Sơn La là một trong những tỉnh miền núi có địa hình hiểm trở và điều kiện kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn. Dân số phần lớn là đồng bào dân tộc thiểu số, sinh sống rải rác ở các vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới. Những đặc điểm đó đặt ra không ít thách thức cho ngành giáo dục địa phương, trong đó có việc duy trì sĩ số, ngăn chặn tình trạng học sinh bỏ học, tảo hôn và nâng cao chất lượng học tập. Trong bối cảnh ấy, Kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông được tổ chức hằng năm tại Sơn La không chỉ là một sự kiện đánh giá kết quả giáo dục, mà còn là nỗ lực lớn của toàn ngành và cả hệ thống chính trị nhằm bảo đảm quyền học tập, quyền mơ ước cho từng học sinh.
Chủ động, đồng bộ và linh hoạt trong tổ chức Kỳ thi
Năm nay, Kỳ thi THPT tại Sơn La có 13.465 thí sinh dự thi, được bố trí tại 38 điểm thi chính thức với 581 phòng thi trên toàn tỉnh. Số lượng thí sinh đông, phân bố không đồng đều, trong khi nhiều trường phổ thông không đủ điều kiện tổ chức thi độc lập. Vì vậy, công tác phân luồng, điều tiết học sinh về các điểm thi phù hợp được thực hiện chặt chẽ, trên tinh thần đảm bảo an toàn, thuận lợi và tiết kiệm nhất có thể cho người học.
Để vận hành kỳ thi một cách trôi chảy, tỉnh đã huy động hơn 2.400 người làm nhiệm vụ thi, trong đó có gần 1.600 cán bộ coi thi, hơn 300 cán bộ giám sát, lực lượng công an, y tế, điện lực, thanh niên tình nguyện và cán bộ phục vụ. Việc lựa chọn, tập huấn, phân công cán bộ được thực hiện công khai, đúng quy định, có sự giám sát của các đoàn thanh tra Bộ và tỉnh. Sở cũng tổ chức các đoàn kiểm tra thực địa tại tất cả điểm thi trước kỳ thi để rà soát điều kiện phòng ốc, hệ thống điện, an ninh, phòng chống cháy nổ, phòng chống thiên tai và các yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe, tâm lý thí sinh.
Một điểm đáng chú ý trong công tác tổ chức thi năm nay là việc đẩy mạnh phối hợp liên ngành. Công an tỉnh Sơn La đã xây dựng phương án đảm bảo an ninh, an toàn kỳ thi từ khâu in sao đề, vận chuyển đề thi, coi thi đến chấm thi. Ngành y tế bố trí các tổ phản ứng nhanh, có mặt tại điểm thi trọng điểm, đặc biệt ở các huyện vùng sâu, vùng xa, vùng có nguy cơ cao về mưa lũ, sạt lở. Ngành điện lực thực hiện kiểm tra tải điện, lắp đặt máy phát dự phòng và sẵn sàng xử lý các tình huống mất điện. Đoàn thanh niên tổ chức các đội hình tình nguyện “Tiếp sức mùa thi” tại tất cả các điểm thi chính thức.
Đặc biệt, trong quá trình tổ chức thi, các địa phương trong tỉnh đã phát huy vai trò tự chủ và chủ động xử lý tình huống. Tại một số điểm thi, khi có tình huống phát sinh liên quan đến giao thông, cơ sở vật chất hay học sinh gặp trở ngại sức khỏe, lãnh đạo huyện, thành phố đã trực tiếp chỉ đạo xử lý tại chỗ, bảo đảm không làm gián đoạn quá trình thi và tâm lý của học sinh.
Kỳ thi không đơn độc: Những người đồng hành thầm lặng
Ở các địa phương vùng cao, vùng sâu của tỉnh Sơn La như Phiêng Khoài (Yên Châu), Mường Lầm, Dồm Cang (Sông Mã), Tông Lệnh (Thuận Châu) hay Chiềng Sơ (Sông Mã), kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông không chỉ là cuộc kiểm tra kiến thức của thí sinh, mà còn là phép thử của sự tận tâm, sẻ chia và trách nhiệm xã hội.
