Thách thức nhìn từ đội ngũ
Theo nhìn nhận của TS Nguyễn Tùng Lâm – Hội Tâm lý giáo dục học Hà Nội: Một số nhà giáo đã thể hiện được đặc trưng nghề nghiệp của mình, luôn khát khao học hỏi, luôn mong muốn làm giàu tri thức khoa học, tri thức đời sống cho bản thân, luôn là tấm gương, là “thần tượng” của học trò...
Những giáo viên này trở thành tấm gương sáng về học suốt đời, chủ động sáng tạo khi tiếp cận mọi đối tượng học sinh. Trước những nguyên tắc, phương pháp giáo dục hiện đại họ luôn cập nhật, chú ý vận dụng trong thực tế. Đặc biệt từ thực tiễn giảng dạy, giáo dục họ đã tự đúc rút cho mình những bài học kinh nghiệm, tự nâng cao năng lực trình độ.
Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn không ít giáo viên chưa thể hiện được đặc trưng nghề nghiệp của mình. Một bộ phận giáo viên còn mắc bệnh nghề nghiệp như chạy theo lý thuyết kinh điển, bám vào tri thức có sẵn trong sách giáo khoa, không gắn với thực tiễn đời sống, luôn cho mình là đúng, coi thường những đóng góp của đồng nghiệp. Thậm chí họ nói nhiều, không chịu lắng nghe, luôn đổ lỗi cho học sinh, cho cha mẹ học sinh và nhà trường, đồng nghiệp, tự coi bản thân mình hoàn hảo.
Đặc biệt, tồn tại những giáo viên chưa thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy, phương pháp giáo dục do coi thường tập huấn, huấn luyện nghiệp vụ của trường hoặc cơ quan quản lý tổ chức. Với một số giáo viên, chuẩn mực của một giờ lên lớp chỉ quan tâm thực hiện khi thao giảng hoặc có thanh tra, có người dự giờ.
Có thể nói sự bất cập nghề nghiệp ở một số giáo viên nhất định sẽ dẫn tới những khó khăn nhất định trong việc phát triển giáo dục phẩm chất năng lực người học.
Người thầy đóng vai trò quyết định
Với đội ngũ giáo viên đã trải qua một thời gian không ngắn dạy học theo kiểu rao giảng lại kiến thức sách giáo khoa, dạy học chỉ để biết mà chưa thể giúp người học làm chủ và sáng tạo… thì yêu cầu dạy học phát triển năng lực người học là cả một vấn đề cần khắc phục trong đó người thầy đóng vai trò quyết định thành bại.
Nếu người thầy chỉ dạy chữ sẽ không tạo được năng lực cá nhân mỗi người, chỉ khi nào người thầy chuyển từ nhận thức sang hành động cụ thể để giải quyết các vấn đề cuộc sống xã hội đang đặt ra lúc đó người học mới phát triển được năng lực.
Thực hiện dạy học phát triển năng lực học sinh đòi hỏi giáo viên phải trở thành nhà giáo dục có đạo đức, nhà chuyên môn có năng lực. Giáo viên cần có khả năng làm việc với người khác, với công nghệ thông tin, với xã hội… chuẩn bị cho người học một tinh thần trách nhiệm toàn cầu trong vai trò là một công dân.
TS Lê Xuân Trường – Sở GD&ĐT Phú Thọ - cho rằng: Để tiếp cận chương trình giáo dục định hướng năng lực cần tiếp cận với những quan điểm dạy học hiện đại, trên tinh thần giao quyền chủ động cho giáo viên để lựa chọn nội dung, thiết kế tiến trình dạy học phù hợp nhằm phát triển năng lực và phẩm chất học sinh...
Cùng đó, đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát triển năng lực học sinh phải thực hiện đồng bộ các giải pháp, kết hợp phương pháp dạy học truyền thống và áp dụng phù hợp phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực.
Giáo viên cần mạnh dạn áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, đa dạng hóa các hình thức tổ chức dạy học nhằm tạo cơ hội để tổ chức các hoạt động cho học sinh, qua đó phát huy năng lực và phẩm chất học sinh. Tùy từng bài học, điều kiện cơ sở vật chất và đối tượng học sinh mà giáo viên chủ động lựa chọn các phương pháp dạy học phù hợp.
Người thầy cần thiết kế, tổ chức chỉ đạo và kiểm tra quá trình dạy học; góp phần thi công nhưng không làm thay người học. Nhiệm vụ của học sinh là tự điều khiển quá trình chiếm lĩnh tri thức của bản thân dưới sự điều khiển sư phạm của giáo viên… Vì vậy, để đạt hiệu quả dạy học tối ưu, người thầy cần cụ thể hóa các yêu cầu, nhiệm vụ học tập trên cơ sở tính đến trình độ học vấn, trình độ tư duy, đạo đức của học sinh từng lớp; chú ý đến từng đối tượng học sinh, học sinh khá và học sinh cá biệt để giao nhiệm vụ và giúp đỡ học sinh vươn lên hoàn thành nhiệm vụ học tập.
Việc kết hợp đa dạng các phương pháp dạy học cũng vô cùng quan trọng bởi không có một phương pháp dạy học toàn năng phù hợp với mọi mục tiêu, nội dung, đối tượng và điều kiện dạy học. Việc phối hợp đa dạng các phương pháp và hình thức dạy học trong toàn bộ quá trình dạy học là phương hướng quan trọng để nâng cao chất lượng dạy học… Trong dạy học, trên cơ sở hình thức và phương pháp dạy học đã sử dụng, giáo viên lựa chọn và triển khai các kĩ thuật dạy học tích cực nhằm tạo hứng thú học tập, phát triển năng lực học sinh.
 |
Phát triển toàn diện năng lực học trò trong quá trình học tập. Ảnh: Thanh Long |
Một trong những vấn đề đặc biệt cần thiết trong quá trình dạy học phát triển năng lực người học, đó là cần có sự chuẩn bị tốt những điều kiện cần thiết về chương trình giáo dục, đội ngũ nhà giáo, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học và thái độ học tập của học sinh.
Với đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục và giáo viên cần tăng cường bố trí bổ nhiệm hợp lý đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục, xây dựng đội ngũ giáo viên đủ về số lượng, cơ cấu, trình độ chuyên môn.
TS Nguyễn Tuyết Hạnh – Học viện QLGD cũng khẳng định: Để giúp người học phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất phải đổi mới dạy học, bên cạnh trang bị kiến thức phải tạo môi trường để người học trải nghiệm, sáng tạo mới phát triển được năng lực… Cần thực hiện dạy học kết hợp nhiều phương pháp, đặt hoạt động dạy học trong mối liên hệ với thế giới thực, tạo điều kiện cho học sinh được trải nghiệm, sáng tạo. Dạy học liên hệ thực tiễn, bắt đầu từ thực tiễn, nhưng phải chú ý phát triển năng lực khái quát hóa cho học sinh, để giúp các em khi đứng trước các vấn đề mới có thể chủ động tìm được cách giải quyết phù hợp…
