Từ đào tạo dàn trải đến đào tạo sát nhu cầu
Thực tiễn triển khai giáo dục nghề nghiệp tại Điện Biên những năm qua cho thấy, hiệu quả đào tạo phụ thuộc rất lớn vào việc lựa chọn nghề phù hợp với điều kiện địa bàn và sinh kế của người dân. Trong giai đoạn 2021–2025, phần lớn các lớp đào tạo nghề thuộc các chương trình mục tiêu quốc gia được tổ chức ngay tại xã, bản, tập trung vào hình thức đào tạo ngắn hạn và đào tạo thường xuyên, giúp người dân dễ tham gia và dễ áp dụng sau học.
Theo tổng hợp chuyên môn, các lớp đào tạo nghề trong giai đoạn này chủ yếu hướng tới lao động nông thôn, lao động vùng đồng bào dân tộc thiểu số, với đặc điểm chung là tăng mạnh thời lượng thực hành, giảm lý thuyết hàn lâm. Đây là sự điều chỉnh quan trọng, góp phần đưa giáo dục nghề nghiệp thoát khỏi cách làm dàn trải, chuyển sang đào tạo theo nhu cầu thực tế.
Xa Dung: Chăn nuôi từ kinh nghiệm sang kỹ thuật
Tại xã Xa Dung, chăn nuôi lợn là sinh kế quen thuộc của nhiều hộ dân. Tuy nhiên, trước đây việc chăn nuôi chủ yếu dựa vào kinh nghiệm, hiệu quả thấp và dễ rủi ro khi dịch bệnh xảy ra. Lớp dạy nghề chăn nuôi lợn được tổ chức tại địa phương đã tập trung vào các nội dung thiết yếu như làm chuồng, vệ sinh môi trường, phối trộn thức ăn và phòng chống dịch bệnh.
Theo đánh giá của cơ quan chuyên môn, trên 80% thời lượng của các lớp chăn nuôi tại địa bàn vùng cao được dành cho thực hành, tổ chức trực tiếp tại hộ gia đình hoặc mô hình mẫu. Cách tổ chức này giúp người học dễ tiếp thu và có thể áp dụng ngay sau khóa học. Sau đào tạo, nhiều hộ đã điều chỉnh lại quy trình chăn nuôi, giảm tình trạng nuôi theo cảm tính, chủ động hơn trong chăm sóc đàn vật nuôi.
Mường Luân, Sín Thầu: Mỗi địa bàn một hướng sinh kế
Không áp dụng chung một mô hình cho mọi nơi, giáo dục nghề nghiệp tại Điện Biên được triển khai linh hoạt theo điều kiện từng địa bàn. Ở xã Mường Luân, lớp dạy nghề trồng cà phê tập trung vào kỹ thuật chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh và nâng cao năng suất trên diện tích đất sẵn có, phù hợp với định hướng phát triển cây trồng của địa phương.
Trong khi đó, tại xã biên giới Sín Thầu, nghề trồng nấm được lựa chọn vì không đòi hỏi nhiều đất sản xuất, có thể tận dụng phụ phẩm nông nghiệp và phù hợp với điều kiện khí hậu. Theo báo cáo đánh giá, các lớp trồng nấm tại địa bàn biên giới được tổ chức quy mô nhỏ, linh hoạt về thời gian, giúp người dân vừa học vừa làm, giảm áp lực về chi phí và rủi ro khi chuyển đổi sinh kế.
Việc lựa chọn nghề khác nhau cho từng địa bàn cho thấy giáo dục nghề nghiệp đã chuyển từ tư duy “có gì dạy nấy” sang “địa bàn cần gì thì dạy nghề đó”, qua đó nâng cao khả năng duy trì nghề sau đào tạo.
Nghề may: Lối đi phù hợp cho lao động không đất sản xuất
Bên cạnh các nghề nông nghiệp, nhóm nghề phi nông nghiệp cũng được chú trọng để đáp ứng nhu cầu đa dạng của người dân. Các lớp dạy nghề may tại Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp – Giáo dục thường xuyên đã thu hút đông đảo lao động, đặc biệt là phụ nữ và lao động không có nhiều đất sản xuất.
Giai đoạn 2021–2025, nghề may là một trong những nghề phi nông nghiệp được duy trì ổn định qua các năm, bởi tính linh hoạt, không phụ thuộc mùa vụ và có thể tổ chức sản xuất tại gia đình hoặc theo nhóm. Việc lựa chọn đúng đối tượng học nghề giúp tăng khả năng gắn bó với nghề sau đào tạo, hạn chế tình trạng học xong nhưng không áp dụng được.
Từ thực tiễn các mô hình tại Xa Dung, Mường Luân, Sín Thầu và các cơ sở đào tạo nghề, có thể thấy giáo dục nghề nghiệp ở Điện Biên chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi được “may đo” theo từng địa bàn, từng nhóm đối tượng. Số liệu và thực tiễn đều cho thấy, khi nghề học phù hợp với điều kiện sản xuất và sinh kế của người dân, khả năng áp dụng và duy trì sau đào tạo cao hơn rõ rệt.
Cách làm này không chỉ giúp người dân có thêm kỹ năng nghề, mà còn góp phần giữ lao động ở lại địa phương, giảm áp lực di cư lao động tự phát. Đây chính là nền tảng quan trọng để giáo dục nghề nghiệp tiếp tục phát huy vai trò trong giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế – xã hội ở vùng khó Điện Biên.
