3SR - nhóm sinh viên Trường ĐH Giáo dục - ĐHQG Hà Nội mới đây đã giành giải Nhất Cuộc thi “Tìm kiếm ý tưởng sáng tạo vì một đại dương không nhựa” do UNESCO Việt Nam tổ chức với 2 sản phẩm “Cẩm nang STEAM sáng tạo từ rác nhựa cho học sinh tiểu học” và “Sàn giao dịch các sản phẩm STEAM sáng tạo từ rác nhựa”.

Không chỉ là giải thưởng

Hai sản phẩm là thành quả của nhóm sinh viên Đoàn Hùng Mạnh - ngành Sư phạm Khoa học Tự nhiên, Phạm Thị Duyên - Quản trị Chất lượng Giáo dục và Trần Thị Huyền Trang - Giáo dục Mầm non, dưới sự dẫn dắt của TS Bùi Thị Thanh Hương, giảng viên ĐHQG Hà Nội.

Chia sẻ lý do hình thành ý tưởng, thành viên 3SR nhớ lại kỷ niệm chuyến thực địa ở vịnh Cái Bèo (Cát Bà, Hải Phòng). Khi đó, 3 sinh viên bị ám ảnh với hình ảnh rác thải nhựa (bao bì nhựa, vỏ xốp) trôi nổi, tập hợp thành mảng lớn ven bờ biển và các đảo trong vịnh Lan Hạ dù chính quyền địa phương đã huy động nhiều bên thu gom. Không chỉ ở Cát Bà, Ngân hàng Thế giới năm 2022 đã thông tin cảnh báo Việt Nam trở thành một trong những nguồn phát sinh rác thải nhựa lớn trên thế giới. Số lượng rác thải nhựa tại Việt Nam năm 2022 tương đương với toàn châu Âu những năm 2010.

Quyết tâm làm điều gì đó có ý nghĩa, 3SR hướng ngay đến các trường học - nơi nếu học sinh được tuyên truyền, giáo dục để chuyển biến nhận thức, hành động sẽ có tác động lan tỏa vô cùng lớn. Từ đó, ý tưởng về Sàn giao dịch các sản phẩm STEAM sáng tạo từ rác nhựa cho các trường học được hình thành.

“Vấn đề nằm trong ý thức phân loại rác tại nguồn, nên đưa ‘STEAM sáng tạo từ rác nhựa’ vào các trường học không chỉ giảm thiểu rác nhờ thu gom tại nguồn, hình thành thói quen phân loại cho học sinh, giáo viên, gia đình, mà còn hỗ trợ các trường có tài liệu và cách thức triển khai giáo dục STEAM.

Thương mại hóa các sản phẩm sáng tạo từ rác nhựa trên Sàn giao dịch cũng nhằm duy trì ổn định thói quen thu gom rác nhựa để sáng tạo STEAM phục vụ học tập. Học sinh, giáo viên cùng người thân được chia sẻ các sản phẩm sáng tạo, cơ hội có nguồn thu, tạo động lực duy trì thói quen tốt”, Đoàn Hùng Mạnh, thành viên 3SR chia sẻ.

Tuy mục đích ý tưởng thiết thực, ý nghĩa nhưng quá trình triển khai không dễ dàng. Lúc đầu, nhóm có ý định lồng ghép vào chương trình giáo dục mầm non và phổ thông theo hướng tiếp cận STEAM với tham vọng 500 ý tưởng được video hóa. Sau 6 tháng làm việc với các mentor của UNESCO, đã co gọn lại và khả thi hơn với hơn 40 ý tưởng sáng tạo từ rác nhựa lồng ghép vào các bài học từ lớp 1 đến lớp 5, tập trung ở các môn học: Toán, Tiếng Việt, Tự nhiên xã hội, Đạo đức, Mỹ thuật và Hoạt động trải nghiệm ngoài giờ lên lớp.

