M.B là Marina Basmanova - người yêu Leningrad của Joseph Brodsky, nữ họa sĩ, một trong những nhân vật kỳ lạ và bí ẩn nhất trong số những người quen biết của nhà thơ.
Người đẹp im lặng
Marina sinh trưởng trong một gia đình hoạ sĩ khá nổi tiếng. Bố bà, Pavel Ivanovich Basmanov, từ những năm 30 của thế kỷ trước là một trong số những họa sĩ tài năng.
Mẹ bà, Natalya Georgievna, là hoạ sĩ đồ hoạ. Theo một số nhân chứng, Marina tuy không được học hành một cách bài bản, nhưng là một cô gái có năng khiếu hội họa, tiếp thu nhanh các bài học của bố mẹ, thậm chí còn giúp đỡ mẹ trình bày một số cuốn sách.
Ngày 2/1/1962, sinh viên nhạc viện, nhạc sĩ tương lai Boris Tishchenko, giới thiệu Marina với Joseph Brodsky. Tishchenko cho biết rằng, Marina là người yêu của mình. Đó là một cô gái có đôi mắt màu xanh lục, vầng trán cao, mái tóc màu hạt dẻ, da mai mái, với những đường gân xanh nổi trên thái dương.
Bạn gái của Brodsky, Lyudmila Shtern, viết rằng Marina trông như người thiếu máu. Một cô gái nhút nhát, không tỏ ra sắc sảo. Nhưng đôi khi trong cặp mắt xanh lục của cô thấp thoáng một vẻ ngơ ngác nào đó.
Marina gầy, cao, giọng nói thì thào, không có những âm sắc đặc biệt. Đôi khi Brodsky ngồi cạnh Marina, nghe cô ta nói gì đấy, quay sang và âu yếm hỏi: “Chúng mình thì thầm cái gì ở đây nhỉ?”.
Một lần Joseph Brodsky cùng cô đến chơi nhà ai đó. Đã muộn, sau 11 giờ đêm. Họ đọc thơ, uống rượu vang Gruzia và ra về lúc hai giờ đêm. Khi đến, Marina nói “Xin chào”. Ra về, nói “tạm biệt”. Thế thôi! Suốt cả buổi tối cô không nói thêm câu nào!.
Vì Marina hoàn toàn im lặng, còn Joseph thì không bao giờ chia sẻ những gì họ nói với nhau, cho nên rất khó hiểu Marina. Ít ra là hiểu ở cô có điều gì hấp dẫn Brodsky đến thế.
Theo lời kể của nhà thơ Bobyshev, Marina có thể bàn luận rất say mê và thông minh về hội hoạ. Một số người cho rằng quan điểm của cô chịu ảnh hưởng của họa sĩ nổi tiếng kiêm nhà lý luận mỹ thuật Vladimir Sterlingov, học trò của Kazimir Malevich, và bạn của bố mình.
Người ta thường thấy Marina ở nhạc viện. Dĩ nhiên, cô là người am hiểu âm nhạc, ngay cả trước khi Josef bắt đầu quan tâm tới các tác phẩm âm nhạc cổ điển.
Marina và Joseph thích đi dạo chơi, họ thường đến thăm vợ chồng Lyudmila và Viktor Shtern sống gần đó, uống trà, sưởi ấm. Họ mang hoa đến, cười nói vui vẻ.
Joseph không bao giờ rời mắt khỏi Marina và say đắm dõi theo từng động tác của cô: Khi cô hất mái tóc, khi cầm chén trà, cả khi soi gương.
Một lần, sau khi chia tay với Marina như thường lệ, Joseph Brodsky đến nhà Shtern với cổ tay rớm máu được băng bằng thứ vải băng bẩn. Lặng lẽ ngồi ăn một đĩa xúp và ra đi. Sau đó lại xảy ra một lần như vậy nữa.
Joseph có yêu Marina không? Mọi người đều nói - tất nhiên. Tuy vậy, một người bạn của nhà thơ cho rằng tình yêu thực sự chỉ bùng cháy khi Brodsky cảm thấy rằng có thể đánh mất cô, khi có một người thứ ba can thiệp vào chuyện tình của họ.
Marina có yêu Joseph không? Không ai có thể trả lời chính xác câu hỏi này ngoài cô ấy. Quả thật, nhiều người nói rằng ở đây Brodsky và Basmanova giống nhau: Tình cảm của Marina trở nên mãnh liệt khi cô cảm thấy có thể đánh mất Joseph hoặc là ít ra là đánh mất ảnh hưởng hoàn toàn đối với ông.
