Nghị quyết 68-NQ/TW: Nguồn cảm hứng mạnh mẽ của thời khắc lịch sử

Giới chuyên gia, nhà khoa học cho rằng Nghị quyết 68 không chỉ khẳng định vị thế của kinh tế tư nhân, mà còn mở ra bước chuyển mạnh mẽ về tư duy quản lý, thể chế và chính sách. Từ giải phóng “vòng kim cô” tư tưởng đến hành động cụ thể về luật pháp, thủ tục và hỗ trợ đầu tư - đã đến lúc kinh tế tư nhân trở thành lực kéo chính cho tăng trưởng bền vững.

Cởi bỏ tư duy quản lý

Theo PGS.TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, câu chuyện phát triển kinh tế tư nhân với Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân (Nghị quyết 68) đã tạo ra nguồn cảm hứng mạnh mẽ, tương tự như thời điểm cách đây 40 năm khi Việt Nam thừa nhận nền kinh tế nhiều thành phần.

PGS.TS Trần Đình Thiên cho rằng: Lần này có cấp độ cao hơn nhiều, bởi nếu trước đây kinh tế tư nhân chỉ được xem là lực lượng cần có, thì sau gần 40 năm, Bộ Chính trị đã khẳng định đây là động lực quan trọng nhất để phát triển kinh tế. “Có thể nói đó là sự giải phóng ‘vòng kim cô’ về tư tưởng ở Việt Nam”, PGS Thiên nhận định.

Ông cho rằng, chỉ có kinh tế tư nhân mới giúp Việt Nam đạt được các mục tiêu tăng trưởng đầy tham vọng, như 8% trong năm nay và duy trì hai con số trong các năm tiếp theo. Bằng chứng là ở nhiều quốc gia phát triển tại châu Á, kinh tế tư nhân luôn đóng vai trò then chốt.

Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, theo PGS.TS Trần Đình Thiên, Việt Nam cần nhìn nhận thực tế rằng khu vực kinh tế tư nhân hiện đang phát triển chậm. Nguyên nhân có nhiều, nhưng quan trọng và cơ bản nhất là những ách tắc về thể chế. Vấn đề này được ví như “sợi dây trói buộc” khiến khu vực tư nhân khó bứt phá.

Do đó, theo ông, cần có chính sách nhất quán, không chỉ dừng lại ở việc tạo ra nhiều ưu đãi, mà quan trọng hơn là bảo đảm cho khu vực kinh tế tư nhân một môi trường kinh doanh tự do, bình đẳng.

TS Huỳnh Thanh Điền - Trường Đại học Nguyễn Tất Thành cho rằng, trong ba trụ cột của nền kinh tế, Nghị quyết 68 đã khẳng định khu vực tư nhân là động lực quan trọng nhất.

Đối với khu vực kinh tế Nhà nước, ông nhận định đây là trụ cột đóng vai trò điều tiết và sửa chữa những khuyết tật của thị trường, tập trung vào các lĩnh vực mà khu vực tư nhân không thể hoặc không muốn đầu tư. Trong khi đó, khu vực FDI giữ vai trò thúc đẩy hội nhập và lan tỏa công nghệ.

Tuy vậy, TS Điền nhấn mạnh, thủ tục hành chính và công tác kiểm tra, giám sát của Nhà nước còn chồng chéo, gây phiền hà cho doanh nghiệp tư nhân, làm giảm động lực phát triển.

Ông đề xuất cần chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm để giảm bớt thủ tục, tiết kiệm thời gian cho doanh nghiệp và tạo môi trường thuận lợi cho kinh doanh. Việc này cũng giúp giảm áp lực từ sự can thiệp của Nhà nước vào hoạt động của khu vực tư nhân. Theo ông, chỉ khi doanh nghiệp có dấu hiệu sai phạm mới cần tiến hành thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm minh.

