Từ trăn trở đó, cô xây dựng sáng kiến “Một số kinh nghiệm thúc đẩy sự phát triển năng lực giao tiếp và hợp tác cho học sinh lớp 4”. Sáng kiến được đánh giá cao về tính hiệu quả và khả năng nhân rộng ở các trường tiểu học trên khắp các vùng miền của đất nước.
Thúc đẩy năng lực, phẩm chất cho học sinh
Theo cô Vũ Thị Cúc, trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục hiện nay, việc dạy học không chỉ nhằm truyền đạt tri thức, mà còn hướng tới việc hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh. Đặc biệt ở bậc tiểu học, lứa tuổi đang hình thành nhân cách, kỹ năng giao tiếp và hợp tác chính là nền tảng giúp các em tự tin hòa nhập, học hỏi và trưởng thành.
Từ thực tế nhiều năm làm công tác chủ nhiệm, cô nhận thấy có không ít học sinh chưa có ý thức tích cực tham gia công việc chung, thiếu kỹ năng làm việc nhóm, chưa biết bày tỏ ý kiến hay chia sẻ cùng thầy cô, bạn bè. Chính trăn trở đó đã thôi thúc cô nghiên cứu, xây dựng sáng kiến “Một số kinh nghiệm thúc đẩy sự phát triển năng lực giao tiếp và hợp tác cho học sinh lớp 4”.
Trước hết, cô bắt đầu từ việc tìm hiểu kỹ từng học sinh và gia đình. Bằng việc thu thập thông tin qua biểu mẫu điện tử, qua giáo viên năm trước và phụ huynh, cô nắm rõ tính cách, sở thích, năng lực cũng như mức độ hỗ trợ, đồng hành của cha mẹ. Từ đó, cô lựa chọn biện pháp phù hợp cho từng em, xây dựng kênh kết nối thường xuyên qua Zalo, Facebook, ClassDojo để trao đổi, điều chỉnh phương pháp giáo dục kịp thời.
Bước tiếp theo, cô tổ chức các hoạt động học tập theo nhóm trong các tiết học, coi đây là phương tiện hữu hiệu nhất để phát triển kỹ năng giao tiếp, hợp tác. Trong các tiết học, tùy nội dung bài, cô phân chia thành các nhóm linh hoạt, có khi nhóm đôi, nhóm ba, có khi nhóm lớn hơn để học sinh thảo luận, lắng nghe, thống nhất ý kiến rồi báo cáo kết quả trước lớp. Không chỉ vậy, cô còn hướng dẫn học sinh lập nhóm theo sở thích khi tham gia các hoạt động ngoài giờ như làm báo tường, trang trí lớp học, thi sáng tạo STEM hay biểu diễn văn nghệ.
“Khi tham gia hoạt động trao đổi nhóm, học sinh có cơ hội chia sẻ ý kiến, kinh nghiệm và ý thức với bạn. Chính nhờ việc cùng nhau lên ý tưởng, cùng thực hiện và cùng chia sẻ niềm vui khi hoàn thành, các em dần hình thành tinh thần hợp tác, học được cách tôn trọng và hỗ trợ lẫn nhau”, cô giáo Cúc bộc bạch.
Cô Cúc còn đặc biệt chú trọng phát triển năng lực lãnh đạo học sinh thông qua việc xây dựng các ban phù hợp với hoạt động của lớp như: Ban điều hành, Ban học tập, Ban môi trường, Ban văn hóa đọc, Ban thể thao, Ban hòa giải… được tổ chức bài bản, có nhóm trưởng, phân công nhiệm vụ rõ ràng.
Học sinh luân phiên trực ban, tự điều hành hoạt động lớp, nhắc nhở bạn bè và cùng chịu trách nhiệm về kết quả chung. Việc được “làm lãnh đạo” giúp các em rèn tính chủ động, sự gương mẫu, biết lắng nghe... qua đó góp phần tạo môi trường học tập tích cực và thúc đẩy sự phát triển năng lực giao tiếp, hợp tác cho học sinh.
