Chuẩn hóa chương trình, kiểm soát chất lượng
Sáng 12/12, tại Trường Đại học Luật TPHCM diễn ra Hội nghị sơ kết triển khai Chương trình tăng cường kiểm soát và nâng cao chất lượng đào tạo cử nhân luật.
Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Văn Phúc nhấn mạnh, việc ban hành chuẩn chương trình đào tạo là bước then chốt để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực pháp lý.
Theo Thứ trưởng Phúc, Bộ GD&ĐT sẽ ban hành chuẩn chung đối với các ngành, riêng ngành Luật sẽ có chuẩn ở mức cao hơn, đồng thời hoàn thiện hệ thống chuẩn chương trình đào tạo áp dụng thống nhất trên toàn quốc.
Thứ trưởng cho biết, nhu cầu xã hội về nhân lực ngành luật rất lớn, trong đó tỷ lệ làm việc tại cơ quan nhà nước chiếm phần nhỏ, còn khu vực doanh nghiệp chiếm phần lớn.
Điều này đòi hỏi chương trình đào tạo phải thực chất, bài bản và đáp ứng đúng yêu cầu nghề nghiệp.
Thời gian qua, Bộ GD&ĐT đã thực hiện nhiều giải pháp thể chế, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo luật, đồng thời chỉ đạo các trường phối hợp xây dựng chuẩn chương trình.
Bộ cũng xây dựng hệ thống dữ liệu dùng chung giữa các cơ sở đào tạo. Hiện cả nước có gần 100 trường đại học đào tạo cử nhân luật, trong đó một số trường đã chủ động đổi mới, tăng cường đội ngũ, chuẩn hóa nội dung chương trình.
Tuy vậy, Thứ trưởng Phúc cũng chỉ rõ những hạn chế như một số cơ sở đào tạo chưa đáp ứng yêu cầu về đội ngũ giảng viên; thiếu kinh nghiệm thực tiễn; hoạt động nghiên cứu khoa học còn yếu; công tác kiểm định chất lượng chưa đồng bộ; nhiều nơi thiếu học liệu và giáo trình.
Thứ trưởng Phúc nhấn mạnh, đây là những vấn đề mà các trường cần tiếp tục khắc phục trong thời gian tới.
"Bộ GD&ĐT sẽ tiếp tục hoàn thiện thể chế, văn bản pháp luật và cụ thể hóa các văn bản dưới luật. Trong quá trình lấy ý kiến, Bộ GD&ĐT mong các cơ sở đào tạo góp ý trách nhiệm để văn bản phù hợp thực tiễn và khả thi.
Chuẩn chương trình đào tạo mới sẽ áp dụng cho bậc đại học, thạc sĩ và tiến sĩ, vừa đáp ứng nhu cầu xã hội vừa bảo đảm chất lượng", Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc nói.
Thứ trưởng lưu ý thêm, nếu đặt chuẩn quá cao sẽ khó khả thi, nhưng nếu chuẩn quá thấp thì không bảo đảm chất lượng, do vậy cần xác lập mức chuẩn hợp lý.
Bên cạnh đào tạo chính quy, các hình thức đào tạo như đào tạo thường xuyên, từ xa cũng có quy mô lớn.
Bộ GD&ĐT yêu cầu kiểm soát chặt chẽ chất lượng, nhất là với đào tạo từ xa, để vừa đáp ứng nhu cầu xã hội vừa bảo đảm chuẩn đầu ra.
Thứ trưởng cũng đề cập yêu cầu tăng cường hợp tác nghiên cứu khoa học, đặc biệt ở cấp đào tạo tiến sĩ ngành Luật, trong đó cần xác định rõ yêu cầu về công bố quốc tế đối với nghiên cứu sinh.
Bà Nguyễn Thị Thu Thủy - Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học (Bộ GD&ĐT) cho biết, việc triển khai Chương trình 1056 nhằm tạo khuôn khổ pháp lý tổng thể để bảo đảm chất lượng đào tạo cử nhân Luật, khắc phục tình trạng phân hóa chất lượng và thiếu gắn kết với thị trường lao động.
Mục tiêu đến năm 2030 là 100% cơ sở đào tạo đáp ứng chuẩn chương trình; tăng mạnh kỹ năng thực hành; hoàn thiện học liệu, phòng mô phỏng, hệ thống diễn án; nâng cao đội ngũ giảng viên và đẩy mạnh hội nhập quốc tế.
Bà Thủy cũng lưu ý nhiều hạn chế mang tính hệ thống đang ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng đào tạo cử nhân Luật.
Trong đó, đội ngũ giảng viên còn là điểm nghẽn lớn khi hoạt động nghiên cứu khoa học yếu, rất ít công bố quốc tế; kinh nghiệm thực tiễn hạn chế; thậm chí có nơi dùng giảng viên cơ hữu để "mở ngành" nhưng không trực tiếp giảng dạy, hoặc giảng viên bị quá tải nhiều học phần.
Những hạn chế này khiến nhiều cơ sở đào tạo khó đáp ứng chuẩn đội ngũ và có nguy cơ bị dừng tuyển sinh hoặc đóng ngành.