Chuyên gia này cũng đề xuất nâng cao vai trò giám sát xã hội đối với hoạt động của doanh nghiệp. “Người tiêu dùng có thể phản ánh doanh nghiệp bán hàng giả lên cơ quan quản lý để tiến hành thanh, kiểm tra. Người phản ánh cần được lắng nghe và bảo vệ nếu họ làm đúng. Khi có sự giám sát từ xã hội, cơ quan Nhà nước sẽ có cơ chế quản lý hiệu quả hơn”, ông phân tích.

Cơ chế hỗ trợ nào cho kinh tế tư nhân?

Theo TS Lê Quốc Thành - Phó Viện trưởng Viện Đào tạo Sau đại học (Trường Đại học Tài chính - Marketing), để kinh tế tư nhân thực sự trở thành động lực chính cho sự phát triển, cơ quan quản lý Nhà nước cần tạo thêm nhiều cơ hội để doanh nghiệp tư nhân được tham gia vào các dự án tầm quốc gia.

Ông đề xuất Nhà nước cần công bố danh mục các dự án có quy mô trung bình và lớn, kèm theo cơ chế ưu tiên doanh nghiệp tư nhân tham gia. Danh mục này cần có tầm nhìn từ 10 - 20 năm để doanh nghiệp chủ động hoạch định chiến lược dài hạn, chuẩn bị nguồn lực và điều kiện thực hiện.

Về thủ tục, TS Thành cho rằng cần cải tổ Luật Đấu thầu để thiết lập cơ chế giao các dự án vừa và lớn cho doanh nghiệp tư nhân, với điều kiện các doanh nghiệp này có đủ năng lực và quyết tâm cao, bảo đảm chất lượng và tiến độ dự án.

Ông dẫn chứng: Khi Nhà nước khuyến khích khu vực tư nhân tham gia chế tạo đường ray cho dự án đường sắt cao tốc, chỉ sau hơn một năm, một doanh nghiệp lớn trong ngành thép đã liên kết với đối tác Nhật Bản để phát triển công nghệ sản xuất đường ray. Đây là minh chứng cho năng lực và tinh thần sẵn sàng của khu vực tư nhân trong việc đảm nhận các dự án trọng điểm.

TS Thành cũng đề xuất cần có cơ chế ưu đãi vốn cho doanh nghiệp tư nhân đầu tư vào các dự án công nghệ - kỹ thuật, nơi mà chi phí công nghệ chiếm tỷ trọng cao. Chính sách ưu đãi có thể phân bổ từ khâu nghiên cứu triển khai (R&D), đào tạo nhân lực công nghệ cao, phát triển đội ngũ tư vấn kỹ thuật, đến lựa chọn công nghệ phù hợp với chi phí và năng lực doanh nghiệp.

TS Phí Vĩnh Tường - Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) cho rằng, trong hoạt động R&D, Nhà nước cần có cơ chế thúc đẩy sự liên kết hợp tác giữa doanh nghiệp Nhà nước và doanh nghiệp tư nhân.

Cơ chế này cho phép cả hai bên cùng đầu tư vào phòng thí nghiệm, phục vụ nghiên cứu, phát triển và cải tiến công nghệ nhằm nâng cao năng suất, năng lực cạnh tranh và hiệu quả sản xuất - kinh doanh, từ đó đóng góp cho tăng trưởng kinh tế.

TS Tường lý giải, phần lớn doanh nghiệp tư nhân ở Việt Nam có quy mô nhỏ và siêu nhỏ, nên không thể có bộ phận chuyên biệt về R&D mà thường chỉ có một vài cá nhân tham gia.

“Vì vậy, Nhà nước cần giữ vai trò chủ trì và hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân cùng tham gia nghiên cứu, từ đó tạo ra các sáng kiến cải tiến trong sản xuất. Bên cạnh đó, cần có cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp trong việc mua công nghệ nước ngoài, giúp nâng cao chất lượng, hiệu quả kinh doanh, thúc đẩy ứng dụng công nghệ để tăng năng suất, đóng góp vào phát triển kinh tế”, ông nhấn mạnh.