Mỗi bài trong SGK Toán 9 bộ Cánh Diều đều gắn với tình huống, bối cảnh thực tiễn

Thời điểm này, nhiều thầy cô, phụ huynh và học sinh cần nắm được những nét cơ bản của cuốn SGK mới. Để làm rõ hơn, PV đã có cuộc trao đổi với GS.TSKH Đỗ Đức Thái - Tổng Chủ biên kiêm Chủ biên cuốn SGK môn Toán lớp 9 bộ Cánh Diều.

PV: Thưa GS.TSKH Đỗ Đức Thái, thầy cho biết mục đích biên soạn của các tác giả SGK môn Toán lớp 9 bộ Cánh Diều là gì?

GS.TSKH Đỗ Đức Thái: SGK môn Toán lớp 9 bộ Cánh Diều được biên soạn trên cơ sở đáp ứng yêu cầu phát triển phẩm chất và năng lực của học sinh cấp THCS và quán triệt các quan điểm cơ bản của chương trình môn Toán được quy định trong Chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) 2018.

Đối tượng sử dụng là giáo viên và học sinh lớp 9. Phạm vi sử dụng là các trường THCS trong cả nước.

PV: Xin thầy cho biết thêm về cấu trúc và nội dung của sách?

GS.TSKH Đỗ Đức Thái: Như những thông tin đã công bố, tổng thời lượng của môn Toán 9 được học trong 35 tuần, trung bình 1 tuần 4 tiết. Vì thế, tổng thời lượng của toàn bộ của chương trình môn Toán lớp 9 theo quy định của Chương trình GDPT 2018 là 140 tiết. SGK Toán lớp 9 bộ Cánh Diều được chia thành 2 tập với 10 chương.

Tập 1 gồm 5 chương. Trong đó, Chương 1: Phương trình và Hệ phương trình bậc nhất; Chương II: Bất đẳng thức, bất phương trình bậc nhất một ẩn; Chương III: Căn thức; Chương IV: Hệ thức lượng trong tam giác vuông; Chương V: Đường tròn.

Tập 2 cũng gồm 5 chương. Chương VI: Một số yếu tố thống kê và xác suất; Chương VII: Hàm số y=ax² (a ≠ 0). Phương trình bậc hai một ẩn; Chương VIII: Đường tròn ngoại tiếp và đường tròn nội tiếp tam giác. Tứ giác nội tiếp đường tròn; Chương IX: Đa giác đều; Chương X: Hình học trực quan.

Đầu mỗi chương đều có ghi tên các nội dung chính được học, mỗi chương được phân chia thành các bài học. Đặc biệt cuối các Chương II, Chương VI và Chương X, học sinh được dành thời gian tham gia hoạt động thực hành và trải nghiệm. Các hoạt động này sẽ giúp giáo viên được tạo cơ hội để thực hiện tốt việc dạy học tích hợp, trong đó có việc tích hợp giáo dục tài chính. Đồng thời, giúp học sinh làm quen với việc thực hành, vận dụng kiến thức toán vào thực tiễn cuộc sống một cách sáng tạo.

Mục lục được đặt ngay đầu mỗi tập sách; cuối sách có bảng tra cứu từ ngữ nhằm giúp học sinh và giáo viên tiện tra cứu nội dung kiến thức mới.

PV: Thưa thầy, cuốn SGK Toán lớp 9 Bộ Cánh Diều được chia sẻ là có quan điểm cơ bản xuyên suốt cuốn sách. Thầy có thể nói cụ thể hơn về vấn đề này?

GS. TSKH Đỗ Đức Thái: Quan điểm tạo nên bản sắc, điểm mới cho cuốn SGK môn Toán 9 bộ Cánh Diều. Trong quá trình viết sách, chúng tôi luôn nắm vững những quan điểm này.

Đầu tiên, đó là sách bám sát và cụ thể hoá yêu cầu cần đạt của chương trình môn Toán lớp 9 theo Chương trình GDPT 2018 một cách rõ ràng, mạch lạc và rất sư phạm.

Thứ hai, quán triệt các quan điểm tinh giản, giảm tải, thiết thực, dạy học gắn với tình huống thực tiễn có bối cảnh thực. Mỗi bài học được mở đầu bằng tình huống thực tiễn tạo điều kiện cho học sinh khởi động, huy động sự trải nghiệm của học sinh về thế giới xung quanh nhằm đặt các em vào tình huống có vấn đề toán học cần giải quyết.

Thứ ba, cuốn SGK Toán 9 phải giúp học sinh tự học, tự khám phá, tự kiến tạo tri thức dưới sự hướng dẫn của các thầy cô. Việc hình thành bài học phải bắt đầu từ học sinh, phải hiểu học sinh, tổ chức bài học theo đúng tiến trình nhận thức của học sinh. Với quan điểm như trên, mỗi một bài học trong SGK Toán 9 được tổ chức thành chuỗi các hoạt động học tập, sắp xếp theo tiến trình phù hợp với trình độ nhận thức và năng lực của học sinh lớp 9.

Về cấu trúc mỗi bài học, bao gồm các thành phần cơ bản gồm: Mở đầu, Kiến thức mới, Hình thành kiến thức mới, Luyện tập và Vận dụng. Mỗi một hoạt động học tập của mỗi bài học bao gồm 4 hoạt động nhỏ hơn: Trải nghiệm - Khởi động, Phân tích – Khám phá – Rút ra bài học, Thực hành - Luyện tập, Vận dụng. Chu trình này lặp đi lặp lại giúp học sinh có cơ hội phát triển các năng lực toán học then chốt, tăng cường khả năng tích hợp các kiến thức, kỹ năng ngay trong cùng một bài học.

