'Pháo đài' có ngăn được kẻ xả súng?

Thậm chí, có những ngôi trường tại quốc gia này còn được trang bị cửa chống đạn, lối vào riêng, xáo trộn tất cả tòa nhà.

Trường học “kiểu mới”

Trong sự phẫn nộ ngày càng dâng cao kể từ vụ xả súng tại Trường Tiểu học Robb ở Uvalde, Texas, việc biến trường học thành pháo đài là ý tưởng về cách bảo vệ các trường học trước mối đe dọa ngày càng tăng của những kẻ tấn công.

Ngày 21/6, Thị trưởng Uvalde - ông Don McLaughlin - cũng tuyên bố phá dỡ Trường Tiểu học Robb và xây một trường mới cho gần 600 học sinh. “Tôi đã thảo luận với giám đốc học khu về vấn đề phá dỡ ngôi trường. Chúng ta không thể yêu cầu một đứa trẻ hay giáo viên quay lại ngôi trường ấy nữa”, ông nói. Thời gian phá dỡ không được tiết lộ. Một trường học ở Sandy Hook, bang Connecticut - nơi xảy ra vụ xả súng khiến 26 người chết năm 2012 - cũng bị phá dỡ và xây lại trên địa điểm cũ.

Tuy nhiên, một ngôi trường mới sẽ được xây dựng như thế nào? Những thay đổi kiến trúc có hiệu quả như thế nào trong việc ngăn các vụ xả súng hàng loạt? Mọi người muốn có những thay đổi gì ở các trường học tại Mỹ? Đó là những câu hỏi được không ít người đặt ra.

Hiệp hội Súng trường quốc gia (NRA) đã nói nhiều về chương trình School Shield. Trong đó, việc củng cố trường học được coi là một giải pháp thay thế cho việc kiểm soát súng. Theo chương trình, các trường sẽ sử dụng hệ thống báo động công nghệ cao; hàng rào, không có cửa sổ và ít cây xanh.

Thực tế, đây không phải chỉ là ý tưởng của NRA. Sau rất nhiều vụ xả súng ở trường học trong hai thập kỷ qua, các tổ chức giáo dục ở Mỹ đã thiết lập báo động, vòi rồng và phần mềm nhận dạng khuôn mặt để cảnh báo những mối đe dọa sắp xảy ra.

Các vụ xả súng hàng loạt cũng đã thay đổi môi trường chung trong trường học tại Mỹ. Theo Everytown - một liên minh cải cách súng, hầu hết các bang hiện yêu cầu trường học tổ chức cuộc diễn tập khi bị tấn công bằng súng.

Ở một số trường, học sinh và giáo viên đã rào chắn cửa ra vào và nấp dưới bàn trong quá trình diễn tập. Trong khi đó, không ít trường đã bị phản đối vì đưa ra những mô phỏng ngày càng đẫm máu trong lớp học. Họ sử dụng máu giả và súng hơi để mô phỏng các tình huống xả súng hàng loạt.

Kể từ những năm 1990, các trường tại Mỹ đã có sự thay đổi lớn. Đó là sự gia tăng của các sĩ quan cảnh sát trong khuôn viên. Sự thay đổi này trở nên mạnh mẽ kể từ vụ thảm sát ở Columbine năm 1999 và một lần nữa sau vụ Sandy Hook năm 2012. Hiện tại, các trường học Mỹ có nhiều người thực thi pháp luật hơn số lượng nhân viên xã hội. Hầu hết các trường học tại nước này đều có một sĩ quan cảnh sát.

Các cuộc diễn tập trở thành một phần của trường học Mỹ.

Chưa chắc hiệu quả

Khi các tòa nhà được xây dựng theo kiểu pháo đài, nhân viên mặc đồng phục và cảnh sát vũ trang tuần tra được coi là giải pháp bảo vệ, một số người đã đặt câu hỏi: Liệu các trường học có bắt đầu không phải là cơ sở giáo dục không?

Các trường học đã chi khoản tiền “khổng lồ” cho việc đào tạo và tập huấn giáo viên. Song, các chuyên gia cho biết, không có bằng chứng nào chỉ ra rằng, việc thiết kế lại trường học và sự xuất hiện của cảnh sát có thể ngăn các vụ xả súng hàng loạt. Phương pháp này cũng chưa chắc sẽ giúp học sinh an toàn hơn.

Tiến sĩ Jagdish Khubchandani - nhà nghiên cứu sức khỏe cộng đồng tại Trường Đại học New Mexico - cho biết: “Chưa ai kiểm tra hiệu quả của các phương pháp này”. Tiến sĩ Khubchandani đã nêu một phân tích tổng hợp gần đây mà ông và các đồng nghiệp đã thực hiện.

Họ đã phân tích hàng trăm quy trình an toàn được sử dụng trong các trường học nhằm ngăn chặn bạo lực súng đạn trong hai thập kỷ qua. Nhóm nghiên cứu không tìm thấy bằng chứng nào cho thấy, các trường học đầu tư nhiều hơn ít có khả năng xảy ra vụ xả súng.

Nhóm kết luận rằng, hiệu quả khi đầu tư cho các biện pháp này là thấp. Bởi, không ai biết liệu các biện pháp đó có hiệu quả hay không. Trong khi đó, một số chuyên gia cho rằng, các động thái cứng rắn tại trường học thực sự có thể gây phản tác dụng đối với gia đình và trẻ em bị ảnh hưởng sau vụ tấn công.

Bà Julia McFadden - kiến trúc sư phụ trách thiết kế lại Trường Sandy Hook sau vụ xả súng hàng loạt năm 2012 - chia sẻ: “Những biện pháp đó đã tạo ra một môi trường làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu tính cộng đồng và sự hỗ trợ.

