Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến lấy xác được Quốc hội thông qua từ năm 2006, là văn bản pháp lý đầu tiên định hình nền tảng cho một lĩnh vực y học nhân văn và tiên tiến.
Đây là phát biểu của GS.TS. Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế tại tại Hội thảo đóng góp ý kiến Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến lấy xác.
Tuy nhiên, sau gần hai thập kỷ, thực tiễn hiện nay đang đặt ra nhiều vấn đề chưa được Luật hiện hành điều chỉnh hoặc chưa điều chỉnh đầy đủ, cụ thể như:
Chưa có cơ chế tài chính đồng bộ cho toàn bộ chuỗi hoạt động hiến - lấy - vận chuyển - bảo quản - ghép;
Người dưới 18 tuổi chưa được phép hiến tạng, kể cả trong trường hợp có ý chí tự nguyện và sự đồng thuận của gia đình;
Chẩn đoán chết não – điều kiện tiên quyết để xác định khả năng hiến – còn phức tạp, kéo dài, thiếu quy chuẩn dễ áp dụng tại các cơ sở khám chữa bệnh;
Tỷ lệ hiến từ người chết não rất thấp trong khi hơn 90% số tạng được ghép hiện nay vẫn đến từ người hiến sống, gây ra nhiều thách thức về đạo đức và pháp lý;
Hoạt động tư vấn, điều phối ghép tạng chưa được luật hóa đầy đủ, thiếu chính sách đào tạo, công nhận và đãi ngộ;
Quy trình đăng ký hiến tạng còn phức tạp, chưa thân thiện và khó tiếp cận với đa số người dân.
PGS.TS. Đồng Văn Hệ – Giám đốc Trung tâm Điều phối ghép tạng quốc gia cho biết, trong 87 bệnh viện đủ điều kiện ghép tạng, chỉ có 13 cơ sở thực hiện lấy tạng từ người chết não.
Sự chênh lệch này cho thấy, hệ thống bệnh viện hiến chưa hình thành đúng nghĩa. Trong khi đó các nước như Trung Quốc, Malaysia, Thái Lan có hàng trăm cơ sở hiến độc lập.
TS.BS. Nguyễn Trọng Khoa – Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh, Bộ Y tế nêu thực trạng: “Không có kết nối hiệu quả giữa bệnh viện hiến và cơ sở ghép thì dù nguồn tạng có tăng, cũng khó tận dụng. Chúng ta đang thiếu cả về tổ chức, pháp lý lẫn công cụ điều phối chuyên nghiệp”.
Theo các chuyên gia, trong bối cảnh hiện tại, việc sửa đổi Luật Hiến, lấy, ghép mô, tạng là yêu cầu cấp bách, cũng như bước đột phá để phát triển y học hiện đại.
