Bắt đầu từ sinh kế phù hợp
Ở xã Si Pa Phìn (tỉnh Điện Biên), sinh kế của người dân gắn chặt với núi rừng và nương rẫy. Trong thời gian dài, sản xuất nông nghiệp chủ yếu mang tính tự cung tự cấp, quy mô nhỏ lẻ, phụ thuộc nhiều vào thời tiết và tập quán truyền thống. Chính điều này khiến thu nhập của nhiều hộ gia đình bấp bênh, khó tích lũy, và dễ rơi trở lại diện nghèo khi gặp rủi ro.
Nhận diện rõ điểm nghẽn ấy, địa phương từng bước chuyển hướng trong cách làm giảm nghèo. Thay vì chỉ hỗ trợ mang tính “cứu trợ”, các chương trình được triển khai theo hướng tạo sinh kế lâu dài, phù hợp với điều kiện tự nhiên và năng lực của người dân. Chăn nuôi gia súc, gia cầm bản địa; phát triển cây trồng có giá trị; tổ chức sản xuất theo nhóm, theo hợp tác xã… trở thành những hướng đi chủ đạo.
Sinh kế ở Si Pa Phìn không phải là những mô hình lớn, đòi hỏi vốn cao hay kỹ thuật phức tạp, mà được thiết kế vừa sức, dễ tiếp cận. Với người dân vùng cao, một mô hình hiệu quả là mô hình có thể triển khai ngay tại hộ gia đình, tận dụng lao động tại chỗ, giảm rủi ro và có khả năng nhân rộng. Chính từ những mô hình “nhỏ nhưng chắc” ấy, quá trình thoát nghèo mới có thể diễn ra bền vững.
Chăn nuôi gắn với chuyển giao kỹ thuật
Tại bản Đề Tinh 2, câu chuyện sinh kế bắt đầu từ những con gà đen giống được trao tận tay người dân. Nguồn hỗ trợ này đến từ Đoàn Kinh tế - Quốc phòng 379, thông qua Dự án phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi khu vực Kinh tế - Quốc phòng Mường Chà.
Không phải là hỗ trợ mang tính hình thức, việc cấp phát con giống được thực hiện bài bản, có lựa chọn đối tượng thụ hưởng rõ ràng và gắn với hướng dẫn kỹ thuật cụ thể.
Với 50 hộ dân trong bản, mỗi hộ được hỗ trợ 90 con gà đen giống, kèm theo thức ăn và thuốc phòng bệnh. Quan trọng hơn, cùng với con giống là sự đồng hành của cán bộ kỹ thuật Đoàn Kinh tế - Quốc phòng 379, trực tiếp hướng dẫn người dân cách làm chuồng trại, chăm sóc, vệ sinh và phòng chống dịch bệnh. Điều này giúp người dân yên tâm hơn khi bắt tay vào chăn nuôi, giảm rủi ro ngay từ giai đoạn đầu.
Gà đen là giống vật nuôi phù hợp với điều kiện khí hậu, tập quán sinh hoạt của đồng bào vùng cao, dễ nuôi, khả năng thích nghi tốt và đầu ra ổn định. Với quy mô vừa phải, mô hình này không chỉ giúp các hộ có thêm nguồn thu nhập mà còn tạo tiền đề để nhân đàn, mở rộng chăn nuôi trong những năm tiếp theo.
Tại buổi trao giống, đại diện Đoàn Kinh tế - Quốc phòng 379 bày tỏ mong muốn các hộ dân phát huy hiệu quả nguồn hỗ trợ, coi đây là “vốn khởi đầu” để xây dựng sinh kế bền vững. Chính quyền địa phương cũng cam kết tiếp tục theo dõi, hướng dẫn, kịp thời tháo gỡ vướng mắc để mô hình phát huy hiệu quả thực chất, không dừng lại ở con số ban đầu.
Từ mô hình gà đen ở Đề Tinh 2, có thể thấy rõ một cách tiếp cận mới là trao cơ hội chứ không chỉ trao hiện vật; đồng hành kỹ thuật thay vì “trao rồi để đó”. Đây chính là yếu tố giúp sinh kế trở thành công cụ giảm nghèo lâu dài.