Theo bà Thủy, nguyên nhân xuất phát từ cả yếu tố khách quan và chủ quan.
Về khách quan, số lượng cơ sở đào tạo luật tăng nhanh trong khoảng 20 năm qua khiến tốc độ mở rộng vượt quá năng lực giám sát chất lượng.
Bên cạnh đó, khung pháp lý chưa theo kịp sự phát triển của công nghệ mới như AI, blockchain, sở hữu trí tuệ thế hệ số, khiến các trường gặp khó khi cập nhật chương trình hoặc xây dựng học phần mới.
Khoảng cách giữa đào tạo và thực tiễn hành nghề luật cũng khiến sinh viên khó đáp ứng đầy đủ yêu cầu của tòa án, kiểm sát, luật sư, công chứng hay các hoạt động tư vấn pháp lý.
Về chủ quan, nhiều cơ sở đào tạo chưa đầu tư đúng mức cho đội ngũ giảng viên, chưa đáp ứng chuẩn về cơ cấu, chất lượng, nghiên cứu khoa học và công bố quốc tế.
Việc thiếu liên kết với cơ sở hành nghề dẫn đến sinh viên ít có cơ hội thực hành, trong khi thiếu nguồn giảng viên liên ngành luật – công nghệ làm chậm quá trình phát triển các học phần về pháp luật trong bối cảnh chuyển đổi số.
Ngoài ra, điều kiện cơ sở vật chất chưa đồng bộ, nhiều trường không đủ kinh phí cho phòng diễn án, học liệu số hay cơ sở dữ liệu quốc tế, dẫn đến phân hóa lớn giữa các vùng, miền.
Từ những phân tích này, bà Thủy đề nghị các bộ, ngành và địa phương tăng cường quản lý nhà nước đối với mọi cơ sở đào tạo luật trên địa bàn; khảo sát định kỳ nhu cầu nhân lực pháp lý và cung cấp dữ liệu cho mạng lưới đào tạo; phối hợp giữa Sở GD&ĐT, Sở Tư pháp, Sở Nội vụ và các trường trong theo dõi việc làm và đánh giá chất lượng nhân lực sau tốt nghiệp.
Đồng thời, các địa phương cần hỗ trợ mạnh hơn cho hoạt động thực hành - thực tập tại hệ thống tư pháp và đẩy mạnh truyền thông hướng nghiệp tại THPT để nâng cao nhận thức của học sinh về nghề luật và nhu cầu tuyển dụng thực tế.
Đẩy mạnh chuẩn hóa đội ngũ
Trong tham luận tại hội nghị, PGS.TS Trần Việt Dũng - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật TPHCM cho biết, nhà trường đang triển khai mạnh mẽ chiến lược nâng cao chất lượng đội ngũ và tăng cường kiểm soát chất lượng giảng dạy.
Một trong những trọng tâm lớn là đào tạo và phát triển nguồn giảng viên có trình độ cao.
Giai đoạn 2020 - 2025, trường đã cử nhiều giảng viên đi đào tạo tiến sĩ tại Thụy Sĩ, Hungary, Pháp, Phần Lan, Cộng hòa Séc; hiện có 19 nghiên cứu sinh đang theo học tiến sĩ trong nước.
Trường cũng đàm phán, xây dựng chương trình đồng hướng dẫn tiến sĩ với các đối tác tại Anh, Estonia, Hungary, New Zealand.
Để nâng cao năng lực sư phạm, trường thường xuyên tổ chức bồi dưỡng kỹ năng giảng dạy, tập huấn kiến thức kiểm định chất lượng và chuẩn chức danh nghề nghiệp.
Năm 2025, trường có 25 giảng viên được bồi dưỡng kiểm định viên giáo dục đại học và 31 giảng viên được bồi dưỡng chuẩn chức danh nghề nghiệp.
Song song đó, nhà trường chú trọng bồi dưỡng năng lực công nghệ, xây dựng thói quen sử dụng AI trong giảng dạy, tổ chức các lớp tập huấn về AI, kinh tế số, thương mại điện tử và các cuộc thi sáng kiến ứng dụng AI trong quản lý - giảng dạy.
Trong đào tạo thực hành, trường cũng kết nối với các doanh nghiệp lớn như Coca-Cola, FPT Telecom, HSC, CT Group nhằm giúp sinh viên có môi trường thực hành phong phú.
Ngoài ra, hoạt động phiên tòa giả định được tổ chức thường xuyên, đồng thời nhà trường phát triển trung tâm thực hành pháp luật để hỗ trợ sinh viên rèn luyện kỹ năng nghề.
PGS.TS Trần Việt Dũng khẳng định, các hoạt động này nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao đối với đội ngũ giảng viên luật, thúc đẩy nghiên cứu khoa học, nâng cao năng lực hội nhập và tăng cường kỹ năng thực hành cho sinh viên.
Qua đó, đóng góp vào mục tiêu chung của Chương trình 1056 và tiến trình chuẩn hóa đào tạo pháp lý toàn quốc.
