Sự kiện do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cùng Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) đồng tổ chức mới đây.
Nhiều thách thức lớn
Những năm gần đây, số lượng việc làm trong ngành điện tử đã tăng rất nhanh. Tổng số lao động trong ngành điện tử đã tăng lên 7 lần trong vòng 8 năm, từ 46.000 lao động vào năm 2005 đến hơn 327.000 vào năm 2013. Mặc dù cho tới nay đã hội nhập thành công vào chuỗi giá trị ngành điện tử toàn cầu, ngành công nghiệp này vẫn đang gặp phải những thách thức lớn.
Theo các nghiên cứu mới của ILO, những thách thức này bao gồm: Làm sao để cải thiện điều kiện lao động trong ngành, nắm bắt được công nghệ và kiến thức, nâng cao kỹ năng tay nghề cho người lao động và hỗ trợ các doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào thị trường toàn cầu.
Khoảng 80% người lao động ở phân khúc dưới của ngành công nghiệp này hầu hết là lao động nữ làm việc trong các dây chuyền lắp ráp vốn không mang lại nhiều giá trị gia tăng cho sản phẩm. Phụ nữ cũng hầu như không giữ các vị trí kỹ thuật hay quản lý. Và các vị trí quản lý cấp cao trong ngành đều do người nước ngoài nắm giữ.
Nhìn chung, điều kiện lao động tại các doanh nghiệp tham gia vào nghiên cứu của ILO đều khá tốt. Tuy nhiên, các thách thức về tuân thủ Luật Lao động vẫn còn tồn tại như: Vi phạm thời gian làm thêm giờ (vượt quá giới hạn 300 giờ/năm), phân biệt đối xử về giới (trong tuyển dụng và đối với phụ nữ có thai), một số vấn đề về an toàn lao động và đóng bảo hiểm xã hội. Ngoài ra, đối thoại xã hội trong ngành vẫn còn yếu và có thể được cải thiện tốt hơn.
Đổi mới toàn diện Luật Lao động
Theo ông Vũ Tiến Lộc - Chủ tịch VCCI: “Mặc dù, ngành điện tử là một biểu tượng cho sự hội nhập, các doanh nghiệp nội địa Việt Nam gần như đứng ngoài chuỗi cung ứng đó - Các doanh nghiệp có lẽ chỉ cung cấp được thùng carton, bao bì, đóng gói”. Đồng tình với quan điểm này, bà Đào Thị Thu Huyền, Chánh Văn phòng cấp cao của Canon Việt Nam cho biết thêm: Số lượng nhà cung ứng 100% Việt Nam chỉ chiếm một phần rất nhỏ trên tổng số 120 nhà cung ứng của Canon và họ cung cấp những sản phẩm rất đơn giản. Đây là hệ quả của các chính sách đầu tư trước đây. Địa phương trải thảm đỏ đón các nhà đầu tư mà không chú ý nhà đầu tư có trình độ công nghệ thế nào, trong khi các nhà đầu tư lại chỉ quan tâm tới lao động giá rẻ.
Theo ILO, sự hội nhập kinh tế ngày càng sâu sắc của Việt Nam thông qua Hiệp ước Đối tác Kinh tế xuyên Thái Bình Dương (TPP) và các hiệp định thương mại tự do (FTA) khác mở ra các cơ hội việc làm mới cho ngành điện tử. Nhưng những cơ hội này chỉ có thể nắm bắt được nếu Việt Nam bắt tay đổi mới toàn diện Luật Lao động, các thể chế và các thực hành quan hệ lao động theo Tuyên bố của ILO về những nguyên tắc và quyền lao động cơ bản.
“Việc xây dựng những liên kết bền vững hơn giữa các doanh nghiệp đa quốc gia và các doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam sẽ góp phần đảm bảo một lộ trình phát triển kinh tế và công nghiệp hóa bền vững hơn, khi những doanh nghiệp nội địa trở thành một đối tác tích cực của các doanh nghiệp đa quốc gia, và các doanh nghiệp nội địa có mặt nhiều hơn trong chuỗi giá trị gia tăng cao. “TS Chang -Hee Lee, Giám đốc ILO Việt Nam cho rằng: “Những kết quả “hai bên cùng có lợi” như vậy mang lại tăng trưởng toàn diện và phát triển bền vững cũng như việc làm bền vững cho người lao động. Điều này sẽ được hiện thực hóa khi khung pháp lý phù hợp được xây dựng, với một môi trường chính sách thuận lợi và những nỗ lực hợp tác của tất cả các bên”.
