Trong khi đó, 11,6 triệu sinh viên đã hoàn thành chương trình giáo dục đại học vào mùa Hè để tham gia vào thị trường việc làm.

Tỷ lệ cao kỷ lục

Vào năm 2015, khi Lingshan quyết định sẽ học ngành gì ở trường đại học, thị trường bất động sản Trung Quốc đang bùng nổ và kỹ thuật dân dụng dường như là một lựa chọn sinh lợi.

Bảy năm trôi qua nhanh chóng và Lingshan, người đã tốt nghiệp thạc sĩ vào năm ngoái đang rơi vào một tình thế khó xử. Cô đã thất nghiệp một năm và sống trong một căn hộ chỉ rộng 8 mét vuông ở thành phố Nam Kinh.

“Tại sao tôi học ngành xây dựng dân dụng? Ôi trời, điều đó thật ngu ngốc. Tôi muốn làm việc cho một công ty phát triển bất động sản. Tuy nhiên, khi tôi tốt nghiệp, họ lần lượt phá sản. Tôi đã bị ảnh hưởng bởi sự suy thoái”, Lingshan chia sẻ.

Cuộc khủng hoảng bất động sản ở Trung Quốc nổ ra khi nhà phát triển Evergrande - công ty có khoản nợ hơn 300 tỷ USD vỡ nợ vào năm 2021. Reuters đưa tin, kể từ đó, các công ty chiếm 40% doanh số bán nhà ở Trung Quốc đã vỡ nợ, khiến cuộc khủng hoảng bùng phát.

Theo báo chí Trung Quốc, 50 nhà phát triển bất động sản hàng đầu nước này đã cắt giảm 200 nghìn việc làm vào năm ngoái. Với nhiều ngôi nhà chưa hoàn thiện và giá bất động sản tiếp tục giảm, dường như, “ánh sáng cuối đường hầm” không tồn tại. Lingshan gần đây đã nhận được một bài kiểm tra thực tế khác từ một nhà tư vấn việc làm.

Nhà tư vấn Xu Hongfei nói với cô: “Nếu bạn vẫn muốn ở lại ngành kỹ thuật dân dụng, sơ yếu lý lịch của bạn sẽ hơi khó. Đầu tiên, bạn là phụ nữ nên không thể làm việc ở các công trường xây dựng. Thông thường, họ tuyển đàn ông để làm việc đó. Ngoài ra, hầu hết các công ty sẽ chỉ tuyển dụng từ cử nhân mới tốt nghiệp. Hiện tại, đó là lớp 2024 và bạn đã tốt nghiệp từ năm 2022”.

Dữ liệu thất nghiệp của Trung Quốc và các cuộc trò chuyện trên mạng xã hội cho thấy, Lingshan không phải là trường hợp hiếm gặp rơi vào khó khăn sau khi tốt nghiệp. Tỷ lệ thất nghiệp tại thành thị ở những người từ 16 - 24 tuổi đã tăng lên mức cao kỷ lục là 21,3% trong tháng 6. Trong khi đó, 11,6 triệu sinh viên đã hoàn thành chương trình giáo dục đại học vào mùa Hè để tham gia vào thị trường việc làm.

Theo phân tích của trang tin CNBC, Trung Quốc ghi nhận kỷ lục 7,7 triệu người đã tham gia kỳ thi công chức trong vòng nộp đơn năm nay. Những người này cạnh tranh cho hơn 200 nghìn việc làm trong chính phủ ở cấp quốc gia và cấp tỉnh. Số liệu thống kê chính thức cũng có thể không vẽ nên một bức tranh đầy đủ.

Ông Bert Hofman - Giám đốc Viện Đông Á của Đại học Quốc gia Singapore nhận định, khi không thể tìm được việc làm ở thành phố, những người gốc nông thôn sẽ trở về quê hương. Như vậy, họ không được tính là thất nghiệp ở khu vực thành thị. Vừa qua, Chính phủ Trung Quốc cho biết sẽ tạm thời ngừng công bố dữ liệu về tình trạng thất nghiệp của thanh niên Trung Quốc với lý do cần “cải thiện và tối ưu hóa hơn nữa số liệu thống kê khảo sát lực lượng lao động”.