Phản bội
 |
| Nhà thơ Joseph Brodsky. |
Thật thú vị, tại sao chỉ còn lại một bức ảnh duy nhất của Marina? Tại sao không một ai trong số bạn bè, người quen của Brodsky có thể cho chúng tôi xem dù chỉ một bức ảnh của Marina?
Mọi người đều nói: Tôi không có ảnh của cô ấy. Phải chăng Brodsky không bao giờ chụp ảnh Marina, phải chăng không sót lại một tấm ảnh tình cờ nào cô chụp chung với bạn bè trong các cuộc gặp gỡ?.
Brodsky và Marina thường hay đến chơi nhà một người bạn của họ, nhà thơ Dmitry Bobyshev. Nhưng một lần vào cuối năm 63, Marina đến đó một mình. Cô yêu cầu đóng cửa lại. Họ ngồi với nhau rất lâu trong bóng tối. Bobyshev cảm thấy khó xử, bèn mời cô đi chơi ở điện Smolnyi…
Ít lâu sau, Bobyshev nhận được lời mời đến chơi nhà nàng ở phố Nikolskaya. Marina sống trong một căn phòng đơn sơ với chiếc bàn làm việc, giường, tủ và trên những bức tường trắng là dòng chữ bí ẩn được mã hoá. Đó là câu châm ngôn của cô.
Bobyshev đề nghị cô giải mã dòng chữ. “Tồn tại chứ không phải vật vờ” - Marina đọc. Anh ta ghi nhớ các kí hiệu. Và khi về nhà đã dễ dàng giải mã dòng chữ của Marina ghi trên cuốn thơ Pháp cô tặng anh: “Gửi thi sĩ yêu thích của em. Marina”.
Mấy ngày sau Marina nói với Bobyshev rằng, muốn đón năm mới 1964 với anh. Tất nhiên, anh ta đồng ý và chỉ cho cô cách đi đến biệt thự ở Komarovo, bên vịnh Phần Lan, nơi anh ta sống lúc bấy giờ. Điều gì đã xảy ra ở đây vào đêm mồng 1/1/1964?
Bobyshev thông báo với các bạn mình rằng Marina - người yêu của Brodsky (trước khi đi Moskva, Brodsky nhờ anh ta chăm sóc hộ) - sẽ đến. Họ cùng tiễn năm cũ với nhau, chờ mãi vẫn không thấy Marina. Cô xuất hiện khi chuông đồng hồ báo hiệu năm mới đã bắt đầu. Hoá ra, Marina bị lỡ tàu…
Marina cùng với Bobyshev cầm nến đi ra mặt vịnh đóng băng. “Chúng tôi dừng lại, tôi ôm hôn nàng, ngửi thấy mùi tuyết trên tóc…Này nhé, trước tiên anh muốn hỏi một câu rất quan trọng… Câu gì? Thế còn Joseph? Anh với anh ấy là bạn của nhau… Anh ấy, hình như, từng coi em là người yêu của mình, có thể bây giờ vẫn coi như vậy, và những người khác cũng nghĩ thế”. - “Anh nói gì vậy? Em không coi mình như vậy, còn anh ta nghĩ gì là việc của anh ta...” - Marina nói.
Họ cầm nến cùng trở về biệt thự và bắt đầu khiêu vũ. Lửa từ ngọn nến của Marina bén vào dải ruy băng, rồi lan sang tấm ri đô. Cố ấy nhìn ngọn lửa đắm đuối và nói: “Đẹp quá!”.
Mọi người bắt đầu dập tắt đám cháy mới bùng lên. Nhưng không ai tha thứ cho Bobyshev trong cái đêm giao thừa cùng đón với Basmanova. Ai cũng biết rằng lúc đó Brodsky đang ở Moskva để trốn một vụ bắt bớ, và hành động của Bobyshev được coi là một sự phản bội.
Không ai nói gì về Marina. Ngày hôm sau mọi người yêu cầu Bobyshev mang đồ dạc rời khỏi biệt thự...
Mười ngày sau ở Moskva, tại căn hộ của nhà thơ Evgeny Reyn, Brodsky biết tin bạn mình Dmitry Bobyshev hiện sống với Marina. Ông vay Reyn 20 rúp và mua vé tàu hoả đi Leningrad. Mọi người can ngăn Brodsky, nói rằng đến nơi ông sẽ bị bắt ngay, rằng toà án đã thông qua quyết định xét xử ông về tội ăn bám.
Brodsky không chịu nghe ai. Điều khiến ông thực sự quan tâm là giãi bày với Marina.
Rốt cuộc Brodsky cũng đến Leningrad. Không gặp Marina, ông tìm đến nhà Bobyshev. Họ nói với nhau những lời thậm tệ nhất và cắt đứt quan hệ mãi mãi. Một tuần sau Brodsky bị bắt ngay trên đường phố.
