Pizza là một trong những món ăn phổ biến ở Italy cũng như trên toàn thế giới. Tuy nhiên, nguồn gốc thực sự, cũng như ai là người đầu tiên làm ra nó thì vẫn còn nhiều tranh cãi. Một số tài liệu cho rằng, lịch sử pizza trải dài từ thời cổ ở Ai Cập, La Mã và Hy Lạp.

Từ bánh mì hàng nghìn năm trước

Trong hàng nghìn năm, con người đã kết hợp các loại thảo mộc, gia vị, rau, nấm và thịt khác nhau để tạo ra những món ăn không chỉ với mục đích duy trì sự sống, mà còn làm cho chúng có hương vị thơm ngon, hấp dẫn. Một số sự kết hợp này có thể cho ra đời món pizza. Tên món ăn này đã xuất hiện lần đầu tiên ở thành phố Gaeta (Italy) vào năm 997.

Ngược dòng lịch sử xa hơn, các nhà khảo cổ đã tìm thấy bằng chứng về bánh mì từ bột lên men được “nướng” trên đá cách đây khoảng 7.000 năm ở Sardinia. Dần dần, người cổ quyết định thêm hương vị bằng cách kết hợp dầu, rau, thịt và gia vị vào chiếc bánh dùng hằng ngày.

Theo Science Trends, vào thế kỷ thứ 6 trước Công nguyên, những người lính Ba Tư dưới sự lãnh đạo của vua Darius I đã rắc đều chà là và pho mát lên bánh mì dẹt.

Trong khi đó, người Trung Quốc cổ đại có loại bánh hình tròn dẹt gọi là bing, còn Ấn Độ làm ra loại bánh mì tẩm chất béo có tên paratha. Ngoài ra, chúng ta còn có thể tìm thấy loại bánh mì dẹt tương tự ở các nền văn hóa Nam và Trung Á khác, với tên gọi roti và naan.

Các nhà sử học La Mã cổ đại từng ghi chép lại các món ăn trong nhiều tài liệu khác nhau. Vào thế kỷ thứ 3, Cato the Elder đã viết về một loại bánh mì dẹt tròn phủ lên đó rau thơm và ô liu. Vào thế kỷ thứ 5, Virgil cũng mô tả một món ăn tương tự.

Các nhà khảo cổ sau này đã tìm thấy những dụng cụ nấu nướng từ tàn tích của Pompeii, có thể được sử dụng để làm những món ăn tương tự pizza, nghĩa là chúng có niên đại ít nhất là từ vụ phun trào núi Vesuvius vào khoảng năm 72.

Raffaele Esposito được cho là 'cha đẻ' của bánh pizza hiện đại và tấm biển ghi nhớ nhân 100 năm ngày pizza ra đời.

Đến pizza hiện đại

Hầu hết các nhà sử học ngày nay đều cho rằng bánh pizza hiện đại phát xuất ở Naples. Thành phố này bắt đầu tồn tại như một khu định cư của người Hy Lạp vào khoảng năm 600, nhưng đến thế kỷ 18 và 19, nó đã trở thành một vương quốc độc lập, dù thịnh vượng nhưng tỷ lệ người lao động nghèo vẫn cao.

Pizza được phát minh vào khoảng thời gian này. Carol Helstosky, Phó Giáo sư lịch sử tại Đại học Denver, tác giả cuốn sách Pizza: A Global History, giải thích rằng, những lao động nghèo ở Naples cần một bữa ăn rẻ tiền và có thể ăn nhanh chóng.

Pizza phục vụ tốt mục đích nêu trên. Người nghèo rất thích loại bánh mì phủ cà chua, pho mát, cá cơm, dầu và tỏi, trong khi đó, những người thuộc tầng lớp xã hội cao hơn tỏ ra kinh ngạc trước thói quen ăn uống mà họ cho là “kinh tởm” này.

Vào năm 1805, Napoléon chinh phục Naples và cai trị nó cho đến khi ông buộc phải thoái vị vào năm 1814. Mãi đến năm 1861, vương quốc này mới chính thức trở thành một thành phố của Italy.

Năm 1889, nhà vua Italy, Umberto I và hoàng hậu Margherita đến thăm Naples. Bà hoàng bày tỏ mong muốn được thưởng thức những món ăn đặc sắc của thành phố này. Đầu bếp hoàng gia đã giới thiệu Raffaele Esposito, chủ sở hữu cửa hiệu Pizzeria Brandi, người có biệt tài làm ra những chiếc bánh thơm ngon, hấp dẫn.

Esposito dâng lên hoàng hậu ba chiếc bánh: Pizza marinara (với tỏi), pizza với cá cơm và pizza có ba thành phần phủ cà chua, phô mai mozzarella và húng quế. Hoàng hậu rất thích chiếc bánh thứ ba nên Esposito đã đặt tên cho nó theo tên bà: Pizza Margherita.

Sau chuyến thăm của hoàng gia đến Naples, danh tiếng của Esposito đã đạt đến đỉnh cao, nhưng món ăn này đã không phổ biến ngay lập tức ở đất nước của ông ta. Trên thực tế, pizza đã phát triển mạnh ở Mỹ, trước khi cơn sốt pizza lan tràn khắp Italy.

Năm 1905, Gennaro Lombardi khai trương G. Lombardi’s trên phố Spring ở Manhattan, biến tiệm bánh của ông trở thành một trong những cơ sở kinh doanh bánh pizza có giấy phép đầu tiên ở Mỹ. Sau đó không lâu, các cửa hàng tương tự xuất hiện trên khắp New York, Chicago, Boston, New Jersey và bất kỳ nơi nào có những người Naples định cư.

Điều tương tự cũng xảy ra ở châu Âu. Những người nhập cư từ Naples đã mang theo món ăn yêu thích của họ đi khắp nơi. Sau Thế chiến thứ Hai, pizza không còn là món ăn “dân tộc” ở Mỹ nữa, và những người không phải gốc Naples đã vào cuộc, tạo ra phiên bản riêng theo ý thích của họ.

Vào những năm 1950, pizza tiếp tục chiếm lĩnh thế giới. Chủ hiệu bánh pizza, Rose Totino đã nảy ra ý tưởng tuyệt vời là bán pizza đông lạnh. Năm 1958, Pizza Hut đầu tiên được mở tại Wichita, Kansas.

Một năm sau, Little Caesar’s đầu tiên được khai trương tại Garden City, Michigan. Năm tiếp theo, đó là Domino’s ở Ypsilanti. Năm 1962, một người Canada gốc Hy Lạp tên là Sam Panopoulos tự nhận là người đã phát minh ra món Pizza Hawaii.

Tính đến năm 2022, thị trường pizza trên toàn thế giới là một ngành công nghiệp trị giá 141,1 tỷ USD. Chỉ riêng ở Mỹ, có hơn 75.000 địa điểm mở cửa hàng pizza, hơn một nửa trong số đó là cửa hàng độc lập.