Năm 1981, các bác sĩ người Mỹ đã ghi nhận một vụ bùng phát nhiễm trùng lạ như ung thư da bất thường trong cộng đồng người đồng tính nam tại những thành phố lớn của Mỹ như Los Angeles, New York và San Francisco. Tại thời điểm ấy, y học vẫn chưa hay biết gì về vi rút HIV lẫn phương thức mà nó lây truyền. Họ tạm gọi đó là "bệnh ung thư đồng tính" (gay cancer). Sau đó, Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) đã dựa trên những dữ liệu ban đầu mà cho rằng những bệnh nhân bị ung thư da xuất phát từ một tác nhân và đây cũng chính là triệu chứng lâm sàn.
Mãi đến năm 1984, một cuộc nghiên cứu chính thức mới được công bố. Theo đó, Gaetan Dugas (sinh năm 1953), một tiếp viên hàng không người Mỹ gốc Canada, chính là kẻ đã lây lan căn bệnh này cho 3 người đàn ông khác. Các nhà khoa học khẳng định vi rút HIV có liên quan đến hoạt động tình dục và gọi Dugas là "bệnh nhân số 0" trong nghiên cứu. Trong cuốn sách nổi tiếng And the Band Played On xuất bản năm 1987, tác giả Randy Shilts viết: "Vai trò quan trọng của Dugas trong việc lây lan vi rút mới này trong người Mỹ là điều không thể phủ nhận được".
Gaetan Dugas trên một tờ báo vào thập niên 80
Chính vì điều này, Gaetan Dugas và gia đình đã bị miệt thị nặng nề trong nhiều thập kỷ. Họ cho rằng Dugas phải chịu trách nhiệm cho 1,2 triệu ca nhiễm bệnh hiện nay tại Mỹ cùng hàng triệu người đã bỏ mạng vì HIV/AIDS. Không dừng lại ở đó, định kiến dành cho người đồng tính trong xã hội Mỹ cũng trở nên tồi tệ hơn bao giờ hết. Rất nhiều chính trị gia đã sử dụng sự việc này như một chiêu bài vận động tranh cử. Họ ban hành những quy định gây bất lợi đối với người đồng tính và hầu hết trong số đó vẫn còn tồn tại đến ngày nay. Nổi tiếng nhất có thể kể đến quy định cấm người đồng tính nam hiến máu.
Tuy nhiên, theo một nghiên cứu về HIV/AIDS mới được công bố trên tạp chí Nature, Gaetan Dugas không phải là nguồn gốc của đại dịch. Richard McKay, nhà sử học tại Đại học Cambridge và đồng tác giả cuộc nghiên cứu, cho biết giới truyền thông đã hiểu sai. Cụ thể, "bệnh nhân 0" ở đây không phải là "người đầu tiên nhiễm bệnh" mà là "bệnh nhân O" với chữ "O" ám chỉ là "bên ngoài tiểu bang California".
Các nhà khoa học đã khẳng định vi rút HIV từ châu Phi vào Mỹ thông qua biển Caribbean vào năm 1967, tới thành phố New York năm 1976 rồi lan ra khắp cả nước. Khi ấy, Dugas chỉ là một cậu nhóc và tất nhiên chưa biết tình dục là gì.
Nhóm nghiên cứu đã thí nghiệm hơn 2.000 mẫu huyết thanh của người đồng tính nam từ những năm 1978 đến 1979. Thông qua phương pháp xét nghiệm di truyền tinh vi, kết quả đã cho thấy những chủng HIV được tìm thấy trong thập niên 70 tại Mỹ trùng với chủng HIV xuất hiện trong khu vực biển Caribbean. Sau khi vào Mỹ, vi rút này đã nhiều lần biến đổi.
"Thành phố New York đóng vai trò then chốt trong việc lây lan vi rút HIV sang bờ Tây nước Mỹ và cuối cùng là Tây Âu, Úc, Nhật Bản, Nam Mỹ và nhiều quốc gia khác nhau", Michael Worobey, đồng tác giả cuộc nghiên cứu đến từ Đại học Arizona cho biết.
Gaetan Dugas qua đời năm 1984 trong sự phỉ báng của công chúng
"Gaetan Dugas là một trong những bệnh nhân bị thù ghét nhất trong lịch sử. Ông còn là cái cớ cho nhiều cá nhân và tổ chức sử dụng để thực hiện ý đồ xấu của mình", Richard McKay nói. "Thế nhưng sự thật là anh ta đơn giản chỉ là một trong hàng ngàn người bị nhiễm bệnh trước khi vi rút HIV được nhận diện".