Lingshan không phải là trường hợp hiếm gặp rơi vào khó khăn sau khi tốt nghiệp.

Cạnh tranh khốc liệt

Sự cạnh tranh khốc liệt về việc làm đã khiến nhà tư vấn việc làm Xu Hongfei nhận được những yêu cầu mới hằng tuần. Anh giúp những sinh viên mới tốt nghiệp tìm kiếm thị trường việc làm. Hiện, Xu làm việc với 200 khách hàng. Khi Xu tốt nghiệp vào năm 2009, Trung Quốc mỗi năm đào tạo ra khoảng một nửa số sinh viên so với hiện nay. “Thị trường việc làm ngày càng trở nên cạnh tranh hơn”, anh cho biết.

Các nhà tuyển dụng yêu cầu nhân viên ít nhất phải có bằng thạc sĩ cho các công việc văn phòng. “Đối với người sử dụng lao động, việc tuyển dụng rất tốn kém. Nhà tuyển dụng có thể có quan điểm thế này: “Tôi không có nhiều thời gian dành cho việc tuyển dụng, tôi bận. Vì vậy, tôi sẽ chỉ chọn trong số những người có bằng thạc sĩ”. Tất nhiên, tôi biết một số người có bằng cử nhân cũng rất xuất sắc. Song, các nhà tuyển dụng không có thời gian để tìm hiểu họ”, anh Xu giải thích.

Ông Zhang Yifan - Giáo sư Khoa Kinh tế của Đại học Trung Văn Hồng Kông (CUHK), đã chỉ ra “các chính sách kinh tế” khiến thị trường việc làm trở nên khó khăn hơn cho giới trẻ. Những chính sách này bao gồm quản lý chặt chẽ việc tích lũy nợ của các nhà phát triển bất động sản, dẫn đến sự sụp đổ của thị trường nhà ở.

Ngoài ra, còn có chính sách hạn chế học thêm sau giờ học nhằm giảm bớt căng thẳng trong học tập. Chính quyền cũng kiểm soát các công ty công nghệ có ảnh hưởng như Tencent và Alibaba. “Những ngành này trước đây đều rất sôi động và thu hút nhiều lao động trẻ. Chẳng hạn, công ty giáo dục tư nhân lớn New Oriental Education Group đã sa thải hơn 60.000 công nhân vào năm 2021”, ông Zhang cho biết.

Trong bối cảnh này, sự thất vọng của những người tìm việc trẻ tuổi đã được phơi bày trên mạng xã hội. Đầu năm nay, sinh viên tốt nghiệp thạc sĩ văn học Trung Quốc - Xiami đã đăng một video trực tuyến về tình trạng thất nghiệp của mình. Video đã lan truyền và thu hút gần nửa triệu lượt xem trên trang video Bilibili. Xiami là con trai của một nông dân ở Sơn Đông. Anh đã chuyển đến Thượng Hải để học và bắt đầu tìm kiếm việc làm vào tháng 2. Xiami đã gửi “ít nhất 200 hồ sơ” cho các nhà tuyển dụng tiềm năng.

“Ban đầu, tôi rất lạc quan. Tôi nghĩ mình có thể tìm được việc làm trong ba tháng. Tuy nhiên, sáu tháng sau, tôi vẫn không có việc. Tôi nhớ mình từng nghĩ rằng, đã đến lúc phải thức dậy, không còn tương lai nữa”. Cuối cùng, Xiami đã nhận được công việc thực tập sinh quản lý tại một công ty chuyển phát bưu kiện. Anh kiếm được ít hơn 10 nghìn nhân dân tệ (1.860 USD) mỗi tháng. “Tôi đã thực hiện nó một cách dễ dàng. Ít nhất, tôi còn có một con đường phía trước”, anh chia sẻ.

Ngoài việc chia sẻ trên mạng, những người trẻ thất nghiệp có thể gây rủi ro cho sự ổn định chính trị và xã hội của Trung Quốc. Bên cạnh đó, còn có “mối liên hệ chặt chẽ” giữa tình trạng thất nghiệp ở thanh niên và các vấn đề xã hội như lạm dụng ma túy, tội phạm. Tỷ lệ thất nghiệp cao còn góp phần gây ra sự phân nhánh đối với nền kinh tế Trung Quốc.