TS Bùi Thị Thanh Hương, giảng viên hướng dẫn, chia sẻ: Ban đầu, nhóm chỉ có 1 bạn hào hứng, quyết tâm viết đề xuất dự thi. Khi đề xuất được lựa chọn vào vòng chung kết, có 4/7 thành viên trong danh sách xin rút khỏi nhóm. Chỉ còn 3 thành viên với đủ thứ việc: Hoàn thiện cuốn cẩm nang, xây dựng Sàn giao dịch, kênh truyền thông, liên hệ địa phương để thử nghiệm sản phẩm trong điều kiện khó khăn về tài chính, sức khỏe và việc học tập trên giảng đường. Chúng tôi đã nhiều lần nghĩ đến từ bỏ vì không đủ năng lực và điều kiện để hoàn thiện.

“Giờ nhìn lại, tôi thấy mentor Hương đã truyền lửa cho chúng tôi rất nhiều” - sinh viên Phạm Thị Duyên chia sẻ - “Cô cặm cụi từng ngày post lên nhóm Zalo những phần cẩm nang tự tay làm rồi bình luận. Những lúc ấy, chúng tôi đã vờ như không nhìn thấy; Thậm chí giả vờ “mất tích” trong thời gian dài nhưng cô vẫn kiên trì post hàng tuần. Và rồi clip cô chia sẻ với những ánh mắt trong veo của bọn trẻ say sưa sáng tạo rác nhựa đã làm lay động trái tim chúng tôi”.

Có bộ sản phẩm, 4 cô trò cùng mang đến các trường ở Cát Bà thử nghiệm và giao bán. Tất cả các trường đều trả lời “Không mua, cho thì chúng tôi nhận”. Một lần nữa, các thành viên 3SR muốn từ bỏ. TS Bùi Thị Thanh Hương lại cặm cụi tìm kiếm nguồn hỗ trợ. “Thành quả chúng tôi đạt được ngày hôm nay không đơn thuần giải Nhất một cuộc thi, đó là cả quá trình chinh phục và khám phá bản thân” - sinh viên Đoàn Hùng Mạnh bày tỏ.

Đại diện UNESCO Việt Nam và các nhà tài trợ trao giải Nhất cho đội 3SR.

Trải nghiệm sáng tạo với rác nhựa

3SR cho biết, Sàn giao dịch các sản phẩm STEAM sáng tạo từ rác nhựa cho các trường học được xây dựng và duy trì bằng công cụ hỗ trợ, đó là: Cuốn cẩm nang sáng tạo với rác thải nhựa. Cẩm nang được thiết kế tích hợp vào từng môn học, liên môn, hoạt động ngoài giờ lên lớp ở các cấp học phổ thông. Phân phối chương trình là 1 hoạt động sáng tạo bằng rác nhựa trong 1 tháng. Như vậy, mỗi lớp học, học sinh sẽ có 12 lần thực hiện hoạt động sáng tạo với rác nhựa trong một năm.

Trần Thị Huyền Trang - thành viên 3SR - tính toán: Trọng lượng trung bình 1 sản phẩm STEAM sáng tạo với rác nhựa là 65g. Nếu 23 triệu học sinh phổ thông Việt Nam đều tham gia STEAM sáng tạo với rác nhựa 1 tháng/1 lần, thì 1 năm lượng rác nhựa được thu thập phục vụ cho hoạt động này tại nhà trường ước đạt gần 18.000 tấn/năm/trong cả nước. Cuốn cẩm nang được các chuyên gia Trường ĐH Giáo dục tư vấn xây dựng; thử nghiệm tại 2 Trường Tiểu học Chu Văn An, Nguyễn Văn Trỗi (Cát Bà - Hải Phòng) và được đón nhận nhiệt tình.

Các sản phẩm sáng tạo từ rác nhựa sẽ được đẩy lên Sàn giao dịch sáng tạo các sản phẩm STEAM cho học sinh mầm non và phổ thông không chỉ hỗ trợ trình bày sản phẩm sáng tạo của giáo viên, học sinh, Sàn còn phục vụ cho trao đổi, buôn bán các sản phẩm trong cộng đồng; trở thành kênh khuyến khích học sinh trải nghiệm sáng tạo; một trong những động lực quan trọng hỗ trợ phân loại rác thải tại nguồn và Việt Nam. Hiện tại, Sàn có 100 sản phẩm sáng tạo từ rác nhựa của 3 trường học, trong đó 2 trường học được thực nghiệm tại Cát Bà.