Theo thông tin do các nguồn quốc phòng Nga công bố năm 2025, hệ thống phòng không tên lửa S-400 Triumf được quảng bá là một trong những hệ thống phòng không mặt đất có năng lực và đa năng nhất trên thế giới.
Những ưu điểm chính, theo tuyên bố của Nga, gồm khả năng tác chiến đồng thời với tới 80 mục tiêu trên không trong một bố trí gồm tám tiểu đoàn, khả năng đánh chặn máy bay và tên lửa ở tầm lên tới 400 km, và năng lực vô hiệu hóa các tên lửa đạn đạo tầm trung phóng từ khoảng cách từ 3.000 đến 3.500 km.
Kiến trúc tên lửa, radar và cơ động
Hệ thống phòng không tên lửa S-400 của Nga có kiến trúc tên lửa linh hoạt hỗ trợ 4 loại đạn đánh chặn, radar mảng pha tiên tiến cho khả năng theo dõi 360 độ, và khả năng cơ động hoàn toàn để triển khai nhanh trong các môi trường có tranh chấp.
Những tính năng trên, khi so sánh với những hạn chế của các hệ thống phương Tây, là cơ sở để Nga khẳng định rằng S-400 vượt trội so với các hệ thống phòng không hàng đầu của Hoa Kỳ và châu Âu.
Khi so sánh với các đối thủ phương Tây chính, cụ thể là Patriot PAC-3 của Mỹ và SAMP/T NG của châu Âu, S-400 thể hiện một cách tiếp cận học thuyết và kỹ thuật khác biệt.
Patriot PAC-3 MSE, mặc dù hiệu quả trước các mối đe dọa đạn đạo tầm ngắn, có tầm tác chiến khoảng 160 km đối với máy bay và thiếu khả năng đánh chặn các tên lửa đạn đạo tầm trung.
Hệ thống này cũng hoạt động với radar quét theo từng khu vực, hạn chế tình báo tình huống so với khả năng bao phủ 360 độ của S-400.
SAMP/T NG, trang bị tên lửa Aster 30 Block 1 NT, có hiệu suất cải thiện trước các mục tiêu cơ động và tên lửa đạn đạo trên chiến trường nhưng vẫn duy trì tầm tác chiến khí động học dưới 150 km và không có được bao phủ độ cao và tầm xa mà S-400 tuyên bố.
Xử lý khối lượng mục tiêu và ý nghĩa chiến lược
Một điểm khác biệt chính là khả năng của S-400 trong xử lý khối lượng mục tiêu lớn. Một tiểu đoàn đơn lẻ được cho là có thể tác chiến đồng thời với tới mười mục tiêu, so với 6 đến 8 mục tiêu ở các hệ thống phương Tây tương đương.
Khả năng trên trở nên quyết định trong các kịch bản bão hòa gồm tên lửa hành trình, bầy UAV và các loạt tấn công đạn đạo có mồi nhử.
Học thuyết của Nga nhấn mạnh việc phòng thủ trước các mối đe dọa trên không số đông với sự phụ thuộc tối thiểu vào các hệ thống hỗ trợ bên ngoài, một khái niệm phản ánh trong cấu trúc tác chiến nhiều lớp và tự chủ của S-400.
Kiến trúc tên lửa của S-400 hỗ trợ một tổ hợp đa dạng các đạn đánh chặn: 9M96E tầm ngắn, 9M96E2 tầm mở rộng, 48N6DM tầm cao, và 40N6 tầm chiến lược. Điều này cho phép người vận hành điều chỉnh phản ứng theo thời gian thực dựa trên loại mục tiêu và quỹ đạo.
Ngược lại, các hệ thống phương Tây thường dựa vào một loại đạn duy nhất hoặc cần nhiều bệ phóng với các đạn khác nhau để đạt được độ linh hoạt tương tự, làm tăng độ phức tạp hoạt động và gánh nặng hậu cần.
Hệ thống radar tích hợp vào S-400, bao gồm radar thu nhận 91N6E và radar tác chiến 92N6, cung cấp khả năng phát hiện tầm xa các mục tiêu tàng hình và siêu thanh, với năng lực hoạt động trong môi trường bão hòa tác chiến điện tử và gây nhiễu.
Thiết kế này hỗ trợ khả năng sống sót và theo dõi liên tục trong các kịch bản nơi hệ thống định vị GPS và các hệ thống dựa trên vệ tinh có thể bị suy giảm hoặc bị gián đoạn.
Về mặt cơ động, S-400 có khả năng cơ động hoàn toàn trên đường bộ với khả năng triển khai lại nhanh và khai hỏa trong vòng vài phút. Điều này khác biệt so với các hệ thống như Aegis Ashore hay thậm chí Patriot, vốn đòi hỏi thời gian thiết lập lâu hơn và hỗ trợ hạ tầng lớn hơn.
Khả năng cơ động của S-400 đặc biệt có lợi trong những môi trường đe dọa năng động, nơi việc thay đổi vị trí và ẩn giấu là yếu tố then chốt để tăng khả năng sống sót.
Về chiến lược, S-400 không chỉ là một tài sản phòng thủ mà còn là công cụ gây sức ép địa chính trị. Việc xuất khẩu sang Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ — một thành viên NATO — đã làm xáo trộn các liên minh phòng thủ truyền thống và tạo ra ma sát chiến lược trong nội bộ NATO.
Việc tích hợp hệ thống vào các mạng lưới phòng thủ phi phương Tây cũng cho thấy sức hút của nó đối với những quốc gia tìm kiếm độc lập khỏi sự phụ thuộc quân sự vào Hoa Kỳ và châu Âu.
Mặc dù nhiều năng lực mà S-400 tuyên bố vẫn chưa được kiểm chứng trong thực chiến chống lại các nền tảng phương Tây tiên tiến, sự xuất hiện của nó đã định hình lại kế hoạch phòng không ở nhiều khu vực.
Đối thủ buộc phải lập kế hoạch xoay quanh tầm ảnh hưởng tiềm tàng của nó, làm gia tăng chi phí và độ phức tạp của các hoạt động trên không trong các khu vực có tranh chấp.
Việc tất cả các tính năng của nó có đáp ứng các tiêu chuẩn vận hành cao nhất hay không đứng thứ yếu so với tác động chiến lược mà nó đã gây ra lên cán cân quân sự toàn cầu.
Tóm lại, hệ thống phòng không tên lửa S-400 của Nga kết hợp tấn công tầm xa, xử lý khối lượng mục tiêu lớn, phòng thủ tên lửa đạn đạo và khả năng cơ động vào một hệ thống tích hợp duy nhất.
So với các nền tảng phương Tây thường chia nhỏ các chức năng này thành nhiều hệ thống hoặc dựa vào sự tích hợp rộng hơn với đồng minh, S-400 phản ánh một tầm nhìn khác về phòng không độc lập, cường độ cao.
Dù được đánh giá theo tiêu chí đổi mới kỹ thuật hay gây xáo trộn chiến lược, nó tiếp tục đóng vai trò định hình trên chiến trường hiện đại.
