Tuy nhiên, công nghệ phân tích ADN mới đang cho những tín hiệu khả quan để giải quyết vụ án “nguội” từng gây chấn động nước Mỹ.
Xác chết trên đồi cát
Ngày 26/7/1974, Leslie, 12 tuổi, cùng em gái Metcalfe, 10 tuổi, đi dạo cùng cha mẹ trên đồi cát gần bãi biển Race Point, thị trấn Provincetown, bang Massachusetts, Mỹ. Bỗng nhiên, con chó của gia đình cảm nhận được điều bất thường và sủa lên inh ỏi.
Tò mò, hai chị em Leslie vội đi theo con chó đến một bụi rậm, xung quanh là rừng thông heo hút. Giữa bụi rậm là thi thể một người phụ nữ đang phân hủy nằm úp mặt với đôi tay không còn nguyên vẹn. Nhìn xa, Leslie tưởng đây là xác một con hươu nhưng đã thay đổi suy nghĩ bởi làn da của thi thể màu trắng bệch. Từ đây, vụ án bắt đầu được điều tra.
Thông tin đầu tiên ghi nhận tại hiện trường cho thấy đầu của người phụ nữ gần như đứt lìa khỏi cổ. Nạn nhân tử vong vì một cú đánh vào đầu khoảng 10 ngày đến 3 tuần trước khi được phát hiện và bị bỏ lại trong rừng thông khoảng một tuần.
Qua khám nghiệm, cảnh sát đã có những thông tin sơ bộ về nạn nhân. Nằm trong độ tuổi 25 - 39, người phụ nữ này có mái tóc màu nâu vàng, cao khoảng 1m65. Làn da trắng trẻo, móng tay sơn màu hồng.
Khuôn mặt của nạn nhân bị biến dạng, đôi bàn tay không còn nguyên vẹn. Người này có thể đã bị tấn công tình dục. Bên cạnh thi thể là chiếc khăn tắm màu xanh và quần jeans, có thể của nạn nhân, được gấp gọn.
Vì không xác định được danh tính của người phụ nữ, cảnh sát điều tra đặt tên cho vụ thảm án là “quý bà trên cồn cát” (Lady of the dunes). Đến hôm nay, dù đã gần 5 thập kỷ đã trôi qua, vụ án này vẫn chưa có lời giải.
Người đầu tiên tiếp nhận vụ án là cảnh sát trưởng James Meads. Ông phân tích cách khu vực tìm thấy thi thể có vết bánh xe và dấu chân người. Hung thủ có thể đã làm mặt nạn nhân bị biến dạng nhằm che giấu thân phận. Người này có điều kiện khá giả bởi sử dụng dịch vụ nha khoa đắt tiền để trồng răng giả.
James và các đồng nghiệp đặt trọng tâm hàng đầu là tìm ra danh tính người chết. Họ đã lật lại nhiều hồ sơ về nạn nhân mất tích trong khu vực Provincetown và mở rộng hướng điều tra nhưng không thu được kết quả.
Vì vậy, họ chuyển sang điều tra khách hàng tại các cơ sở nha khoa cao cấp hoặc truy tìm hãng xe dựa trên vết bánh xe tại hiện trường. Tất cả đều cho kết quả bằng 0.
Loay hoay tìm danh tính nạn nhân
Ngày thứ tư sau khi thi thể được phát hiện, tờ báo địa phương Cape Cod Standard - Times đăng tải thông tin với nội dung “Nạn nhân vụ giết người vẫn chưa được xác định”. Nhờ sự vào cuộc của truyền thông, người dân địa phương lẫn người dân Mỹ dần được tiếp cận vụ án, có thể cung cấp thông tin và phối hợp với cảnh sát trong quá trình điều tra.
Các điều tra viên đã phác thảo chân dung nạn nhân, đăng tải rộng rãi trên toàn nước Mỹ. Thời điểm đó, một người phụ nữ sống tại bang Maryland đã liên lạc với đội điều tra của James vì nghi ngờ nạn nhân là chị gái mình.
Người này cũng có mái tóc màu nâu vàng và đã mất tích trong quá trình gia đình chuyển nhà đến thành phố Boston. Tuy nhiên, cảnh sát xác nhận nạn nhân không phải chị gái của người gọi điện.
