Việc bày biện mâm ngũ quả ngày Tết là một nét văn hóa đặc sắc. Mâm ngũ quả thường bày trên bàn thờ ông bà tổ tiên để thể hiện lòng thành, hướng về nguồn cội, tổ tiên, đúng với câu thành ngữ ”uống nước nhớ nguồn”.
Năm loại quả cũng tượng trưng cho 5 ước muốn ngũ phúc lâm môn của người Việt: Phú, quý, thọ, khang, ninh và 5 màu sắc mang ý nghĩa nguồn của cải 5 phương đưa về kính lên tổ tiên. 5 màu sắc này cũng tượng trưng ngũ hành trong vũ trụ là Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ.
Ngoài ra, ngũ quả còn được xem như biểu tượng cho thành quả sau một năm lao động miệt mài của những người nông dân. Những sản vật kết tinh từ mồ hôi, công sức của những người dân lao động chắt chiu qua những vụ mùa. Để đến khi xuân sang nắng ấm, lựa dịp tốt lành mà thành kính dâng lên ông bà tổ tiên.
Việc lựa chọn và bày biện những loại quả gì trên mâm tùy thuộc vào từng địa phương, vùng miền với những đặc thù về khí hậu, sản vật và quan niệm văn hóa riêng. Từ đó, người ta chọn ra những loại quả mang ý nghĩa tâm linh, tinh thần để bày trên mâm ngũ quả.
Bài viết dưới đây sẽ gợi ý bạn về những loại quả mang tài lộc về với gia chủ, gia chủ có thể căn cứ vào phong tục của vùng miền mình để lựa chọn cho phù hợp.
Quả quất: Trong âm Hán Việt, cách phát âm của từ quất gần giống với từ cát. Vì thể “quất” trong quan niệm của người xưa là một loại quả mang đến bình an, may mắn cho gia chủ.
Quả phật thủ: một trong 5 thức quả trên bàn thờ ngày tết tượng trưng cho món lễ vật quý để kính dâng lên thần phật, gia tiên. Với hương thơm dịu, phật thủ có tác dụng giữ chân tổ tiên, thần phật bên gia đình.
Nải chuối xanh: Hình dáng của bàn tay, ôm ấp thức quả khác, tượng trưng cho lời cầu nguyện về sự may mắn, và của cải được lưu giữ.
Quả bưởi: Tượng trưng cho phúc lộc, viên mãn.
Quả xoài: Cầu mong tiêu xài không thiếu thốn.
Quả thanh long: Mang ý nghĩa rồng mây hội tụ và biểu trưng cho sự cát tường , thịnh vượng.
Quả sung: Với mong muốn có sự sung túc, tròn đầy, nhiều người chọn sung để bày trên mâm ngũ quả
Quả đu đủ: Là biểu tượng của đầy đủ, thịnh vượng.
Ý nghĩa của mâm ngũ quả
Mâm ngũ quả trên ban thờ ngày Tết thường phải đủ 5 quả với 5 sắc màu ngũ hành để ngụ ý cầu ngũ phúc: bình an, sức khỏe, trường thọ, sang giàu và thành đạt.
Theo đó, các màu tương ứng với mỗi hành đều được được vận từ thuyết ngũ hành tương sinh. Như vậy, trắng là Kim, xanh là Mộc, vàng là Thổ, đỏ là Hỏa và đen là Thủy. Căn cứ vào các sắc màu này, các bà, các mẹ sẽ đi chợ, chọn mua quả tươi ngon nhất để chưng bàn thờ.
Tuy ngày nay cách chưng mâm ngũ quả cũng có sự khác biệt với từng vùng miền, vùng văn hóa và tùy mỗi gia đình nhưng nhìn chung khi chọn quả chưng ban thờ, mọi người vẫn theo màu sắc ngũ hành và ý nghĩa tâm linh của mỗi loại trái cây để sắp bày.
