Trước tình hình đó, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 96/2016/NĐ-CP quy định điều kiện về an ninh trật tự (ANTT) đối với một số ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, trong đó có DVCĐ. Tuy nhiên, không ít chuyên gia cho rằng, liệu việc quản lý theo Nghị định này có ngăn được những “kẽ hở” hiện nay?
Những “kẽ hở”
Theo Thông tư số 33/2010/TT-BCA thì điều kiện có tính chất ràng buộc về ANTT để có thể kinh doanh DVCĐ không quá nặng nề và còn nhiều lỗ hổng. Theo đó, khi thực hiện DVCĐ, chủ cơ sở kinh doanh phải lập hợp đồng theo quy định. Người đến cầm đồ, thế chấp phải xuất trình CMTND hoặc hộ chiếu còn giá trị sử dụng để chủ cơ sở kiểm tra, đối chiếu và photocopy lưu lại.
Đối với những hàng hoá, tài sản cầm đồ thuộc sở hữu của người thứ 3 phải có giấy ủy quyền hợp lệ của chủ sở hữu. Chủ kinh doanh không được nhận cầm đồ đối với hàng hoá, tài sản không rõ nguồn gốc hoặc tài sản do các hành vi vi phạm pháp luật mà có và khi nghi ngờ hàng hoá, tài sản là do phạm tội mà có phải thông báo với cơ quan công an...
Tuy nhiên, thực tế hiện nay thì những quy định này chỉ mang tính điều kiện bắt buộc nhưng chủ cơ sở dễ dàng “lách qua”. Những yêu cầu về giấy tờ, sổ sách hầu như không phải là vấn đề đối với DVCĐ. Việc chứng minh sở hữu đối với những tài sản nhỏ như đồ điện tử, điện thoại, trang sức… là không thể. Còn có “nghi ngờ” hay không lại là yếu tố mang tính chủ quan, rất khó quy kết trách nhiệm…
Trong khi đó, khả năng sinh lời từ kinh doanh DVCĐ rất cao. Chính vì thế, trên địa bàn Hà Nội hiện có hơn 1.700 cơ sở kinh doanh DVCĐ. Quy định còn “lỏng”, lợi nhuận lại cao, ràng buộc giữa người vay và chủ cầm đồ thường không được xử lý theo pháp luật nên từ loại hình kinh doanh này rất dễ dẫn đến hành vi vi phạm pháp luật, tội phạm.
Cần siết chặt quản lý hơn nữa
Có một thực tế hiện nay là DVCĐ đang “biến hình” khá phức tạp. Theo chủ một “công ty tài chính” ở quận Đống Đa (Hà Nội), hiện hoạt động cầm đồ, cho vay giờ kín đáo hơn, không cần cửa hàng hay quảng cáo... Tài sản thế chấp có thể có giá trị lớn hơn, nhưng ngược lại có thể không cần tài sản thực tế (có thể là tài sản chỉ mang tính tín chấp). Những sự thay đổi này khiến công tác quản lý Nhà nước thêm phần khó khăn. Vì vậy, Nghị định 96/2016/NĐ-CP có hiệu lực thi hành được kỳ vọng tạo thêm hành lang pháp lý để góp phần nâng cao hiệu quả quản lý trên lĩnh vực kinh doanh có điều kiện, nhất là với hoạt động cầm đồ.
Đáng chú ý, Nghị định quy định rõ: “Kinh doanh DVCĐ là kinh doanh dịch vụ cho vay tiền mà người vay tiền phải có tài sản hợp pháp mang đến cơ sở kinh doanh DVCĐ để cầm cố”. Về điều kiện, Nghị định cũng yêu cầu rõ, người chịu trách nhiệm về ANTT của cơ sở kinh doanh DVCĐ phải là người có hộ khẩu thường trú ít nhất 5 năm tại xã, phường, thị trấn nơi đăng ký đặt địa điểm hoạt động kinh doanh và trong thời gian 5 năm liền kề trước thời điểm đăng ký kinh doanh không bị cơ quan chức năng xử phạt vi phạm hành chính về một số hành vi có tính chất hình sự... Với điều kiện này, những đối tượng không có hộ khẩu, có tiền án, tiền sự không thể đứng ra làm dịch vụ này được.
Một vấn đề từ thực tiễn đã được đặt ra tại Nghị định là việc cầm đồ thường đi liền với đòi nợ. Nghị định cũng quy định khá rõ về điều kiện để thành lập cơ sở kinh doanh dịch vụ đòi nợ và đặc biệt nhấn mạnh lại việc nghiêm cấm đòi nợ khi chưa có hợp đồng ủy quyền của chủ nợ, chưa có văn bản thông báo cho Công an xã, phường, thị trấn nơi tiến hành đòi nợ... Những quy định này bước đầu đã bám gần hơn với thực tiễn của hoạt động kinh doanh DVCĐ, là tiền đề để cơ quan chức năng siết chặt quản lý, ngăn ngừa vi phạm và tội phạm... Nhưng để thực hiện những quy định này còn phải chờ Bộ Công an ra Thông tư hướng dẫn thi hành.