Song song với đó, cô rèn cho học sinh thói quen ứng xử văn minh trong giao tiếp. Từ những việc nhỏ như chào hỏi thầy cô, bạn bè, cảm ơn khi được giúp đỡ hay xin lỗi khi mắc lỗi, cô đều gương mẫu làm trước để các em noi theo. Mỗi buổi sáng, cô chủ động chào học sinh, gửi lời chúc tới các em, rồi dần dần hình thành cho các em thói quen chào hỏi một cách tự nhiên.
Những hoạt động này được cô lồng ghép khéo léo trong một số hoạt động của Ban thiếu nhi hay các buổi sinh hoạt lớp và sinh hoạt sao. Trong các tiết sinh hoạt lớp, cô Cúc hướng dẫn cho học sinh tự tổng kết ưu khuyết điểm, góp ý cho nhau, cùng đề xuất khen thưởng hay điều chỉnh nội quy. Nhờ vậy, các em thấy rõ vai trò của mình trong tập thể, biết chịu trách nhiệm và cùng nhau tiến bộ.
Hiệu quả thiết thực từ sáng kiến
Hiệu quả của sáng kiến thể hiện rõ khi áp dụng tại hai lớp 4A3 và 4A8. Số liệu khảo sát trong hai năm học (2022 - 2023) và (2023 - 2024) cho thấy tỉ lệ học sinh thường xuyên giúp đỡ bạn tăng từ khoảng 18,8% lên hơn 84,4%; số em biết lắng nghe và chia sẻ ý kiến với bạn tăng gấp đôi; có tới 81,3% học sinh đã có thói quen nói lời cảm ơn, xin lỗi.
Nhìn lại hành trình hai năm kiên trì thực hiện sáng kiến, cô giáo Vũ Thị Cúc nhận ra rằng sự thay đổi lớn nhất không nằm ở con số, mà ở sự tự tin, mạnh dạn, biết hợp tác của học trò. Mỗi giờ học, mỗi hoạt động nhóm đã trở thành cơ hội để các em học cách lắng nghe, chia sẻ, hợp tác và cùng nhau trưởng thành. Từ hiệu quả rõ nét ở hai lớp 4A3 và 4A8, cô giáo Cúc chủ động lan tỏa và nhân rộng mô hình rèn luyện năng lực giao tiếp, hợp tác trong tổ và trong khối.
Theo cô Cúc, điều quan trọng nhất là tạo được môi trường học tập cởi mở, khuyến khích mọi học sinh được nói, được làm và được thể hiện bản thân. Cô chia sẻ: “Tôi luôn tin rằng, mỗi đứa trẻ đều có một hạt giống tốt trong tâm hồn. Nếu người thầy biết khơi dậy, chăm bón đúng cách, các con sẽ tự tin tỏa sáng. Việc phát triển năng lực giao tiếp và hợp tác không chỉ giúp học sinh đạt kết quả cao trong học tập và rèn luyện hiện tại, mà còn giúp học sinh thành công hơn trong cuộc sống và sự nghiệp ở tương lai”.
Không chỉ tác động đến học sinh, sáng kiến của cô Cúc còn giúp phụ huynh thay đổi cách nhìn về giáo dục. Thay vì chỉ quan tâm điểm số, nhiều cha mẹ bắt đầu chú ý đến việc rèn kỹ năng sống, tạo cơ hội để con giao tiếp, chia sẻ.
Thực tế cho thấy, sáng kiến của cô Vũ Thị Cúc không chỉ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh Trường Tiểu học Đoàn Thị Điểm - Hà Nội, mà còn mở ra hướng tiếp cận mới trong công tác chủ nhiệm: Chuyển từ “dạy chữ” sang “dạy người”, từ truyền đạt một chiều sang tương tác đa chiều. Đây cũng là minh chứng cho sự tâm huyết, sáng tạo và lòng yêu nghề của cô giáo Vũ Thị Cúc.
Hơn 30 năm gắn bó với sự nghiệp trồng người, nhà giáo Vũ Thị Cúc vinh dự được các cấp, các ngành khen thưởng: Bằng khen của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT, Bằng khen của UBND TP Hà Nội cùng nhiều phần thưởng cao quý khác.
