Theo các chuyên gia văn hóa, mâm ngũ quả ngày Tết sẽ làm cho quang cảnh và không gian thờ cúng thêm ấm áp, rực rỡ mà hài hòa; thể hiện sinh động ý nghĩa triết học-tín ngưỡng-thẩm mỹ, đồng thời cũng chứa đựng ước vọng của con người.
Tuy nhiên, ở nước ta, nếu như ở miền Bắc, hầu như tất cả các loại quả đều có thể bày lên bàn thờ, kể cả quả ớt mang vị cay đắng, miễn sao mâm ngũ quả trông đẹp mắt là được; thì người miền Nam lại có sự kiêng cữ.
Mâm ngũ quả của người miền Nam không bao giờ có chuối, vì loại quả này tên gọi có âm giống từ “chúi" thể hiện sự nguy khó. Quả cam cũng không được có mặt trong mâm ngũ quả ngày Tết, vì câu “quýt làm cam chịu.”
Tính đền thời điểm này, dù còn nhiều ý kiến khác nhau về các bài trí cũng như sắp xếp mâm ngũ quả nhưng chưa hề có một quy chuẩn nào thể hiện mâm ngủ quả phải có những loại quả cụ thể nào.
Mâm ngũ quả phải thể hiện được ngũ hành: Kim, mộc,thủy, hỏa, thổ
Theo các chuyên gia, dù là loại quả gì, mâm ngũ quả vẫn mang một ý nghĩa chung: dâng cúng tổ tiên thể hiện lòng hiếu thảo và ước mong những điều tốt lành trong gia sự. Mỗi loại quả đều có mùi vị, màu sắc riêng và cũng mang những ý nghĩa nhất định.
Theo Chuyên gia phong thủy Hoàng Anh Hùng, trên ban thờ ngày Tết thường là có hoa tươi và mâm ngũ quả. Tuy nhiên, các bố trí đặt hoa cũng như sắp xếp mâm ngũ quả ngoài vấn đề đẹp mắt thì cũng cần phải đáp ứng tín ngưỡng và thể hiện lòng hiếu thảo của con cháu đối với tổ tiên.
Ông Hùng cho biết, mâm ngũ quả ngày Tết phải thể hiện được đủ ngũ hành đó là: kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Để thể hiện được điều này, các gia đình nên lựa chọn loại quả có màu sắc phù hợp với ngũ hành ví dụ như: đào tượng trưng cho hành KIM, chuối tượng trưng cho hành MỘC, hồng xiêm tượng trưng cho hành THỦY, ớt tượng trưng cho hành HỎA, bưởi tượng trưng cho hành THỔ.
Ngoài ra, thường được thể hiện theo sản vật địa phương chứ không có một quy định cụ thể nào. Tuy nhiên, theo chuyên gia Hoàng Anh Hùng, hiện nay nền kinh tế giao thương có thể miền Bắc dùng được các loại quả miền Nam và ngược lại.
“Không có bất cứ sự kiêng kỵ nào trong mâm ngũ quả ngày Tết cả. Bởi hoa quả là kết tinh của trời đất đều là hương thơm, quả ngọt dâng lên tổ tiên và thể hiện lòng thành kính của con cháu”, ông Hùng nói.
Về các bài trí hoa trên ban thờ ngày Tết , những loại hoa không nên đưa lên như: hoa ly, lan, hoa loa kèn vì đây là những loại hoa ngoại lai, các gia đình cũng nên chú ý.
Theo đó, bát hương bên trái thường để lọ hoa màu trắng hoặc màu vàng (thường là hồng bạch, hoa cúc). Còn bát hương bên phải thì cắm các loại hoa thơm là được. Lý giải về vấn đề này, ông Hùng cho biết, trên ban thờ người Việt thường có 3 bát hương: Bát hương ở giữa là cúng thần linh, thổ công; bát hương bên phải là cúng gia tiên; còn bát hương bên trái là cúng bà cô, ông vãi. Chính vì thế khi đặt hoa trên ban thờ cần phải hết sức chú ý.
| Ý nghĩa của một vài loại hoa quả thường được bày trên mâm ngũ quả: - Lê (hay mật phụ), ngọt thanh ngụ ý việc gì cũng trơn tru, suôn sẻ - Lựu, nhiều hạt, tượng trưng cho con đàn cháu đống - Đào thể hiện sự thăng tiến - Mai, do điển phiếu mai, con gái phải có chồng, hạnh phúc, không cô đơn - Phật thủ giống như bàn tay của Phật, chở che cho con người - Táo (loại trái to màu đỏ tươi) có nghĩa là phú quý - Hồng, quýt rực lên màu sắc mạnh mẽ, tượng trưng cho sự thành đạt - Thanh long - ý rồng mây gặp hội - Bưởi, dưa hấu: căng tròn, mát lành, hứa hẹn sự ngọt ngào, may mắn - Nải chuối như bàn tay ngửa, hứng lấy nắng sương đọng thành quả ngọt và che chở, bảo bọc - Quả trứng gà có hình trái đào tiên - lộc trời - Dừa có âm tương tự như là “vừa," có nghĩa là không thiếu - Sung gắn với biểu tượng sung mãn về sức khỏe hay tiền bạc - Đu đủ mang đến sự đầy đủ thịnh vượng - Xoài có âm na ná như là “xài”, để cầu mong cho tiêu xài không thiếu thốn. |