Theo chuyên gia này, có một “hiệu ứng để lại sẹo” khi thanh niên thất nghiệp trong thời gian dài. “Kỹ năng của người trẻ có thể bị mai một sau thời gian dài thất nghiệp. Điều đó sẽ có ảnh hưởng lâu dài đến tương lai. Thu nhập của họ sẽ không thể phục hồi về mức bình thường, ngay cả khi có 10 hoặc 15 năm kinh nghiệm làm việc”, ông Zhang nói.

Nhà tư vấn việc làm Xu Hongfei.

Nhiều biện pháp được đưa ra

Trong khi đó, Louise Loo - nhà kinh tế Trung Quốc của Oxford Economics cho biết, giới trẻ chiếm khoảng 20% lượng tiêu dùng ở Trung Quốc. “Một nguồn tiêu dùng lớn nằm ngoài lực lượng lao động. Vì vậy, điều đó ảnh hưởng đến mức độ tiêu dùng có thể là động lực tăng trưởng trong dài hạn”, bà Loo nhận định và nhấn mạnh, trong bối cảnh này, chính quyền đã đưa ra nhiều biện pháp khác nhau để thúc đẩy việc làm cho thanh niên.

Các tỉnh An Huy và Quý Châu đã yêu cầu doanh nghiệp nhà nước đảm bảo ít nhất một nửa số nhân viên mới tuyển dụng của họ là sinh viên mới tốt nghiệp.

Tại Hồ Nam, việc tuyển dụng sinh viên tốt nghiệp đã được bổ sung vào đánh giá hiệu suất hằng năm đối với các giám đốc điều hành trong công ty nhà nước. Địa phương này cũng đưa ra kế hoạch 100 ngày từ tháng 5 - 8 để giải quyết tình trạng thất nghiệp ở thanh niên một cách linh hoạt.

Tình trạng thất nghiệp của thanh niên Trung Quốc làm nổi bật sự không phù hợp về kỹ năng cũng như kỳ vọng của thanh niên và người sử dụng lao động. Qiang - đến từ phía Tây Nam Trung Quốc, gần đây đã tốt nghiệp chuyên ngành chăm sóc người già. Đây là một kỹ năng phù hợp ở quốc gia đang có tốc độ già hóa nhanh chóng. Song, anh không còn quan tâm đến việc sử dụng bằng cấp của mình nữa.

“Tiền công quá ít và thời gian thì dài. Bạn cần phải trực 24/24 và làm ca đêm. Khi thử việc, mức lương chỉ từ 1.500 - 2.000 nhân dân tệ. Ngay cả khi đã vào làm chính thức, bạn cũng chỉ được trả nhiều nhất là 3.000 nhân dân tệ”, anh chia sẻ. Cha mẹ của Qiang - người sở hữu hai nhà hàng, đã hy vọng giúp anh mở trung tâm chăm sóc riêng sau khi anh tốt nghiệp. Song, sau ba năm phong tỏa vì Covid-19, họ không còn đủ khả năng tài chính để làm điều đó nữa.

Bà Maria Ana Lugo - chuyên gia kinh tế cấp cao của Ngân hàng Thế giới, cho biết: “Khi các quốc gia phát triển trở thành nền kinh tế có thu nhập trung bình và mong muốn trở thành nền kinh tế có thu nhập cao, kỳ vọng của người dân cũng thay đổi”. Thanh niên có những kỳ vọng cao hơn cha mẹ họ ngày trước, đồng thời mong đợi một mức thu nhập và loại công việc nhất định.

Bà Hofman nói thêm, những người tham gia lực lượng lao động hiện nay được giáo dục tốt hơn nhiều so với những người rời khỏi lực lượng lao động. Điều này sẽ tốt cho sự tăng trưởng của Trung Quốc trong trung hạn. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, có thể có một số vấn đề về thất nghiệp tạm thời và tình trạng “học tập quá mức” tạm thời.