Theo PGS.TS Nguyễn Hiệu, Phó Giám đốc ĐHQGHN, với uy tín, vị thế ở trong và ngoài nước, cũng như bề dày truyền thống trong đào tạo, nghiên cứu khoa học và chuyển giao tri thức, Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN) đã có nhiều quyết sách để ươm mầm nhà khoa học trẻ.
Giải pháp đột phá
- Có nhiều lợi thế để dẫn đầu trong đào tạo và bồi dưỡng nhân tài, đặc biệt đáp ứng các yêu cầu phát triển của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, ĐHQGHN đã làm gì để phát triển đội ngũ nhà khoa học trẻ trong tương lai?
- Chúng tôi đã xây dựng Đề án “Ươm tạo nhà khoa học trẻ tại ĐHQGHN” nhằm cụ thể hóa, thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, triển khai chiến lược phát triển của ĐHQGHN đến năm 2030, tầm nhìn năm 2045. Mọi học sinh, sinh viên, học viên có mong muốn trở thành nhà khoa học và đáp ứng đủ yêu cầu về năng lực sẽ được tham gia chương trình của ĐHQGHN. Ươm tạo nhà khoa học trẻ tại ĐHQGHN được triển khai đồng bộ từ việc hướng nghiệp và thu hút học sinh giỏi từ các trường THPT, đào tạo đại học, sau đại học, sau tiến sĩ tại ĐHQGHN và các đối tác quốc tế, tuyển dụng, bố trí sử dụng và phát triển.
Ươm tạo nhà khoa học trẻ tại ĐHQGHN vừa là mục tiêu vừa là động lực để tăng cường các nguồn lực chất lượng cao, phát triển đội ngũ giảng viên và nghiên cứu viên, cộng tác viên, nghiên cứu sinh, học viên cao học đang giảng dạy, nghiên cứu, học tập tại ĐHQGHN và các trường đại học uy tín trong nước và quốc tế. Đề án phát hiện và thu hút các mầm ươm khoa học từ 3 nhóm (học sinh chuyên, năng khiếu có học lực giỏi, xuất sắc) có nguyện vọng và được tuyển chọn tham gia chương trình ươm tạo từ trình độ đại học; sinh viên và học viên giỏi, xuất sắc, thạc sĩ, giảng viên trẻ chưa là tiến sĩ có nguyện vọng và được tuyển chọn tham gia chương trình ươm tạo trở thành nhà khoa học có trình độ tiến sĩ; giảng viên và nhà khoa học trẻ đã đạt trình độ tiến sĩ có nguyện vọng tham gia chương trình ươm tạo nhà khoa học trẻ trình độ sau tiến sĩ, và/hoặc được tuyển dụng vào làm việc tại ĐHQGHN.
Chương trình ươm tạo phù hợp với từng nhóm; tổ chức bồi dưỡng, tập huấn, hỗ trợ, kết nối giúp người học được trang bị những kiến thức, kỹ năng, điều kiện cần thiết để tham gia vào chương trình đào tạo tiến sĩ, sau tiến sĩ của ĐHQGHN và các cơ sở đào tạo uy tín ở trong nước, quốc tế. Chúng tôi cũng theo dõi, tư vấn, kết nối để các nhà khoa học trẻ sau khi hoàn thành chương trình đào tạo tiến sĩ, sau tiến sĩ có thể tham gia mạng lưới nhà khoa học theo lĩnh vực chuyên môn, tiếp xúc và làm việc tại ĐHQGHN, cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp trong nước và quốc tế, góp phần tích cực vào nâng cao chất lượng nguồn nhân lực khoa học, công nghệ để phát triển đất nước.
- Để hiện thực hóa các mục tiêu này, ĐHQG Hà Nội cần có những giải pháp gì tạo sự đổi thay?
- Chúng tôi sẽ tập trung vào các nhóm giải pháp đột phá:
Đối với việc thu hút mầm ươm khoa học, ĐHQGHN sẽ xây dựng nhóm chuyên trách thực hiện nhiệm vụ tìm kiếm, phát hiện, thu hút mầm ươm tài năng khoa học trẻ, bao gồm: Nhóm chuyên gia xây dựng và phát triển các cuộc thi cho học sinh; nhóm xây dựng khóa học nghiên cứu mùa hè cho học sinh; nhóm bồi dưỡng học sinh giỏi theo đặt hàng của các địa phương; xây dựng các chương trình truyền thông; mạng lưới thu hút mầm ươm khoa học trẻ tại các đơn vị đào tạo trong và ngoài ĐHQGHN.
Đối với hoạt động ươm tạo nhà khoa học trẻ, ĐHQGHN sẽ xây dựng, triển khai 3 chương trình cho giai đoạn 1 (2022 - 2025), bao gồm: Chương trình học bổng cấp ĐHQGHN cho các sinh viên xuất sắc, thạc sĩ xuất sắc, nghiên cứu sinh và thực tập sinh sau tiến sĩ; chương trình bồi dưỡng ngắn hạn; chương trình thực tập sinh sau tiến sĩ hay chương trình trao đổi sinh viên, giảng viên quốc tế...
