Phối hợp nhà trường – gia đình – bản làng
Ở vùng cao, giáo dục chưa bao giờ là câu chuyện của riêng trường lớp. Từ nhiều năm nay, việc đưa trẻ đến trường, duy trì phổ cập giáo dục và nâng cao dân trí đã trở thành trách nhiệm chung của gia đình, dòng họ, bản làng và hệ thống chính trị địa phương. Nhờ đó, những bước tiến về học tập, xóa mù chữ và nâng cao dân trí không chỉ đến từ nỗ lực của ngành giáo dục, mà còn từ sự đồng lòng của cộng đồng cư dân.
Tại xã Mường Toong, hiện có 6 trường học với 136 lớp, hơn 3.600 học sinh theo học ở các cấp. Mỗi năm, 100% trẻ 5 tuổi ra lớp và 100% trẻ 6 tuổi vào học lớp 1; xã duy trì chuẩn phổ cập giáo dục mầm non trẻ 5 tuổi, phổ cập tiểu học và THCS mức độ 3; công tác xóa mù chữ đạt mức độ 2. Những kết quả này có được là nhờ thực hiện hiệu quả phương châm “nhà trường là trung tâm, gia đình là nền tảng, cộng đồng là chỗ dựa”.
Ở nhiều bản xa trung tâm, già làng, trưởng bản đóng vai trò “cầu nối” quan trọng. Họ cùng giáo viên đến từng nhà vận động phụ huynh đưa con em đến lớp, phân tích để người dân hiểu rằng việc học chính là con đường giúp thế hệ trẻ mở ra tương lai tốt đẹp hơn. Nhờ vậy, tình trạng bỏ học giữa chừng giảm đáng kể; việc duy trì sĩ số được cải thiện rõ rệt, kể cả tại những điểm trường vùng sâu, vùng xa.
Cùng với đó, các tổ chức đoàn thể như Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, Mặt trận Tổ quốc… thường xuyên tham gia tuyên truyền, vận động người dân không để trẻ em trong độ tuổi đến trường bị “bỏ quên”. Ở nhiều nơi, việc đến lớp đã trở thành nếp sinh hoạt quen thuộc của mỗi gia đình, không còn là lựa chọn mang tính tự phát. Phong trào xây dựng gia đình hiếu học, dòng họ hiếu học cũng lan tỏa mạnh mẽ, tạo môi trường xã hội khuyến khích việc học tập.
Song hành với giáo dục phổ thông, các trung tâm học tập cộng đồng duy trì hoạt động đều đặn, giúp người trưởng thành tiếp cận kiến thức về sản xuất, chăm sóc sức khỏe, pháp luật, bình đẳng giới, phòng chống tệ nạn xã hội… Điều này không chỉ góp phần nâng cao dân trí mà còn củng cố sự ổn định xã hội, từng bước hình thành thói quen học tập suốt đời ngay trong cộng đồng.
Đội ngũ giáo viên – hạt nhân của sự chuyển đổi
Để nâng cao dân trí một cách bền vững, yếu tố con người giữ vai trò quyết định. Ở Mường Toong, phần lớn giáo viên đạt chuẩn chuyên môn; nhiều thầy cô gắn bó lâu dài với vùng cao, coi nơi đây như quê hương thứ hai. Họ không chỉ làm nhiệm vụ giảng dạy mà còn là người bạn đồng hành, người định hướng tương lai cho học sinh.
Các phong trào thi đua dạy tốt – học tốt được triển khai thường xuyên, khích lệ giáo viên đổi mới phương pháp, nâng cao chất lượng bài giảng. Nhiều giáo viên đạt danh hiệu dạy giỏi; nhiều học sinh trưởng thành từ mái trường vùng cao đã tiếp tục học lên cao hơn và quay về đóng góp cho quê hương. Điều này càng khẳng định giá trị lâu dài của giáo dục trong việc xây dựng nguồn nhân lực tại chỗ.
