Ở nước ta, sử dụng muối i ốt một thời được coi như phong trào của toàn dân nhưng khi đạt được mục tiêu về phòng chống bệnh thì thói quen ấy dần bị lãng quên khiến các bệnh do thiếu i ốt đang có chiều hướng quay trở lại.
I ốt, ít nhưng không thể thiếu
I ốt là một trong những vi chất tuy chiếm hàm lượng nhỏ nhưng lại đóng góp phần quan trọng vào sự phát triển của thai nhi, duy trì sức khỏe của con người.
I ốt là vi chất quan trọng để tuyến giáp tổng hợp các hormon điều chỉnh quá trình phát triển của hệ thần kinh Trung ương, phát triển hệ sinh dục và các bộ phận trong cơ thể như tim mạch, tiêu hóa, da - lông - tóc - móng, duy trì năng lượng cho cơ thể hoạt động... Trẻ em và phụ nữ mang thai là những đối tượng rất dễ bị thiếu i ốt do nhu cầu tăng cao.
Thiếu i ốt ở thai phụ dễ xảy ra sảy thai, thai chết lưu hoặc sinh non, nếu thiếu i ốt nặng trong giai đoạn mang thai trẻ sinh ra sẽ bị đần độn, câm, điếc và các dị tật bẩm sinh khác. Với trẻ nhỏ, việc không được cung cấp i ốt qua bữa ăn hàng ngày sẽ gây chậm phát triển trí tuệ, chậm lớn, nói ngọng, nghễnh ngãng...
Ngoài ra, thiếu i ốt còn gây ra bướu cổ, thiểu năng tuyến giáp ảnh hưởng lớn đến sự phát triển và hoạt động của cơ thể, giảm khả năng lao động, mệt mỏi...
I ốt quan trọng với sức khỏe là vậy nhưng nếu dung nạp quá nhiều vào cơ thể cũng không tốt. Theo tính toán của các chuyên gia dinh dưỡng, mỗi ngày mỗi người cần khoảng 250 - 750 microgram i ốt. I ốt sẽ theo nguồn thức ăn vào ruột, hấp thu vào máu.
Nếu lượng i ốt được cung cấp quá nhiều do cung nhiều hơn cầu hoặc uống thuốc chứa i ốt thường xuyên... sẽ gây nên hội chứng cường giáp, hay gặp nhất là bệnh Grave (Basedow), ngoài ra còn có u tuyến độc giáp, viêm tuyến giáp.
Do vậy, những bệnh nhân tim và thận nên giảm lượng muối tiêu thụ mỗi ngày để tránh nguy cơ bị xơ vữa động mạch, tăng huyết áp. Những người bị bệnh cường tuyến giáp không nên dùng muối i ốt vì i ốt sẽ khiến họ lồi mắt, run tay nhiều hơn.
Tỷ lệ người dân dùng i ốt: Giảm như lao dốc
PGS.TS Lê Bạch Mai, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia cho biết: Năm 1993 cả nước có 94% dân số nằm trong vùng thiếu i ốt. Tỷ lệ bướu cổ ở trẻ em 8 - 12 tuổi là 22,4%.
Trước tình trạng bệnh do thiếu i ốt tấn công người dân, chúng ta đã có chương trình quốc gia về sử dụng i ốt thông qua việc bổ sung chất này vào muối. Những bệnh liên quan đến i ốt đã giảm đáng kể (còn 5% trẻ mắc bướu cổ). Số trẻ sinh ra bị chậm phát triển do thiếu i ốt cũng không còn nhiều.
Tuy nhiên, khi đã đạt mục tiêu phòng ngừa bệnh, chương trình trên rút gọn lại và thuộc trách nhiệm của ngành Y tế. Từ đó, lượng thực phẩm chứa i ốt không còn nhiều như xưa. Và quan trọng hơn, người dân dần quên thói quen sử dụng muối chứa i ốt trong bữa ăn hàng ngày.
Theo PGS Mai, tỷ lệ hộ gia đình Việt Nam sử dụng muối i ốt trong ăn uống hàng ngày đang giảm theo đà lao dốc khiến nguy cơ các bệnh bướu cổ, đần độn, các rối loạn khác do thiếu i ốt đang đe dọa gia tăng trở lại trên toàn quốc.
Một nghiên cứu rối loạn do thiếu i ốt toàn quốc chỉ ra, sau thời kỳ đỉnh cao (năm 2004 - 2006) cả nước có tới gần 93% hộ gia đình sử dụng muối i ốt trong chế biến thức ăn thì đến nay con số trên chỉ còn hơn 45%. Nguyên nhân của tình trạng trên được nhận định là do tâm lý chủ quan trong cộng đồng khi các loại bệnh liên quan đến thiếu i ốt tạm lắng.
Người dân không bổ sung i ốt khiến cộng đồng đối mặt với các loại bệnh do thiếu i ốt dẫn đến thiếu hormon tuyến giáp gây ra bướu cổ, đần độn, các khuyết tật về thần kinh, tâm thần, suy giảm hoạt động chức năng hệ thần kinh, giảm sự phát triển hệ thần kinh của bào thai, trẻ nhỏ ở những thai phụ thiếu i ốt.
Các nghiên cứu trên thế giới đã chỉ ra rằng, việc sử dụng thường xuyên và lâu dài muối chứa i ốt là biện pháp đơn giản và hiệu quả để phòng chống rối loạn do thiếu i ốt. Việc sử dụng vừa phải muối có i ốt không gây bất kỳ hậu quả xấu nào đến sức khỏe của cá nhân hay cộng đồng.
Do vậy, người dân nên cân nhắc kỹ trước về sự lựa chọn muối chứa i ốt hay không của mình. Bởi sự lựa chọn tưởng đơn giản ấy lại đem lại tác dụng hoặc để lại hậu quả nặng nề về sức khỏe với bản thân và các thành viên trong gia đình.