Cảnh sát chuyển hướng nghi ngờ “quý bà trên cồn cát” có thể là Rory Gene Kesinger, nữ phạm nhân từng bị bắt vì tội buôn ma tuý và cướp ngân hàng. Cô ta đã trốn khỏi cơ sở cải huấn hạt Plymouth, bang Massachusetts, một năm trước khi thi thể người phụ nữ xấu số được tìm thấy.
Về mặt thể chất, Kesinger có vóc dáng tương đồng với nạn nhân. Nhưng kết quả xét nghiệm ADN cảnh sát thu được từ mẹ của Kesinger không trùng khớp với ADN của người phụ nữ không rõ danh tính.
Một trong những giả thuyết kì quặc nhất xuất hiện vào năm 2015. Con trai của nhà văn nổi tiếng Stephen King, Joe Hill, suy đoán “quý bà trên cồn cát” đã đóng vai phụ trong bộ phim ăn khách Hàm Cá Mập, công chiếu vào năm 1975.
Bộ phim được khởi quay vào tháng 5/1974, chỉ vài tháng trước khi xảy ra án mạng. Nhân vật phụ này có trang phục giống với đồ đạc còn sót lại của nạn nhân tại hiện trường và có góc mặt tương tự bản phác họa chân dung nạn nhân.
Thoạt nghe, đây có thể là giả thuyết hoang đường nhưng không hoàn toàn viển vông. Bộ phim Hàm Cá Mập được quay tại Martha’s Vineyard, cách khu vực xảy ra án mạng vài giờ đi xe. Nhưng nhà sản xuất bộ phim không ghi lại thông tin của các nhân vật quần chúng.
Trong khi trung sĩ Warren Tobias, người tham gia điều tra vụ án bày tỏ: “Tôi không tin giả thuyết này hợp lý. Có lẽ hàng trăm, thậm chí là hàng nghìn, phụ nữ ăn mặc như vậy trong những năm 1970”.
“Sức nóng” của vụ án thậm chí đã lan tỏa tới đất nước Canada. Một người phụ nữ tại xứ sở lá phong cho biết đã chứng kiến cha mình bóp cổ người phụ nữ có nhiều nét tương đồng với “quý bà trên cồn cát” khi cùng gia đình du lịch tại Provincetown vào những năm 1970.
Các nhà chức trách Canada đã chuyển thông tin này cho cảnh sát bang Massachusetts nhưng khi cảnh sát tìm cách tiếp cận người phụ nữ nọ, cô ấy đã chuyển đi nơi khác sống.
Cuối cùng, “quý bà trên cồn cát” được chôn cất tại Nghĩa trang Saint Peter, thị trấn Provincetown, vào tháng 10/1974. Bia mộ của cô viết dòng chữ: “Nơi an nghỉ của người phụ nữ vô danh được tìm thấy trên cồn cát”.
Dù không ít người dân địa phương và trong nước cố gắng giúp đỡ, báo cáo những vụ mất tích có nhiều điểm trùng khớp, cảnh sát vẫn không thể tìm ra danh tính của nạn nhân. Đây là chi tiết đặc biệt quan trọng nhưng cũng là rào cản lớn nhất khi khai thác vụ án.
Trong thời gian điều tra, cảnh sát đã nhiều lần khai quật mộ của nạn nhân, được chôn cất tại nghĩa trang nhà thờ Provincetown, để lấy mẫu máu, ADN. Năm 2006, cơ quan điều tra đã tạo dựng mô hình đầu nạn nhân bằng đất sét và phác họa nhiều bản chân dung.
Trong quá trình điều tra, cơ quan cảnh sát từng nhận định một vài nghi phạm. Người bị tình nghi nhiều nhất là James “Whitey” Bulger, trùm băng đảng buôn bán vũ khí và ma tuý tại Provincetown.
Cách thức giết người của hắn tương đối giống với thủ phạm trong vụ án này bởi James thường nhổ răng nạn nhân để đánh lạc hướng điều tra. Hắn cũng bị bắt gặp thường xuyên xuất hiện quanh khu vực đồi cát với một người phụ nữ giống nạn nhân.
Tuy nhiên, trong thời điểm cảnh sát điều tra, James đang cải tạo trong tù vì phạm tội giết người. Hắn bị sát hại vào năm 2018 trước khi cảnh sát kịp tra hỏi về vụ án “quý bà trên cồn cát”.
