Nghệ thuật không chỉ hiện diện trong bảo tàng hay sân khấu, mà đang len lỏi vào đời sống hàng ngày, từ graffiti, âm nhạc đường phố đến thời trang lấy cảm hứng truyền thống. Chính sự gần gũi này giúp văn hóa trở nên sống động, kết nối con người và tạo nên những trải nghiệm.
Tìm không gian mới
Trong nhịp sống hối hả của các thành phố, nghệ thuật đang tìm cho mình những không gian mới ngoài phòng triển lãm hay nhà hát. Graffiti, tranh tường đường phố, âm nhạc biểu diễn ngoài trời và thời trang truyền thống cách tân đang ngày càng xuất hiện nhiều hơn, khiến nghệ thuật trở thành một phần thân thuộc trong đời sống hàng ngày.
Không chỉ là hình thức trang trí, các tác phẩm này mang thông điệp về môi trường, xã hội, đời sống con người, giúp người dân nhìn nhận và trải nghiệm văn hóa theo cách gần gũi và trực tiếp hơn.
Tại Hà Nội, graffiti trở thành một phần quen thuộc của cảnh quan đô thị. Những bức tranh sống động trên các con phố nhỏ, bức tường cũ kỹ hay trong các ngõ hẻm mang đến sự tươi mới, thậm chí trở thành địa điểm chụp ảnh quen thuộc của giới trẻ.
Anh Nguyễn Minh Quân (28 tuổi), họa sĩ graffiti tự do, chia sẻ: “Graffiti không chỉ là nghệ thuật mà còn là cách chúng tôi kể câu chuyện đời sống đương đại. Mỗi bức tranh đều có thông điệp riêng, từ môi trường, xã hội cho đến những câu chuyện đời thường mà mọi người đều cảm nhận được”. Không gian công cộng nhờ đó trở nên gần gũi hơn, nơi nghệ thuật và đời sống hòa quyện, tạo ra sự kết nối giữa người sáng tạo và cộng đồng.
Không chỉ có tranh tường, âm nhạc đường phố cũng là một hình thức nghệ thuật gắn kết đời sống. Tại các tuyến phố trung tâm, những nhạc sĩ tự do biểu diễn bằng đàn guitar, sáo trúc hay đàn organ nhỏ, thu hút sự chú ý của người đi đường. Âm nhạc đường phố không chỉ mang đến niềm vui mà còn là cầu nối giữa nghệ sĩ và công chúng, đồng thời góp phần duy trì đời sống văn hóa công cộng.
Ở góc nhìn của nghệ sĩ đường phố, anh Phan Minh Tuấn (32 tuổi), thường biểu diễn vào cuối tuần tại phố đi bộ Hồ Gươm chia sẻ: “Tôi bắt đầu biểu diễn trên đường phố từ khi còn là sinh viên. Mỗi buổi tối cuối tuần, khi phố đi bộ đông người, tôi chọn một góc nhỏ để hát và chơi đàn. Âm nhạc ở đây là cách tôi kết nối với mọi người. Tôi không cần sân khấu, không cần vé, chỉ cần người nghe và cảm xúc”.
Anh Tuấn cũng kể về trải nghiệm âm nhạc đường phố ở nước ngoài: “Khi sang châu Âu, tôi thấy ở các thành phố như Paris hay Barcelona, âm nhạc đường phố được tổ chức bài bản hơn, có khu vực dành riêng, thậm chí được bảo trợ bởi chính quyền. Người nghệ sĩ có thể sống được từ biểu diễn đường phố. Ở Việt Nam, chúng tôi còn tự do hơn, nhưng cũng gặp nhiều hạn chế về không gian và quản lý. Tuy nhiên, cảm giác được trực tiếp chia sẻ âm nhạc với người đi đường vẫn rất đặc biệt, không nơi nào thay thế được”.
Có thể thấy, âm nhạc đường phố không chỉ là biểu diễn, mà còn là một hình thức giao tiếp văn hóa sống động, kết nối nghệ sĩ với cộng đồng, đồng thời mở ra cơ hội học hỏi và liên kết kinh nghiệm quốc tế. Chính sự gần gũi và tính trải nghiệm này đã làm cho âm nhạc đường phố trở thành phần quan trọng của đời sống văn hóa đương đại.