Tại điểm thi Trường THPT Phiêng Khoài, huyện Yên Châu - một xã vùng biên từng đối mặt với tình trạng học sinh bỏ học giữa chừng và tảo hôn khá phổ biến, năm nay ghi nhận những tín hiệu tích cực. Trong tổng số 164 thí sinh dự thi, có 108 em là người dân tộc thiểu số, chủ yếu là Mông, Thái, Khơ Mú, Xinh Mun… Mặc dù chỉ có 18 học sinh đăng ký xét tuyển đại học, nhưng tinh thần tham dự kỳ thi của các em cho thấy chuyển biến rõ rệt. Các em đến điểm thi đầy đủ, đúng giờ, trật tự, nghiêm túc. Đây là kết quả của nhiều năm nỗ lực thay đổi nhận thức từ gia đình, cộng đồng, cũng như sự đồng hành kiên nhẫn của thầy cô giáo.
Một trường hợp đặc biệt tại huyện Thuận Châu đã minh chứng cho tinh thần “không để thí sinh nào bị bỏ lại phía sau”. Ngày 25/6, em Lò Văn Việt, học sinh lớp 12A8, Trường THPT Tông Lệnh phải nhập viện cấp cứu do viêm ruột thừa cấp. Ca phẫu thuật diễn ra ngay trước ngày thi đầu tiên. Tuy nhiên, để bảo đảm quyền lợi cho em, ngành giáo dục tỉnh đã phối hợp với Bệnh viện Đa khoa Cuộc sống bố trí xe cứu thương đưa em đến điểm thi, đồng thời cử bác sĩ tháp tùng và theo dõi sức khỏe suốt thời gian làm bài. Em Việt đã hoàn thành đầy đủ các môn thi trong điều kiện thể chất còn yếu, rồi được đưa trở lại bệnh viện ngay sau khi kết thúc mỗi buổi thi. Đây không chỉ là biểu hiện của trách nhiệm liên ngành, mà còn là sự bảo đảm công bằng trong tiếp cận giáo dục, kể cả khi thí sinh đang trong hoàn cảnh đặc biệt.
Một đoạn đường trong thành phố Sơn La bị hỏng, có nguy cơ gây ách tắc giao thông vào các buổi thi, sau khi nghe phản ánh, Chủ tịch UBND thành phố đã trực tiếp xuống hiện trường chỉ đạo khắc phục ngay trong chiều muộn ngày 25/6 để “khơi thông” lo lắng của phụ huynh và để kỳ thi không bị ảnh hưởng.
Tại các huyện vùng cao như Sông Mã, Sốp Cộp, nơi có điểm thi cách trung tâm huyện hơn 40km, giao thông khó khăn, chính quyền địa phương đã phối hợp với nhà trường huy động các bên để bố trí chỗ ở miễn phí cho học sinh trong suốt thời gian thi. Các đoàn thể thanh niên, phụ nữ, mặt trận tổ quốc vận động xã hội hóa để chuẩn bị suất ăn sáng, nước uống, thuốc men. Một số địa phương như Mường Lầm và Chiềng Khương (Sông Mã) bố trí cả lực lượng công an viên, dân quân thường trực tại bản hỗ trợ đưa đón học sinh từ nhà ra điểm thi.
Tại điểm thi Trường THPT Mường Lầm, tỷ lệ thí sinh là người dân tộc thiểu số lên tới 92%. Địa bàn rộng, có thí sinh phải đi bộ hơn một giờ đồng hồ mới đến được điểm thi. Để hỗ trợ, giáo viên trong trường đã cùng với đoàn thanh niên xã lập danh sách học sinh ở xa, phân nhóm hỗ trợ di chuyển, theo dõi sĩ số sát sao từng buổi thi.