Ở mỗi bài học, các tác giả đã chú ý đưa vào những tình huống gần gũi thực tiễn đời sống giúp học sinh làm quen với việc vận dụng, tổng hợp kiến thức, nhất là kiến thức liên môn đã được học để giải quyết vấn đề thực tiễn từ đơn giản cho đến phức tạp một cách sáng tạo.

Ngoài ra, thông qua các mục như “Có thể em chưa biết” hay “Tìm tòi mở rộng”, học sinh được tạo cơ hội tìm hiểu sâu thêm bài học, ứng đáp với các tình huống thách thức hơn nhằm phát triển tư duy, khả năng sáng tạo, đáp ứng nhu cầu dạy học phân hoá. Mỗi bài học trong SGK môn Toán lớp 9 đều được thiết kế nhiều dạng câu hỏi, nhiều dạng bài tập, nhiều dạng hoạt động có tác dụng kích thích hứng thú, phát triển một cách sáng tạo năng lực học tập môn Toán của học sinh. Chúng tôi đưa thêm các bóng nói, kí hiệu hình vẽ nhằm gợi ý khi cần thiết, hướng dẫn học sinh suy nghĩ, giải quyết vấn đề hoặc trao đổi thảo luận với thầy cô và các bạn.

Thứ tư, SGK Toán lớp 9 cũng chính là giáo án để các thầy cô có thể trực tiếp sử dụng trong mỗi giờ lên lớp. Mỗi bài học trong sách có cấu trúc mạch lạc về phương pháp dạy học theo đúng tiến trình dạy học hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh. Vì thế, sách rất thuận tiện cho các thầy cô, giúp giảm nhẹ gánh nặng sư phạm của quá trình xây dựng kế hoạch bài dạy, quá trình lên lớp.

Chúng tôi đã làm những giải pháp sau đây: quán triệt những nguyên lí cơ bản của dạy học hình thành và phát triển năng lực toán học cho học sinh lớp 9; tiến trình hình thành bài học phải bắt đầu từ học sinh, phải hiểu học sinh, phải tổ chức bài học theo đúng tiến trình nhận thức của học sinh. Đây là điểm đặc biệt quan trọng, là bản sắc và sự khác biệt giữa bộ SGK Toán Cánh Diều với các bộ SGK khác.

Tiếp đến, tiến trình dạy học được tổ chức thành chuỗi các hoạt động học tập. Học sinh tham gia vào từng hoạt động học tập để hình thành năng lực cho bản thân, người giáo viên căn cứ vào kết quả thực hiện của học sinh với từng hoạt động học tập để có thể đánh giá được năng lực của các em đã được hình thành hay chưa. Nếu đã hình thành thì đến mức độ nào để người giáo viên có giải pháp trong từng giờ lên lớp nhằm giúp đỡ học sinh đạt được mục tiêu là hình thành, phát triển năng lực toán học.

SGK môn Toán lớp 9 là cuốn sách sẽ giúp các em học sinh nhìn nhận lại những học vấn toán học cốt lõi ở cấp THCS. Lớp 9 là năm cuối cùng của bậc THCS, học sinh phải đối diện với kỳ thi cuối cấp, kỳ thi vào THPT, cho nên phải nhìn nhận lại, tổng kết và liên kết lại để làm nổi bật tri thức toán học cốt lõi ở cấp THCS. Từ đó, thấy được mối liên kết, thống nhất và quan hệ giữa các học vấn cốt lõi trong 4 năm học để chuẩn bị tốt nhất cho các em ở các kỳ thi và bước vào cấp THPT.

Cuối cùng, SGK môn Toán lớp 9 là cuốn sách phải góp phần bồi đắp nền tảng văn hoá chung cho học sinh. Trên cơ sở đó, phát triển nhân cách người học, giá trị nhân văn cao đẹp của con người. Ngoài ra, phải góp phần hình thành, phát triển kỹ năng mềm thiết yếu của người công dân thế kỷ 21 (như kỹ năng về tài chính) thông qua các mạch bài học và luyện tập.

Bên cạnh SGK, chúng tôi cũng biên soạn hệ thống các tài liệu để giúp các thầy cô và học sinh trong quá trình học môn Toán lớp 9, gồm: sách giáo viên, sách bài tập, vở bài tập, hệ thống học liệu điện tử, bài tập tương tác... Những tài liệu này sẽ giúp thầy cô thuận lợi hơn trong quá trình dạy học, giảm nhẹ gánh nặng sư phạm trong quá trình giảng dạy. Bên cạnh là cung cấp tài liệu để các thầy cô dạy học phân hoá, bồi dưỡng học sinh khá, giỏi.

Đối với các em học sinh, những tài liệu đó giúp các em hệ thống kiến thức một cách chắc chắn, rèn luyện thêm để làm sao nâng cao năng lực toán học của bản thân, đáp ứng tốt nhất Chương trình môn Toán THCS năm 2018 của lớp 9, cũng như đáp ứng để các em có kết quả tốt nhất trong kỳ thi cuối cấp và thi vào cấp THPT.

PV: Xin cám ơn những chia sẻ của thầy.