Thiết kế thời trang cũng là một cách đưa nghệ thuật vào đời sống. Những bộ sưu tập lấy cảm hứng từ áo dài, họa tiết thổ cẩm hay các sản phẩm dân gian được cách điệu đang trở nên phổ biến.
Nhà thiết kế trẻ Phạm Hồng Ngọc giải thích: “Chúng tôi muốn đưa nghệ thuật truyền thống vào đời sống hiện đại, để mọi người có thể mặc và trải nghiệm văn hóa mỗi ngày. Khi một chiếc áo dài cách tân xuất hiện trên phố, nó không chỉ là thời trang, mà còn là câu chuyện văn hóa được kể bằng hình ảnh và chất liệu”.
Việc kết hợp yếu tố truyền thống và sáng tạo hiện đại tạo ra sản phẩm vừa mang giá trị thẩm mỹ vừa gần gũi với người dùng. Nhờ đó, nghệ thuật không còn là thứ xa xỉ, mà trở thành phần tất yếu trong đời sống thường nhật.
Bên cạnh các hình thức nghệ thuật thương mại hay biểu diễn đường phố, các dự án nghệ thuật cộng đồng cũng góp phần đưa nghệ thuật vào đời sống. Các lớp học mỹ thuật ngoài giờ, workshop thủ công hay dự án trang trí không gian công cộng khuyến khích người dân cùng sáng tạo, trải nghiệm và cảm nhận giá trị văn hóa.
Chị Nguyễn Thúy Kiều, điều phối viên một dự án nghệ thuật cộng đồng tại TP Hồ Chí Minh, cho biết: “Chúng tôi muốn biến nghệ thuật thành trải nghiệm chung. Khi người dân cùng tham gia vẽ, làm đồ thủ công hay trang trí không gian, họ không chỉ học kỹ năng mới mà còn cảm nhận được giá trị của nghệ thuật trong đời sống hàng ngày. Những trải nghiệm này không chỉ nâng cao nhận thức văn hóa mà còn gắn kết cộng đồng, tạo ra sự gần gũi và hiểu biết lẫn nhau”.
Sự lan tỏa của nghệ thuật trong đời sống đương đại không thể thiếu sự hỗ trợ của công nghệ số. Các nền tảng trực tuyến, mạng xã hội, và kho học liệu mở giúp mọi người tiếp cận tranh vẽ, âm nhạc, thời trang và thủ công mỹ nghệ dễ dàng hơn bao giờ hết.
Nhờ các nền tảng số, học sinh và người yêu nghệ thuật có thể học tập, sáng tạo và chia sẻ tác phẩm bất cứ lúc nào. Công nghệ giúp nghệ thuật không còn bị giới hạn trong không gian vật lý, mà trở thành phần tất yếu trong đời sống hàng ngày. Ngày nay, trí tuệ nhân tạo cũng đang được ứng dụng trong sáng tác, tạo ra những tác phẩm mới, góp phần thúc đẩy sáng tạo không ngừng.
Thách thức không nhỏ
Dù nghệ thuật ngày càng gần gũi với đời sống song việc đưa nghệ thuật vào không gian công cộng vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Graffiti hay âm nhạc đường phố, mặc dù mang lại sức sống cho đô thị, đôi khi vấp phải các quy định quản lý về trật tự đô thị, an toàn giao thông và vệ sinh môi trường. Không ít bức tranh tường đã bị xóa bỏ vì vẽ ở những vị trí chưa được phép, và nhiều nghệ sĩ đường phố phải di chuyển liên tục để tránh xung đột với quy định.
“Hoạt động biểu diễn nghệ thuật, đặc biệt là âm nhạc, góp phần làm sống động không gian phố cổ Hà Nội và quảng bá văn hóa Thủ đô. Để các hoạt động này vừa thu hút du khách, vừa đáp ứng nhu cầu hưởng thụ nghệ thuật của người dân, cần có chính sách khuyến khích sáng tạo nghệ thuật ở khu vực tư nhân.
Tuy nhiên, khi tổ chức biểu diễn, các cá nhân và đơn vị phải tuân thủ quy định về nghệ thuật biểu diễn, trật tự công cộng, phòng cháy chữa cháy… đồng thời tôn trọng cộng đồng và con người. Việc xin phép cơ quan chức năng giúp sắp xếp không gian và thời gian phù hợp, góp phần xây dựng không gian văn hóa phố cổ văn minh và phong phú”, PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội, nhận định.