Song song với nỗ lực của giáo viên, cơ sở vật chất trường lớp cũng từng bước được đầu tư. Toàn xã hiện có 160 phòng học, trong đó gần một nửa đã được kiên cố hóa; hệ thống phòng ở bán trú cho học sinh và phòng công vụ cho giáo viên tiếp tục được củng cố. Hai trường đạt chuẩn quốc gia và một số trường đạt kiểm định chất lượng giáo dục ở mức cao. Những cải thiện này giúp hoạt động dạy – học ngày càng ổn định hơn trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt.
Một điểm sáng đáng ghi nhận là chính sách hỗ trợ học sinh bán trú được triển khai đầy đủ, giúp các em yên tâm ở lại trường. Khi bữa ăn, chỗ ở và sinh hoạt được đảm bảo, phụ huynh cũng vững tin khi gửi con em đến lớp xa nhà. Đây là yếu tố quan trọng giúp duy trì sĩ số, đặc biệt ở bậc THCS, nơi nhiều học sinh phải rời gia đình để theo học.
cơ sở vật chất.
Phong trào khuyến học, khuyến tài tiếp tục phát triển mạnh. Nhiều dòng họ, gia đình xây dựng quỹ khuyến học để động viên con em vượt khó học tập. Ngày càng nhiều học sinh người dân tộc thiểu số xác định mục tiêu tiếp tục học lên THPT, trung cấp, cao đẳng, đại học hoặc theo đuổi chương trình đào tạo nghề. Đây là tín hiệu tích cực cho thấy nhận thức xã hội về vai trò của tri thức đã thay đổi rõ rệt.
Trong câu chuyện với phóng viên, chị Sùng Thị Mỷ, một phụ huynh ở xã Mường Toong chia sẻ: “Mình chỉ mong con cháu được học hành đầy đủ, có hiểu biết để tránh bỏ học giữa chừng, tránh tảo hôn và những thói quen lạc hậu. Có học thì mới biết đúng, sai, mới thay đổi cuộc sống của chính mình.” Những chia sẻ giản dị ấy phản ánh mong muốn chung của nhiều gia đình: xem tri thức là con đường bền vững để con em vươn lên.
Giữ vững thành quả, hướng tới xã hội học tập
Mặc dù đã đạt nhiều kết quả tích cực, địa phương vẫn phải đối diện với không ít khó khăn. Đời sống của một bộ phận người dân còn hạn chế; cơ sở vật chất trường lớp, đặc biệt là phòng học kiên cố và phòng bán trú, vẫn cần tiếp tục được tăng cường. Một số môn học còn thiếu giáo viên theo định mức; điều kiện thời tiết và địa hình phức tạp cũng ảnh hưởng không nhỏ đến việc đến lớp của học sinh.
Tuy vậy, những thách thức ấy càng củng cố quyết tâm của cấp ủy, chính quyền và người dân. Mường Toong tiếp tục xác định giáo dục là nhiệm vụ trung tâm, gắn nâng cao dân trí với giảm nghèo bền vững, phát triển nguồn nhân lực và ổn định xã hội. Cùng với việc củng cố hệ thống trường lớp, địa phương duy trì hoạt động của các trung tâm học tập cộng đồng, xây dựng môi trường học tập suốt đời cho mọi lứa tuổi.
Hành trình nâng cao dân trí ở vùng cao là hành trình bền bỉ, được tiếp nối mỗi ngày bằng sự hy sinh thầm lặng của thầy cô, bằng ý thức học tập của học sinh, bằng trách nhiệm của gia đình và cộng đồng. Khi tri thức trở thành nền tảng phát triển, một vùng đất sẽ thay đổi từ gốc rễ, bằng chính nội lực của người dân nơi đây.
Với những bước đi đã được khẳng định, cùng định hướng đúng đắn trong giai đoạn tiếp theo, địa phương có cơ sở để tiếp tục gìn giữ và phát huy thành quả của công tác xóa mù chữ, nâng cao dân trí; tiến tới xây dựng xã hội học tập, nơi mọi người dân đều có cơ hội tiếp cận tri thức, đóng góp cho sự phát triển bền vững của quê hương.