Tiếp đó là nhóm giải pháp phát triển nhà khoa học. ĐHQGHN sẽ xây dựng bộ dữ liệu năng lực các nhà khoa học trẻ tiềm năng để phục vụ công tác tuyển dụng và phát triển mạng lưới đơn vị khoa học, đào tạo, tổ chức, doanh nghiệp có nhu cầu sử dụng nhà khoa học trẻ trong nước và quốc tế. Đồng thời ĐHQGHN tổ chức kết nối, tư vấn, hỗ trợ các nhà khoa học trẻ với đơn vị khoa học, đào tạo, tổ chức, doanh nghiệp có nhu cầu sử dụng ở trong nước và quốc tế.
Chủ động nguồn lực
- Nguồn lực là yêu cầu khó để hiện thực hóa những mong muốn, nhất là với vấn đề liên quan đến khoa học. ĐHQG Hà Nội đã làm gì để thực hiện việc này?
- Chúng tôi thiết lập mạng lưới các cơ sở giáo dục, đào tạo, nghiên cứu đối tác ở trong nước, đặc biệt các đơn vị thuộc ĐHQGHN, ký kết các thỏa thuận hợp tác để giới thiệu, cung cấp nguồn mầm ươm khoa học trẻ và cùng phối hợp thực hiện các chương trình ươm tạo, tiếp nhận các sản phẩm của chương trình ươm tạo để đào tạo ở bậc tiến sĩ và sau tiến sĩ. Đồng thời ĐHQGHN thiết lập mạng lưới các cơ sở đào tạo, nghiên cứu đối tác ở nước ngoài, ký kết thỏa thuận cùng phối hợp thực hiện các chương trình ươm tạo; tiếp nhận sản phẩm của chương trình ươm tạo để đào tạo ở bậc tiến sĩ, sau tiến sĩ.
Ngoài ra, ĐHQGHN sẽ xây dựng, thực hiện các gói chính sách hỗ trợ tài chính, bảo trợ khoa học đối với đối tượng tham gia chương trình ươm tạo, đảm bảo các đối tượng tham gia có cơ hội tiếp cận, được hưởng chương trình học bổng của đơn vị đào tạo, Chính phủ hoặc của nước ngoài trong quá trình nghiên cứu, đào tạo tiếp theo; có được sự bảo trợ khoa học từ nhà khoa học có uy tín, cơ sở đào tạo, nghiên cứu trong hay ngoài nước để có thể thực hiện các chương trình đào tạo, nghiên cứu tiếp theo.
Đặc biệt, ĐHQGHN đầu tư cho các hướng, sản phẩm nghiên cứu tiềm năng của cá nhân tham gia đề án theo mô hình: SBIR (Small Business Innovation Research) và STTR (Small Business Technology Tranfer). Cụ thể: Đầu tư phát triển ý tưởng thành sản phẩm mẫu (pilot); tài trợ dự án nghiên cứu cho nhà khoa học để hoàn thiện sản phẩm cho doanh nghiệp (đối ứng); kết nối doanh nghiệp để đưa sản phẩm ra thị trường và thương mại hóa.
- PGS kỳ vọng gì vào kết quả của Đề án?
- Những kết quả mà Đề án hướng tới thu được sẽ tạo ra sự đột phá trong chất lượng đào tạo, khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo của ĐHQGHN và cung cấp nguồn nhân lực khoa học trẻ cho các lĩnh vực kinh tế - xã hội, các tổ chức doanh nghiệp trong và ngoài nước, góp phần nâng cao vị thế khoa học và uy tín của ĐHQGHN.
Ươm tạo nhà khoa học trẻ, phát huy nội lực tạo sức bật cho phát triển, chúng tôi đưa ra đích để đến cuối năm 2025, Đề án sẽ đạt được:
Đối với Chương trình Tìm kiếm, phát hiện, ươm mầm tài năng khoa học sẽ tổ chức được 5 cuộc thi cấp ĐQHGHN thường niên cho học sinh THPT; tổ chức 5 khóa học khoa học mùa hè cho học sinh THPT, thu hút từ 300-500 học sinh tham gia; bồi dưỡng và thu hút được 65 học sinh chuyên của các tỉnh đăng ký học tập tại ĐHQGHN cùng một số học sinh đạt giải thưởng cấp tỉnh, quốc gia, quốc tế.
Đối với Chương trình ươm tạo nhà khoa học sẽ cấp học bổng cho 140 sinh viên, 90 học viên và 150 nghiên cứu sinh, thực tập sinh sau tiến sĩ; số ấn phẩm thuộc ISI, Scopus là 380 công bố; các module đào tạo tiền tiến sĩ và hậu tiến sĩ được triển khai tốt, học viên tham gia khóa đào tạo đều có sản phẩm khoa học; 40 giảng viên, sinh viên ĐHQGHN được cử tham gia chương trình trao đổi ngắn hạn ở nước ngoài.
Trong phát triển nhà khoa học, các cá nhân tham gia Đề án đề xuất thành công 5-10 nhiệm vụ khoa học - công nghệ cấp ĐHQGHN và tương đương trở lên; từ 5 – 7 sản phẩm được đăng ký sở hữu trí tuệ, trong đó có sản phẩm tiềm năng được doanh nghiệp tài trợ và có khả năng thương mại hóa.