Việc thương mại hóa nghệ thuật truyền thống cũng là một vấn đề phức tạp. Khi các họa tiết, trang phục hay sản phẩm thủ công dân gian được biến tấu quá mức nhằm mục đích kinh doanh, giá trị nguyên bản và ý nghĩa văn hóa của chúng có nguy cơ bị pha loãng.
Ông Sơn nhận xét: “Nếu chỉ nhìn vào lợi nhuận hoặc sự hấp dẫn thị trường, chúng ta dễ đánh mất những giá trị tinh thần, lịch sử mà nghệ thuật truyền thống mang lại. Điều quan trọng là tìm cách cân bằng giữa sáng tạo hiện đại và bảo tồn bản sắc”.
Họa sĩ Nguyễn Minh Quân cũng chia sẻ góc nhìn thực tế của người trong nghề: “Chúng tôi luôn cân nhắc giữa sáng tạo tự do và tôn trọng không gian chung. Nghệ thuật phải sống trong đời sống, nhưng không làm mất đi trật tự hay bản sắc. Đôi khi, chính những hạn chế về không gian hay quy định lại trở thành động lực để nghệ sĩ tìm cách sáng tạo thông minh, tinh tế hơn”.
Ngoài ra, vấn đề nhận thức của cộng đồng cũng là thách thức không nhỏ. Một số người dân còn chưa quen với nghệ thuật đường phố, thậm chí xem đây là “sự phiền nhiễu” hoặc “lấn chiếm không gian công cộng”. Việc giáo dục và truyền thông về vai trò, giá trị của nghệ thuật trở nên cần thiết, giúp cộng đồng đồng thuận và tham gia hỗ trợ nghệ thuật, thay vì phản đối.
Tất cả những yếu tố này nhấn mạnh rằng nghệ thuật và đời sống cần phát triển hài hòa, vừa khuyến khích sáng tạo, vừa tôn trọng các giá trị văn hóa và pháp lý. Khi các nghệ sĩ, cơ quan quản lý và cộng đồng cùng trao đổi, phối hợp, nghệ thuật mới có thể thực sự sống trong đời sống mà vẫn giữ được bản sắc và ý nghĩa sâu sắc.
Vai trò của giáo dục và cộng đồng
Để nghệ thuật thực sự trở thành cầu nối với đời sống, cần sự đồng hành của nghệ sĩ, nhà quản lý, cộng đồng và giáo dục. Các chương trình biểu diễn, triển lãm ngoài trời, hội thảo nghệ thuật hay dự án giáo dục sáng tạo giúp tăng cường sự kết nối này. Họa sĩ Nguyễn Minh Quân nhấn mạnh: “Chúng tôi muốn mọi người thấy rằng nghệ thuật không phải là thứ xa xỉ. Nó là một phần của đời sống, góp phần làm phong phú tâm hồn và nâng cao chất lượng sống”.
“Giáo dục nghệ thuật, từ trường học đến cộng đồng, không chỉ truyền dạy kỹ năng mà còn giúp hình thành nhận thức, tình cảm văn hóa, và khả năng sáng tạo. Khi người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ, có cơ hội trải nghiệm và tham gia nghệ thuật thường xuyên, họ sẽ hình thành thói quen sống cùng văn hóa, nâng cao đời sống tinh thần và gắn kết cộng đồng”, ông Bùi Hoài Sơn khẳng định.
Cuối cùng, văn hóa nghệ thuật gắn kết đời sống đương đại không chỉ là xu hướng mà là nhu cầu thiết yếu. Khi nghệ thuật xuất hiện trên phố phường, trong lớp học, dự án cộng đồng hay các sản phẩm tiêu dùng, nó không chỉ làm đẹp mà còn nuôi dưỡng nhận thức, sáng tạo và tình cảm cộng đồng. Trải nghiệm nghệ thuật trong đời sống hàng ngày giúp mỗi người kết nối với văn hóa, lịch sử tạo nên xã hội hiện đại nhưng vẫn giàu bản sắc.
Việc đưa nghệ thuật gần gũi với đời sống không chỉ là câu chuyện của nghệ sĩ mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội. Khi mọi người đều có cơ hội tiếp cận, trải nghiệm và sáng tạo, nghệ thuật sẽ trở thành phần sống động, góp phần làm phong phú và tinh tế đời sống đương đại. Chính sự gắn kết này là minh chứng rõ ràng nhất cho sức mạnh của văn hóa nghệ thuật trong nhịp sống hiện đại.
