran, kẻ địch tiềm tàng của nước này.
Theo Nhà Trắng, Tổng thống Trump đã có cuộc nói chuyện với người đồng cấp Pháp
Emmanuel Macron hôm 1/7 về vấn đề Iran vi phạm giới hạn của thỏa thuận.
Tuần trước, Liên minh châu Âu cho biết sau một cuộc họp nhằm cứu vãn JCPOA rằng một cơ chế thanh toán đặc biệt được lập nên nhằm giúp Iran tránh các lệnh trừng phạt có tên INSTEX cuối cùng đã “hoạt động” và những giao dịch đầu tiên đang được tiến hành.
Tuy nhiên, những nỗ lực của các nước châu Âu vẫn chưa đủ, vì vậy Iran sẽ xúc tiến các biện pháp đã tuyên bố của mình – ông Zarif nói và cho biết thêm rằng INSTEX, mới đang “ở giai đoạn đầu” của các cam kết, vẫn chưa được thực hiện đầy đủ. Thỏa thuận năm 2015 cho thấy Iran cam kết không bao giờ đạt được một quả bom nguyên tử, chấp nhận các giới hạn đối với chương trình hạt nhân của mình và cho phép các cuộc thanh tra của IAEA để đổi lấy việc các lệnh cấm vận quốc tế được dỡ bỏ một phần.
Iran cũng đe dọa bắt đầu làm giàu uranium trên mức tinh chế 3,67% từ 7/7. Mức này vẫn còn rất xa so với mức 90% cần thiết để tạo một vũ khí.
Những căng thẳng mới nhất trên đây diễn ra vào thời điểm Mỹ tăng cường lực lượng tại vùng Vịnh và một loạt các vụ việc diễn ra, bao gồm sự kiện Iran bắn hạ một máy bay không người lái Mỹ mà họ cho rằng xâm phạm không phận của mình.