Bước đột phá của công nghệ ADN
Từ năm 2019, các công tố viên đã áp dụng phương pháp sử dụng ADN phả hệ để tìm người thân và họ hàng của nạn nhân. Luật sư Michael O’Keefe cho biết “quý bà trên cồn cát” là một trong hai mục tiêu chính trong phương án điều tra mới này. Họ đã kiểm tra mọi thứ còn sót lại từ hài cốt của người phụ nữ.
Dự án được hỗ trợ bởi luật sư Gregory Totten, làm việc tại quận Ventura, Mỹ. Người này đã tìm ra hung thủ trong một vụ giết người vào năm 2018 sau sáu tháng.
Dựa trên đầu mối về ADN của nghi phạm tìm thấy tại hiện trường, Gregory đã truy lùng trong dữ liệu ADN địa phương để tìm ra một người họ hàng gần với hung thủ. Từ đó, Gregory truy ngược lại cây gia phả của người này và xác định được kẻ giết người.
Phương pháp phả hệ ADN cho phép cơ quan điều tra giải quyết những vụ án mà phương pháp xác định ADN truyền thống không thể làm được.
Vì phương pháp truyền thống chỉ chọn lọc ra 20 đoạn của mẫu ADN đặc trưng cho hung thủ mà không xem xét đến họ hàng, người thân. Với sự phổ biến của các trang web truy tìm phả hệ, nếu mở rộng trích xuất ADN sẽ cho cơ hội cao hơn lần tìm ra hung thủ.
Phương pháp này nhận được nhiều sự kì vọng vì giúp tìm ra kẻ giết người hàng loạt Joseph James DeAngelo sau gần 50 năm truy tìm. Cụ thể, trong giai đoạn 1974 - 1986 tại bang California, Mỹ, DeAngelo đã thực hiện ít nhất 13 vụ giết người, hơn 50 vụ hiếp dâm và hơn 100 vụ trộm cắp. Hắn được gọi là “Sát nhân Golden State” vì chỉ hoạt động trong khu vực bang California (Golden State tên gọi khác của bang này).
Ngoài mẫu tinh trùng tên tội phạm để lại hiện trường các vụ hiếp dâm, cảnh sát không thu được manh mối gì. Đắc ý khi tội ác không bị phát hiện, hung thủ còn nhiều lần gọi điện thoại, làm thơ chế giễu lực lượng chức năng của thành phố.
Thời điểm đó, dù có công nghệ ADN, cảnh sát không thể lần ra danh tính của hung thủ vì ADN của hắn không nằm trong kho dữ liệu tội phạm quốc gia. Sau hơn 30 năm, dù mọi người đã từ bỏ hy vọng bắt được hung thủ khét tiếng, nhân viên điều tra Paul Holes vẫn miệt mài tìm kiếm phương thức truy.
Ông tình cờ biết đến trang web GEDmatch, cho phép người dùng đăng tải thông tin di truyền cá nhân để tìm họ hàng xa hoặc người thân thất lạc.
Paul đã thử đăng tải mẫu ADN của hung thủ lên trang web, cho ra 10 - 20 họ hàng xa cùng chung một người kỵ. Qua rà soát những người thân trong cây phả hệ này từ những năm 1980, Paul tìm thấy 25 chi gia đình với khoảng 1.000 thành viên ở mỗi chi.
Đội điều tra lọc ra những người phù hợp với đặc điểm phác hoạ hung thủ là “đàn ông, khoảng 60 - 75 tuổi, sống và làm việc trong bang California trong thời gian xảy ra các vụ án”. Sau 4 tháng, họ tìm ra nghi phạm trùng khớp nhất là Joseph DeAngelo.
ADN của người này cũng trùng khớp với ADN của hung thủ. DeAngelo ngay lập tức bị bắt, kết án chung thân và được theo dõi nghiêm ngặt đề phòng tự sát.
Luật sư O’Keefe thừa nhận, với độ tuổi của vụ án “quý bà trên cồn cát”, khả năng tìm ra và truy tố hung thủ là khá xa vời. Tuy nhiên, anh khẳng định lần ra dấu vết của hung thủ không phải mục tiêu duy nhất và tất cả trong các vụ án bị lãng quên.
Điều quan trọng không kém là có thể tìm ra danh tính của nạn nhân và đưa họ trở lại bên gia đình, người thân. Đồng thời, điều này cũng chứng minh rằng các vụ án chưa bao giờ bị lãng quên và các công tố viên vẫn cố gắng theo đuổi công lý đến cùng.