Đồng thời, làm giảm khả năng cảm thấy an toàn, lạc quan cũng như cảm xúc của mọi người”. Nữ kiến trúc sư chỉ ra những lợi ích tuyệt vời của ánh sáng, cửa sổ và thiên nhiên trong môi trường học tập. “Đây là những thứ sẽ kích thích tư duy và trí tưởng tượng của một đứa trẻ”, bà McFadden giải thích.

Trong trường hợp tại Texas, Thượng nghị sĩ Ted Cruz đã đề nghị, trường học chỉ nên có một cửa. Tuy nhiên, ông Bill Avera - thành viên Hội đồng quản trị của Trung tâm An toàn Trường học Texas, đã chỉ ra sự bất hợp lý của biện pháp này.

“Bộ luật không cho phép điều đó. Trường học không thể được xây dựng khi chỉ có một cửa ra vào”, ông Avera giải thích. Trong khi đó, Tiến sĩ Khubchandani cho rằng, việc tập trung vào thiết kế của ngôi trường là hướng đi sai. Ông chỉ ra thực tế là hơn một nửa số trường học ở Mỹ có ít nhất hai đến ba biện pháp an toàn, như camera an ninh, khóa cửa hoặc các cuộc diễn tập bắn súng.

“Hãy nhìn vào tất cả các vụ xả súng đã xảy ra trong thập kỷ qua ở các trường học. Những trường học đó đã làm chưa đủ ư? Thực tế là họ đã làm được nhiều hơn các trường học ở những quốc gia khác, nhưng vẫn tiếp tục phải chịu đựng. Các cấu trúc tòa nhà không phải là yếu tố ngăn các vụ xả súng. Kẻ tấn công thường không nghĩ nhiều về an ninh trường học”, Tiến sĩ Khubchandani nhận định.

Nơi súng nhiều hơn người

Các trường được khuyến khích có không gian thoáng, tạo cảm giác cởi mở.

Ông Bill Avera tin tưởng vào việc củng cố trường học. Bởi, ông hy vọng, những thay đổi có thể khiến kẻ tấn công trường học mất nhiều thời gian hơn. Tuy nhiên, khi trả lời về việc, liệu có bất kỳ biện pháp an ninh nào đã thành công ngăn chặn vụ xả súng ở trường học tại Texas hay không, ông Avera cũng không biết đáp án.

Cũng theo ông Avera, trong hầu hết trường hợp, việc thiết kế lại trường học đơn giản không phải là một lựa chọn. “Hầu hết, chúng ta không xây dựng các tòa nhà mới”, ông nói.

Trong khi đó, kiến trúc sư McFadden giải thích rằng, trong trường hợp Sandy Hook, tòa nhà của trường đã được 50 tuổi khi vụ nổ súng xảy ra. Vì vậy, quyết định xây dựng lại không hoàn toàn là sai lầm. Thực tế, ngôi trường được hưởng lợi từ việc trở nên bền vững hơn.

Nữ kiến trúc sư cho biết, mỗi cộng đồng bị ảnh hưởng bởi một vụ xả súng ở trường học phải tự suy nghĩ về việc có nên phá bỏ và xây dựng lại hoàn toàn hay không. Tuy nhiên, khi làm vậy, các trường học nên có thiết kế thể hiện sự cởi mở và chào đón, thay vì giống như một pháo đài.

“Về cơ bản, chúng ta đang vơ đũa cả nắm và nói rằng không biết cách giải quyết nguyên nhân gốc rễ của những vấn đề này. Vì vậy, các trường thường chú trọng tới cổng, hàng rào và đầu tư vào tất cả các loại thiết bị công nghệ cao. Đó là những thứ cần rất nhiều kinh phí, trừ khi được tài trợ. Đó là sự phân bổ sai nguồn lực”, bà McFadden chia sẻ.

Theo Tiến sĩ Khubchandani, hầu hết những kẻ xả súng trường học ở Mỹ đều có hồ sơ giống nhau. Những kẻ này đều là nam thanh, thiếu niên, có mối liên hệ với trường học, tự mua súng và tuyên bố ý định thực hiện hành động quyết liệt.

Ông Khubchandani cho biết: “Các cuộc diễn tập đã mô phỏng sự đổ máu của học sinh. Điều đó không tạo ra một môi trường thuận lợi cho giáo dục. Có hàng triệu trẻ em ở các trường học tại Mỹ được bảo vệ bởi cảnh sát, nhưng không có cố vấn học đường”.

Theo chuyên gia này, việc quan trọng cũng không phải là chỉ đưa ra các giải pháp can thiệp sức khỏe tâm thần. Bởi, đây cũng là điều chưa được chứng minh có liên quan đến hiệu quả ngăn chặn các vụ xả súng ở trường học hay không.

“Vương quốc Anh không xảy ra các vụ xả súng ở trường học, không phải là vì họ khỏe mạnh về mặt tinh thần. Ở Mỹ, chúng ta có số lượng súng bình quân đầu người cao nhất. Trong nước có nhiều súng hơn người. Súng hiện là kẻ giết trẻ em nhiều nhất ở Mỹ.

Đó không phải là sự trùng hợp ngẫu nhiên. Trong số các quốc gia công nghiệp phát triển, giàu có nhất như Anh, Mỹ, Canada..., nếu 10 trẻ em chết vì súng ngày hôm nay, thì có 8 trường hợp đến từ Mỹ. Tại sao điều đó có thể xảy ra?”, Tiến sĩ Khubchandani đặt câu hỏi.