Sản xuất nông nghiệp theo hướng hàng hóa
Song song với chăn nuôi, Si Pa Phìn đang từng bước chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo hướng sản xuất hàng hóa. Những năm gần đây, nhiều mô hình trồng cây ăn quả, cây có giá trị kinh tế được đưa vào sản xuất, phù hợp với thổ nhưỡng và điều kiện khí hậu địa phương.
Người dân được hướng dẫn áp dụng tiến bộ kỹ thuật, thâm canh tăng vụ, từng bước nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm.
Việc hình thành các tổ nhóm sản xuất, hợp tác xã nông nghiệp đóng vai trò quan trọng trong quá trình này. Khi tham gia tổ chức sản xuất chung, người dân không còn đơn lẻ trong việc tìm đầu ra cho sản phẩm. Thay vào đó, nông sản được kết nối với thị trường tiêu thụ ổn định hơn, giảm phụ thuộc vào thương lái nhỏ lẻ.
Việc gắn sản xuất nông nghiệp với bảo vệ rừng và phát triển rừng cũng mở thêm một hướng sinh kế cho người dân. Tham gia bảo vệ rừng, khoanh nuôi tái sinh, người dân vừa có thêm thu nhập, vừa nâng cao ý thức giữ gìn tài nguyên thiên nhiên, yếu tố sống còn đối với sinh kế lâu dài ở vùng cao.
Điều đáng ghi nhận là quá trình chuyển đổi sản xuất tại Si Pa Phìn không diễn ra ồ ạt, mà theo lộ trình phù hợp. Người dân được “làm quen” với cách làm mới từng bước, từ thay đổi giống, áp dụng kỹ thuật đến liên kết tiêu thụ. Chính cách đi chậm mà chắc ấy giúp giảm nghèo không chỉ thể hiện ở con số, mà ăn sâu vào thực tiễn đời sống.
Sinh kế gắn với thay đổi tư duy
Một điểm chung của các mô hình sinh kế ở Si Pa Phìn là đều hướng đến việc thay đổi tư duy sản xuất của người dân. Từ chỗ làm theo thói quen cũ, trông chờ nhiều vào hỗ trợ, người dân dần được khuyến khích chủ động học hỏi, tính toán hiệu quả kinh tế và chịu trách nhiệm với sinh kế của mình.
Cùng với việc tạo sinh kế, địa phương đặc biệt coi trọng khâu bảo vệ sinh kế nhằm hạn chế rủi ro tái nghèo. Trong tháng 11/2025, Si Pa Phìn đã triển khai đồng loạt tiêm phòng vaccine Lở mồm long móng cho đàn trâu, bò tại toàn bộ 20 bản. Gần 2.000 liều vaccine được phân bổ, lực lượng thú y trực tiếp xuống cơ sở, phối hợp với chính quyền và các đoàn thể vận động người dân chủ động đưa gia súc đi tiêm phòng đúng kế hoạch.
Việc tiêm phòng không chỉ nhằm kiểm soát dịch bệnh, mà còn góp phần bảo vệ “tài sản lớn nhất” của nhiều hộ nghèo vùng cao. Khi đàn gia súc được bảo đảm an toàn, người dân yên tâm đầu tư chăn nuôi, từng bước tích lũy và nâng cao thu nhập một cách bền vững.
Từ chăn nuôi gà đen ở Đề Tinh 2 đến công tác phòng, chống dịch bệnh cho đàn gia súc, sinh kế đang từng bước trở thành trụ cột trong công tác giảm nghèo ở Si Pa Phìn. Những mô hình này không chỉ tạo thêm thu nhập, mà còn giúp người dân nâng cao năng lực sản xuất, tăng khả năng chống chịu trước rủi ro.
Dù chặng đường phía trước còn nhiều thách thức, đặc biệt là tác động của thời tiết, dịch bệnh và thị trường, nhưng với nền tảng sinh kế đã được hình thành, người dân Si Pa Phìn có thêm cơ sở để vươn lên bằng chính sức lao động của mình. Đây cũng là tiền đề quan trọng để địa phương tiếp tục triển khai sâu hơn các giải pháp về giáo dục, y tế và an sinh xã hội, những lát cắt tiếp theo trong hành trình giảm nghèo đa chiều.