Một điểm chung tại nhiều hội đồng coi thi ở Sơn La là việc giáo viên và cán bộ địa phương đều nắm rất rõ hoàn cảnh từng học sinh. Ở các địa bàn như Quỳnh Nhai, Bắc Yên, Phù Yên, nơi điều kiện thời tiết thất thường, thường xuyên xảy ra mưa lớn vào cuối tháng 6, các phương án dự phòng về điện, đường truyền, vận chuyển đề và bài thi đều được xây dựng từ sớm. Lực lượng điện lực tỉnh Sơn La chủ động kiểm tra toàn bộ 38 điểm thi, bố trí máy phát tại các điểm nguy cơ cao. Lực lượng y tế cắm chốt tại tất cả điểm thi có từ 300 thí sinh trở lên, chuẩn bị cơ số thuốc cơ bản. Sự chuẩn bị kỹ lưỡng này giúp kỳ thi diễn ra trọn vẹn, không xảy ra sự cố bất thường.
Những con số không nói hết được tất cả. Nhưng chính những việc âm thầm phía sau phòng thi - những bữa sáng miễn phí, những chuyến xe đưa đón thí sinh qua đèo dốc, những lần gọi điện kiểm tra học sinh trước giờ thi, đã tạo nên một kỳ thi vừa nghiêm túc, vừa đậm chất nhân văn. Tại Sơn La, kỳ thi không chỉ là thời khắc đánh giá năng lực học sinh, mà còn là minh chứng sống động cho sự đồng hành của cả hệ thống chính trị với giáo dục.
Đoàn cán bộ quản lý, giảng viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền xuất phát lên đường làm nhiệm vụ tại kỳ thi.
Gieo chữ giữa lặng thầm, gặt niềm tin cho tương lai
Kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông không chỉ là một hoạt động chuyên môn thường niên của ngành giáo dục, mà trong điều kiện cụ thể như Sơn La, đó còn là dịp để nhìn thấy rõ hơn những rào cản đang từng bước được tháo gỡ trên hành trình tiếp cận tri thức của người học vùng cao.
Từ Phiêng Khoài, Mường Lầm đến Tông Lệnh, Mường La, Sốp Cộp…, những câu chuyện phía sau mỗi phòng thi cho thấy kỳ thi không đơn thuần là bài kiểm tra kiến thức, mà còn là nơi phản ánh sức bền của một hệ thống đang âm thầm gieo những mầm hy vọng nơi núi rừng. Những chuyển biến tích cực trong nhận thức của học sinh, sự chủ động trong tổ chức của các địa phương, và tinh thần đồng hành của cả hệ thống chính trị đã góp phần tạo nên một kỳ thi nghiêm túc, công bằng, nhân văn và an toàn.
Giữa những khó khăn khách quan của địa hình, khí hậu, kinh tế - xã hội, điều đáng trân trọng nhất là tinh thần trách nhiệm, sự tận tụy lặng thầm của đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục và các lực lượng tham gia hỗ trợ kỳ thi. Họ chính là những người âm thầm giữ nhịp cho một hệ thống giáo dục đang từng bước chuyển mình, đồng thời mở lối cho hàng nghìn học sinh đi tiếp con đường học tập, trưởng thành.
Giáo dục vùng cao là hành trình dài và nhiều thử thách. Kỳ thi tốt nghiệp chỉ là một chặng ngắn trong hành trình ấy. Nhưng chính ở những chặng ngắn đó, niềm tin được củng cố, nỗ lực được ghi nhận, và tương lai được định hình. Sơn La đã và đang cho thấy, nếu có sự vào cuộc đồng bộ, nếu người học được đặt làm trung tâm, thì ngay cả ở những nơi gian khó nhất, giáo dục vẫn có thể nảy mầm và vươn lên mạnh mẽ.
