“Phê bình kí hiệu học” - Đọc văn như là hành trình tái thiết ngôn ngữ

GD&TĐ - Với mục đích đưa phê bình kí hiệu học đến gần và "dễ hiểu" hơn với độc giả, như một cách tiếp cận mới để tìm ra cái hay, cái đẹp của văn học nghệ thuật, đem đến đời sống tinh thần phong phú cho độc giả, NXB Phụ nữ giới thiệu với bạn đọc cuốn Phê bình kí hiệu học - Đọc văn như là hành trình tái thiết ngôn ngữ của nhà phê bình Lã Nguyên.

Bìa cuốn sách
Bìa cuốn sách

Trên thế giới, kí hiệu học đã được nghiên cứu như là khoa học về kí hiệu từ đầu thế kỷ XX, và sau đó nó phát triển rầm rộ, lan rộng và được vận dụng ở khắp các nước từ Nga qua Mĩ, từ Tây Âu đến Đông Âu.

Ở Việt Nam, kí hiệu học được khởi xướng bởi nhà nghiên cứu Phan Ngọc, Hoàng Trinh, tuy nhiên, mãi những năm gần đây, kí hiệu học mới được dịch và ứng dụng như một lí thuyết bởi các nhà nghiên cứu Trần Đình Sử, Lã Nguyên...

"Phê bình kí hiệu học" của Lã Nguyên là cuốn sách phát hiện lại lí thuyết trên một chất liệu mới là các tác phẩm văn học Việt Nam, tác giả hướng đến việc tái cấu trúc các hệ thống ngôn ngữ đặc thù làm nên các loại hình diễn ngôn trong văn học nghệ thuật của một giai đoạn lịch sử và trong sáng tác của một số nhà văn, nghệ sĩ.

"Phê bình kí hiệu học" với Lã Nguyên, chính là sự phát hiện, kiến tạo kí hiệu, giải mã kí hiệu, phiên dịch kí hiệu, là giải thích ý nghĩa của các kí hiệu. Chẳng hạn, với Tố Hữu, Lã Nguyên chỉ ra bốn nhân vật - kí hiệu xuyên suốt các tác phẩm của ông là: lãnh tụ anh minh, mẹ vĩ đại, chúng con anh hùng và kẻ thù bầy thú man rợ.

Còn với Nguyễn Tuân, Lã Nguyên gọi ông là nhà văn của hình dung từ. Tác giả chỉ ra nội hàm của hình dung từ ấy trong suốt tiến trình viết của Nguyễn Tuân qua các giai đoạn: hình dung từ về kì nhân, kì sự, kì thú, khi chuyển sang giai đoạn mới, Nguyễn Tuân chuyển sang hình dung từ về kì quan và quái nhân. Lã Nguyên đã làm cho các mã kí hiệu được gọi tên cụ thể, trở thành đặc trưng của từng nhà văn.

Qua cuốn sách, có thể thấy Lã Nguyên trong quá trình phân tích kí hiệu học đối với văn bản đều sử dụng các mã văn hóa, tức là mã liên văn bản đã có trước được thể hiện trong văn bản, ông không đối lập nhị nguyên cái biểu đạt và cái được biểu đạt, mà lưu ý tới kí hiệu học ba thành phần: tên gọi, nghĩa và ý nghĩa, đây chính là đặt trưng khác biệt của phê bình kí hiệu học Lã Nguyên.

Với lối viết mạch lạc, rõ ràng, cùng những phân tích sắc sảo và thú vị, cuốn sách là tài liệu hữu ích cho những nhà nghiên cứu và bạn đọc yêu văn chương.

Tác giả Lã Nguyên (La Khắc Hòa) sinh năm 1947, là nhà giáo, nhà nghiên cứu kí luận, phê bình văn học. Hiện là giảng viên Khoa Ngữ văn Đại học sư phạm Hà Nội. Những tác phẩm chính: Lí luận văn học – Những vấn đề hiện đại (Nxb Đại học Sư phạm, 2012, 2017); Tiếp nhận tư tưởng văn nghệ nước ngoài – Kinh nghiệm Việt Nam thời hiện đại (Chủ biên, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, 2015); Kí hiệu học văn hóa (Dịch và giới thiệu, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, 2015, 2016).

Tin tiêu điểm

Đừng bỏ lỡ